نوشته‌ها

سرچشمه دهنه میمند، طبیعتی بکر در هرمزگان

به‌واسطه وجود آثار و بقایای تاریخی (آتشکده و…) قدمت آن به دوران مادها می‌رسد و با توجه به آثار به‌دست‌آمده همچون مجسمه شیر مفرغی مکشوفه در این سرزمین و همچنین وجود قلاع و دژهای گوناگون که در این خطه وجود داشته و آثار بسیاری از آن‌ها هنوز پابرجاست و همچنین آثار کشاورزی موجود مربوط به دورانهای قبل، نشان از تمدنی کهن و باستانی و تاریخی درخشان دارد.

میمند (حاجی‌آباد)، روستایی از توابع بخش فارغان است.

سرچشمه دهنه میمند بی‌شک با داشتن طبیعتی بکر و دست‌نخورده و جنگل‌های انبوه و متراکم در انتهای مسیر آن‌یکی از پرجاذبه‌ترین نقاط گردشگری استان هرمزگان محسوب می‌شود.

نقطه آغازین حرکت به سمت سرچشمه دهنه میمند حدوداً در فاصله ۱۰ کیلومتری از خاور (شرق) شهر زیبا و باستانی فارغان، حدود دو کیلومتری جنوب روستای تاریخی میمند و در فاصله چهار کیلومتری از سمت جنوب غرب دو روستای شاهرود و نظام‌آباد واقع‌شده است.

این ناحیه بکر و تماشایی در اعماق سلسله جبال زاگرس جنوبی و در درون رشته‌کوه خوش قامت فارغان واقع‌شده و انتهای آن به قله باشکوه هماگ (تشگرد) از توابع بخش سیاهو می‌رسد که با ارتفاعی بالغ‌بر ۳۲۶۷ متر از سطح دریا در کنار قله سر به فلک کشیده بخوان (بانه) به‌عنوان بام هرمزگان نیز معروف هستند.

ناحیه گردشگری سرچشمه میمند ازلحاظ شکل زمین و مسیر حرکت و راه دسترسی شبیه‌ترین مکان به ناحیه گردشگری قلعه رودخان شهرستان فومن استان سرسبز گیلان است.

به جرأت می‌توان ادعا کرد که مسیر طاقت‌فرسا و نفس‌گیر منتهی به سرچشمه دهنه میمند شباهت بسیار زیادی از این حیث به قلعه رودخان گیلان دارد و اگر مسئولین استان بتوانند با رعایت تمام شاخصه‌های زیست‌محیطی راه (پیاده‌رو) دسترسی حدفاصل روستای دهنه تا سرچشمه و سپس دهکده شگفت‌انگیز برزی هماگ را با همان کیفیت اجرا کنند تردیدی نیست که فارغانات در کنار سایر جاذبه‌های هر سه ناحیه به‌عنوان بزرگ‌ترین قطب گردشگری استان هرمزگان تبدیل خواهد شد.

برای عزیمت به سرچشمه زیبا و حتی دهکده برزی هماگ به‌محض رسیدن به روستای کوه‌پایه‌ای دهنه میمند بلافاصله باید با پای پیاده و به‌صورت مجهز و برنامه‌ریزی‌شده و داشتن راهنمای محلی وارد دره‌ای شوید که بیش از دویست متر پائین‌تر از سطح روستا است. در حاشیه دره به جدولی سیمانی می‌رسید که جهت هدایت آب‌خنک و گوارای سرچشمه جهت امورات باغداری و مصرف شرب طراحی‌شده است. حدود ۲۰ درصد از مسیر را به‌راحتی می‌شود از حریم این جدول عبور کرد. پس از طی نمودن این مسیر به موانع بسیار زیادی برخورد خواهید کرد که کمی کار را برای هر گردشگری سخت می‌کند. وجود جنگل‌های زیبا و انبوه درختان سرسبز و معطر مورد در کنار انبوهی از درختان جنگلی شبیه چنار وحشی، پسته وحشی، بادام تلخ و انارهای وحشی دل هر گردشگر تازه از راه رسیده‌ای را به هیجان وامی‌دارد. این اواسط راه است. با طی کردن نیمی از راه ناخودآگاه به محوطه بسیار گسترده‌ای برخورد خواهید کرد که از حاشیه کوه تا ارتفاع غرق در گیاهان انبوه و درختان متنوع و متراکم است. حقیقتاً زبان از توصیف این ناحیه قاصر است چراکه هیچ‌کس در باورش نمی‌گنجد که در حدود ۹۰ کیلومتری شمال شهر بندرعباس مرکز استان که گرمای طاقت فرسایش در میان تمام مردم ایران شهره عام و خاص است چنین جنگل‌های باصفا و پرجاذبه‌ای وجود داشته باشد.

