حریم و حرمت مشاهیر را نگه داریم
این آرامگاه‌ها تبدیل به کانون‌های فرهنگی و هنری شده‌اند که در جوار بنای یادبود اصلی و آرامگاهی، مجموعه فرهنگی هنری شامل موزه سالن اجتماعات، کتابخانه تخصصی کتاب‌فروشی و محصولات فرهنگی فضای سبز و تفرجگاه ایجاد شده است که تقریباً نیاز اولیه یک گردشگر را برآورده می‌کند تا علاقه‌مندان پس از ادای دین به این مقام شامخ، در فضای فرهنگی تفریحی به تحقیق و تفحص و پژوهش بپردازند و بیشتر با این مجموعه آشنا شوند.
این مجموعه‌ها بسته به نوع مدیریتی که در آنجا حاکم می‌شود می‌توانند همیشه پویا، فعال و زنده باشند و بر اساس مناسبت‌های طول سال، فعالیت‌های متعدد و مختلف فرهنگی و هنری برگزار کنند.
در نتیجه بیننده بیشتر و ثابتی را به این اماکن دعوت شدند و می‌توان برای هر فصل سال، ویژه برنامه‌ای را در نظر گرفت که ارتباط علاقه‌مندان در طول سال حفظ شود.
آرامگاه‌های معروف ایران از جمله حکیم ابوالقاسم فردوسی، خواجه حافظ شیرازی، آرامگاه سعدی، آرامگاه‌های خیام و عطار نیشابوری از این دست آرامگاه‌هایی هستند که برای آن‌ها روز ملی تعریف شده است.
بر اساس مجموعه قوانین میراث فرهنگی، هیات وزیران سال ۱۳۳۷/۳/۲۲ تصویب کرد که از دفن اموات در اماکن تاریخی و ابنیه و عماراتی که جزو آثار ملی هستند، جلوگیری به‌عمل آید و همچنین در ادامه این مصوبه به‌صورت دقیق‌تر در تاریخ ۱۳۳۷/۳/۲۷ هیات وزیران مصوب کرد که دفن اموات در آرامگاه ابن سینا در همدان، فردوسی در توس، سعدی و حافظ در شیراز و نظایر آن‌ها مانند آرامگاه عطار و خیام در نیشابور مطلقا ممنوع است و وزارت کشور باید به کلی از این کار جلوگیری به عمل آورد.
مجموعه تاریخی فرهنگی آرامگاه فردوسی محل دفن فردوسی است و برای تدفین دیگر افراد پیش‌بینی نشده است آرامگاه حافظ است نه مشاهیر دیگر، آرامگاه سعدی و عطار و خیام است ولی متاسفانه چند سالی است مرسوم شده که هنرمندان معاصر را در این آرامگاه‌ها دفن می‌کنند که زنده‌یاد مهدی اخوان ثالث شاعر خوش‌نام و آوازه خراسانی و زنده‌یاد استاد شجریان خسرو آواز ایران که در محل آرامگاه فردوسی دفن شده‌اند از آن جمله‌اند.
به اعتقاد نگارنده جدا از مباحث رعایت نشدن قوانین، تدفین افراد مشهور امری کارشناسی‌نشده است که دلایل آن به‌شرح زیر است: این اقدام باعث شده که کنشگران فرهنگی انتقادات زیادی را داشته باشند، البته به هیچ عنوان قصد ندارم از ارزش و جایگاه رفیع این هنرمندان بکاهم، بلکه قصدم توجه و عنایت بیشتر به این هنرمندان است و قصد دارم بر ارزش آن‌ها بیفزایم.
بر اساس قوانینی که ذکر شد دفن هیچ فردی نباید در بناهای تاریخی و آرامگاه‌ها انجام شود و وقتی هم به هر دلیل این اتفاق افتاد باز حق ساخت بنای یادبود دیگری از این هنرمندان در حریم درجه یک این اماکن سلب می‌شود.
در اماکن مذهبی هم همینطور است صرفاً به ساخت یک سنگ قبر اکتفا می‌شود و عقل و منطق هم حکم می‌کند که نباید از جایگاه آرامگاه اصلی عدول کرد و آن را تحت الشعاع قرار داد.
اتفاق نسبتا قابل قبولی که در چند سال گذشته به وقوع پیوست این بود که در جلوخان آرامگاه فردوسی که در حریم درجه یک نیست مکانی را به محل دفن شعرای نامی اختصاص داده بودند که خیلی منافات و تداخل زیادی با آرامگاه فردوسی نداشت که این مورد هم با توجه به اینکه باید فقط شعرا دفن می‌شدند کم‌کم داشت به سمت و سوی دفن دیگر هنرمندان می‌رفت که خوشبختانه با تصمیم درست و منطقی و بموقع وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی و شهرداری مشهد به دفن اموات در این مکان خاتمه داده شد.
معتقدم اگر آرامگاه استاد مهدی اخوان ثالث و آرامگاه استاد شجریان در مکان دیگر و در خارج از حریم اصلی آرامگاه ایجاد می‌شد، در واقع یک فضای آرامگاهی و فرهنگی دیگر ایجاد می‌شد که قوانین و مقررات خاص خود را داشت که قطعا بر منظر و جلای بنای برپاشده افزوده می‌شد ولی با دفن در حریم اصلی آرامگاه فردوسی فرصت ساخت بنای یادبود سلب شده است.
این تعارضات و تداخلات صرفاً به فضای اصلی آرامگاه محدود نمی‌شود و تبعات منفی آن در آینده شامل دیگر فضاهای فرهنگی ایجادشده در این مجموعه‌های تاریخی می‌شود.
موزه فردوسی که به‌صورت اختصاصی به شخصیت فردوسی شاهنامه و آثار تاریخی مرتبط با توس پرداخته شده است مورد تداخل قرار می‌گیرد و علاقه‌مندان و هنرمند تقاضای نمایش آثار مرتبط با اخوان ثالث و نیز استاد شجریان را دارند و عملاً این موزه تخصصی از تعریف اختصاصی موزه‌های تخصصی مشاهیر خارج شده و تبدیل به یک موزه عمومی می‌شود.
مگر می‌شود در موزه تخصصی نادر افشار اثر دیگری را به نمایش درآورد؟ آیا می‌شود در موزه تخصصی خیام اثر دیگری و غیرمرتبط را به نمایش در آورد؟ و همچنین در فروشگاه و محصولات فرهنگی و در کتابخانه تخصصی این مجموعه که به فردوسی پرداخته شده است نیز تداخل پیش می‌آید.
پر واضح است که می‌شود در طول سال، فعالیت‌ها و رویدادهای مشاهیر ایران را در محل آرامگاه یکدیگر با برگزاری نشست‌ها و همایش‌ها داشته باشیم ولی اینکه در محل دفن این کار را انجام بدهیم اصلاً پسندیده نیست.
لذا باید حرمت آرامگاه‌های مشاهیر و حرمت هنرمندان معاصر را نگه داشته باشیم و با برپا کردن بنای جدید بر روی بنای دیگر هر دو را مورد بی‌مهری و بی‌حرمتی قرار ندهیم و حریم و حرمت آن‌ها را حفظ کنیم.