بهشت پنهان و گم‌شده تنها واژه‌ای است که می‌تواند حق این ناحیه را در بالاترین سطح ممکن به‌جهت جاذبه و زیبایی وصف‌ناپذیر ادا کند. عامیانه می‌گویم که برزن کهن فارغانات زیبا و باستانی واقع در بعد گردشگری و جذب توریسم مستحق سرمایه‌گذاری بدون وقفه است.

منبع:میراث آریا

میمند، روستایی جهانی به وسعت کویر

روستای جهانی میمند در فاصله حدود ۳۶ کیلومتری شمال‌شرقی شهرستان شهربابک واقع شده است. این روستا که هسته اصلی منظر فرهنگی میمند را با وسعتی حدود دوازده هزار کیلومترمربع تشکیل می‌دهد در سال ۱۳۸۰ با شماره ۴۱۳۵ در فهرست آثار ملی و در تیرماه ۱۳۹۴ در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت.

معماری روستای میمند

توپوگرافی این روستا شامل دو تپه اصلی با شیب نسبتا تند (ارتفاع خط القعر تا خط الراس در حدود ۶۰ متر) می‌شود. شکل ظاهری این روستا شبیه حرف وی انگلیسی با دهانه نسبتا باز است. معماری شکل‌گرفته در این روستا از نوع دستکند و یا به عبارتی صخره‌ای در دو و سه طبقه با یک فرم معماری منظم ایجاد شده که معروف به کیچه (برگرفته از کوچه) است. در این روستا حدود ۴۰۰ کیچه که هرکدام از آن‌ها به طور میانگین سه الی پنج اتاق با کاربرد مسکونی، انباری و نگهداری دام و در مجموع حدود ۲۵۰۰ اتاق دستکند ایجاد شده و دارای محله‌های متعدد و عناصری از قبیل مسجد، حسینیه، حمام، مدرسه و بنای معروف به آتشکده است. زندگی در این روستا هنوز جریان دارد و دارای بافتی زنده و پویا است.

آنچه از میمند باید بدانیم

در خصوص قدمت و پیشینه این روستا اظهار نظرهای متفاوتی در محافل علمی و غیر علمی شده به‌طوری‌که بعضی منابع قدمت این روستا را ۱۲هزار سال و در جای دیگر آن را معماری صخره‌ای ساسانی معرفی کرده‌اند. ولی بر پایه شواهد باستان‌شناسی موجود و منابع مکتوب سکونت درمنطقه میمند (قلعه دژ) به دوران هخامنشی و اوج رونق این روستا که باعت شکل‌گیری بیشتر بافت امروزی آن شده به اواخر ساسانی و اوایل اسلام برمی‌گردد ولی با توجه به شرایط اقلیمی منظر فرهنگی میمند وجود استقرارهای پیش از تاریخ نیز در این منطقه دور از انتظار نیست.

در سال ۱۳۸۲ پایگاه ملی روستای دستکند میمند ایجاد و راه اندازی شد که مجموعه فعالیت‌های انجام شده به همراه پژوهش‌های مختلف و ارائه آن‌ها در مجامع بین‌المللی باعث کسب جایزه جهانی ملینامرکوری یونان در سال ۲۰۰۵ و قرار گرفتن این روستا در لیست روستاهای واجد شرایط برای ثبت‌جهانی شد. در نهایت بر پایه ارزش‌های برجسته جهانی از جمله تعامل انسان و طبیعت (معیار ۵) در تیرماه ۱۳۹۴ در اجلاس بن آلمان از سوی یونسکو این منظر فرهنگی در فهرست میراث‌جهانی قرار گرفت.

کوچ مردم میمند

یکی از نمودهای برجسته جهانی این منظرفرهنگی شیوه سه مرحله کوچ مردمان این منطقه است که در تعداد مراحل و نحوه اجرا با شیوه مرسوم دو مرحله‌ای (ییلاق و قشلاق) کوچ ایران و جهان متفاوت است. به‌طوریکه در این ناحیه مردم براساس تعامل سازنده با طبیعت و استفاده مناسب و بهینه از منابع برای زندگی، کوچ سه مرحله‌ای را به این روش که چهار ماه اول سال در دشت میمند که شرایط مناسبی برای چرای دام است زندگی می‌کنند و در چهار ماه دوم که هوا گرمتر می‌شود به آبادیهای سردسیری کوچ می‌کنند و در چهار ماه سوم در روستای دستکند میمند زندگی ادامه پیدا می‌کند. به عبارتی روستای دستکند میمند یک منزلگاه موقت زمستانی برای مردمان محسوب می‌شود. نکته دیگر اینکه در شیوه معمول و متداول کوچ در ایران انسان به همراه اسباب و وسایل زندگی و همچنین خانه از جایی به جای دیگر منتقل می‌شود در صورتی‌که در این منطقه محل سکونت ثابت بلکه انسان با اسباب و وسایل جابجا می‌شود. در روند و حرکت زندگی مردمان این منظر فرهنگی محصولات کشاورزی، دامی و صنایع‌دستی نیز تولید می‌شود.

روستای جهانی میمند و اقدامات انجام شده

در حال حاضر پایگاه میراث‌جهانی میمند اقداماتی در زمینه‌های مختلف عمرانی، مرمت و حفاظت از بافت تاریخی روستا و منظرفرهنگی میمند انجام می‌دهد. علاوه بر این مطالعات پژوهشی در خصوص معماری، باستان‌شناسی، مردم‌شناسی، صنایع‌دستی، زبان و گویش، جمعیت، جامعه‌شناسی، شناسایی منطقه، پزشکی سنتی، فرهنگ جامع، گیاه‌شناسی، جانورشناسی، ساخت فیلم مستند و نماهنگ، ترجمه پژوهش‌های مختلف به زبان‌های متفاوت دنیا انجام گرفته و همچنان ادامه دارد. همچنین به منظور فراهم‌کردن زیرساخت‌های گردشگری و همچنین تامین نیازهای گردشگران فعالیت‌های مهمی با توجه به استانداردهای سازمان یونسکو انجام گرفته است که می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.

  • راه‌اندازی موزه مردم‌شناسی (تغییر کاربری آتشکده)
  • راه‌اندازی مهمان‌سرای سنتی (تغییر کاربری کیچه‌های دست‌کند)
  • نگهبانی ابتدای روستا (الهام از معماری گمبه)
  • پارکینگ (مجهز به سرویس بهداشتی در ورودی روستا)
  • سکوهای نشیمن (ساخت با مصالح بومی و طبیعی)
  • پارک کودک
  • سرویس‌های بهداشتی و حمام عمومی (نمای همخوان با بافت و مجهز به سپتیک برای تخلیه فاضلاب)
  • راه‌اندازی واحدهای بوم‌گردی
  • راه‌اندازی خانه کودک و نوجوان

منبع:میراث آریا

روستای صخره‌ای «میمند»

در گوشه گوشه ایران روستاهای شگفت‌انگیز و تماشایی فراوانی وجود دارد یکی از این مکان‌های دیدنی و شگفت انگیز روستای دستکند میمند نام دارد.

روستای تاریخی میمند با وسعت ۴۲۰ کیلومتر مربع از توابع بخش مرکزی شهربابک کرمان به شمار می‌رود و با این شهر ۳۸ کیلومتر فاصله دارد. پژوهش‌های باستان‌شناسی نشان می‌دهد قدمت روستای میمند به دو تا سه هزار سال پیش می‌رسد. این روستا در سال ۱۳۹۴ به‌عنوان نوزدهمین اثر جهانی ایران در میراث جهانی سازمان یونسکو به ثبت رسیده است. اهالی این روستا در فصل‌های گرم سال در دشت به دامداری ودر ماه‌های سرد به روستا کوچ و به کشاورزی و باغداری می‌پردازند. مردمان سخت‌کوش این روستا درون کوه و صخره‌ها را کنده و برای خود خانه و مأمنی امن بدون استفاده از هیچ‌گونه ملاتی برپا کرده‌اند. این خانه‌ها که روی هم قرار گرفته‌اند و پنج طبقه را تشکیل می‌دهند، «کیچه» نام دارند. میمند حدود ۴۰۶ کیچه دارد که مجموع تعداد اتاق‌های آن‌ها به ۲,۵۶۰ می‌رسد. محله‌بندی این روستا نیز بر پایه خانواده‌های ساکن آن صورت گرفته است. بعد ثبت این این روستا در میراث جهانی یونسکو میمند به یکی از مراکز گردشگری پر اهمیت در استان کرمان بدل شده است . سال گذشته به علت شیوع ویروس کرونا این روستای گردشگری به روی مسافران و گردشگران بسته شده بود. میمند روستایی است که ساکنین آن هنوز سنت‌های پیشینیان خود را حفظ کرده‌اند. در نگاه اول این روزها چیزی که به چشم می‌خورد تیرهای برق فروانی است که در وسط روستا وجود دارد. از این تیرهای برق سیم‌های فراوانی به داخل خانه ها رفته است که روستا را ازحالت بکرو تاریخی بودن خارج و از منظر فرهنگی –طبیعی و تاریخی دچار خدشه کرده است.

«میمند» و تجربه‌ زندگی در خانه‌های صخره‌ای

«میمند»، روستایی صخره‌ای در ۳۸ کیلومتری شهرستان بابک از استان کرمان است که در این منطقه می‌توان همکاری طبیعت و انسان را با یکدیگر مشاهده کرد.

خانه‌های این روستا شبیه به غار بوده و به شکل حفره‌هایی درون دامنه کوه‌ها ساخته شده‌اند، ساخت خانه‌های این روستا درست شبیه به خانه‌های روستای کندوان در تبریز صورت گرفته است. خانه‌های این روستا به «کیچه» شهرت دارند و این روستا دارای ۴۰۶ کیچه و ۲۵۶۰ اتاق است.

گفته می‌شود روستای «میمند» چیزی حدود ۸ تا ۱۲ هزار سال قدمت دارد و جزء اولین سکونت‌گاه‌های دوره ماد بوده که توسط آریایی‌ها ساخته شده است. عده‌ای معتقدند که این روستا به دلیل اعتقادات مهرپرستی ساکنان آن به این شکل و در دل کوه ساخته شده است.

نقوش ۱۰ هزار ساله و سفال‌های ۶۰۰۰ ساله به‌جا مانده از گذشته در این روستا حکایت از سابقه چند هزار ساله آن دارد و تاریخ «میمند» را روایت می‌کند. ساخته ‌شدن خانه‌های این روستا به وسیله دست یا به اصطلاح دستکند یک ویژگی محسوب می‌شود که هر ساله تعداد زیادی گردشگر خارجی و داخلی را به این منطقه فرا می‌خواند و آنها را وادار می‌کند حداقل یک شب در خانه‌های منحصر به فرد «میمند» سکونت داشته باشند.

میمند

اتفاقی که این روستا را نسبت به دیگر روستاهای کشور متمایز می‌کند این است که عده‌ای هنوز در این روستا ساکن هستند و این منطقه هنوز قابلیت زندگی کردن دارد. ساکنان این روستا همچنان مانند سال‌های قبل و به شکل سنتی در این منطقه زندگی می‌کنند و آداب و رسوم خاص خود را حفظ کرده‌اند. البته در سال‌های اخیر مهاجرت ساکنان این روستا به چشم می‌خورد.

ساکنان این منطقه به سه روش کشاورزی، دامداری و قالیبافی امرار معاش می‌کنند و در سال‌های اخیر قالی‌بافی نقش مهمتری در اقتصاد ساکنان روستا ایفا می‌کند. قالی‌های بافته شده در روستای «میمند» در حال حاضر از بهترین قالی‌های کرمان به حساب می‌آید که شهرتی جهانی دارد.

میمند

گفته می‌شود که روستای «میمند» به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دچار تحولات کالبدی و اجتماعی شده‌ و بیشترین تغییر در آن مربوط به چند دهه اخیر است. البته وجود مجموعه‌ای از آثار بسیار قدیمی همچون معبد، قلعه و برج‌های مختلف که به هزاران سال پیش مربوط می‌شوند، این روستا را به یک مجموعه با تمدن خاص تبدیل کرده است.

طبیعت این منطقه نیز بسیار چشمگیر است و انواع گیاهان دارویی از جمله آویشن سیاه، مریم گلی، بومادران، ختمی، آلاله، زیره، ترنجبین، استوخودوس، بارهنگ، رازیانه، پونه، پرسیاوشان، شیرین بیان، خاکشیر، شاتره، خارشتر، مخلسه، اسفند، ریواس، کنگر و … در این منطقه می‌رویند.

از دیگر جاذبه‌های این روستا می‌توان به آب‌وهوای کوهستانی آن و مناظر اطرافش که پوشیده از درخت بادام و پسته کوهی است، اشاره کرد. از نکات قابل توجه دیگر در مورد این روستا می‌توان به گویش ساکنان آن اشاره کرد که هنوز پس از گذشت سال‌های فراوان از کلمات پهلوی ساسانی در صحبت‌های روزانه خود استفاده می‌کنند.

حمام «میمند» نیز از دیگر ویژگی‌های این روستا است که مانند خانه‌های آن در دل سنگ کنده شده و یکی از عجایب آن به شمار می‌رود. این حمام به شکل حمام‌های سنتی خزینه داشته و ساختمان آن شکل پیچیده‌ و جالبی دارد.

این روستا در سال ۱۳۸۴ جایزه جهانی «ملینا مرکوری»، جایزه‌ای که هر دو سال یک بار به تعامل هنر، فرهنگ، انسان و طبیعت تعلق می‌گیرد را از آن خود کرده و در سال ۲۰۱۵ نیز به ثبت جهانی یونسکو رسیده است. با این حال اما خطر مهاجرت ساکنان روستا می‌تواند یک تهدید جدی برای خروج این روستای تاریخی از فهرست میراث جهانی باشد.

منبع:ایسنا

آشنایی با روستای تاریخی میمند – کرمان

میمندروستایی است در دهستان میمند از توابع بخش مرکزی شهرستان شهر بابک استان کرمان در جنوب شرقی ایران

روستای صخره‌ای میمند واقع در شهرستان شهربابک از استان کرمان است.

میمند روستایی صخره‌ای و دستکند با چند هزار سال قدمت یادآور ایامی است که انسانها خدایان خود را در بلندای کوه‌ها جستجو می‌کردند و کوه نشانه استواری و توان و پایداری و اراده شناخته می‌شود.

این بنای دستکند باستانی، بی‌گمان از نخستین سکونتگاه‌های بشری در ایران به شمار می‌رود، دورانی که هنوز ایرانیان مهرپرست بودند و کوه‌ها را سپند می‌شمردند، باوری که بعدها نیز جلوه دیرینگی و دینی داشت و همانگونه که حضرت موسی در کوه طور به پرستش می‌پرداخت و پیامبرگرامی اسلام نیز در غار و کوه حرا به پیامبری مبعوث گردید.

به هر تقدیر چند هزار سال پیش از این، انسانهایی دل سنگ‌ها را شکافتند و یادگاری را به جا گذاشتند که امروزه پس از گذشت سالیان همچنان نماد عزم و اراده و اقتدار اجداد ایرانی به‌شمار می‌رود.

هنوز کسی واقف نیست که این مجموعه به دست چه کسانی بوجود آمده و انگیزه این مردمان از احداث چنین بناهایی چه بوده، اما انگیزه مردمان آن زمان بسیار مورد اهمیت قرار دارد، چون در آن زمان و با آن وسایل ابتدایی، آفرینش چنین مجموعة با عظمتی با معماری بی‌نظیر فابل تحسین است.

عده‌ای از محققین نیز معتقدند که مهرپرستان از غارهایی که با دست در دل‌کوه کنده‌اند فقط برای عبادت و دفن مردگان استفاده می‌کردند و بعد از مدتی بنا به اضطرار ناشی ازآب و هوا و یا هر عامل محیطی مؤثر دیگری، این غارها را برای سکونت برگزیده‌اند. آئین مهرپرستی قبل از ظهور آئین‌زرتشت در ایران رواج داشته و تا مدت‌ها پس از ظهور وی نیز ادامه داشته‌است.

میمند به دلیل استحکام دفاعی در طول تاریخ کمتر دستخوش تحولات کالبدی و اجتماعی شده‌است و بیشترین تغییر در آن مربوط به چند دهة اخیر می‌باشد.

این تمدن در ابتدا برگرفته از آئین‌مهرپرستی و بعد از آن آئین‌زرتشت بوده‌است. در زمان ساسانیان شهربابک به عنوان زادگاه بابک سرسلسلة ساسانی مورد توجه خاص آنها بوده‌است. پس از ظهور اسلام و ورود آن به ایران مردم میمند که به آئین‌زرتشتی معتقد بودند به اسلام گرویده و مذهب شیعه را پذیرا گشتند.

میمند روستایی است با سه‌هزار سال قدمت. اشیایی که در آن  یافت شده نشان از دوره ساسانی دارد و در گویش مردمانش هنوز واژه‌های پهلوی ساسانی شنیده می‌شود. آب و هوایش کوهستانی است؛ زمستان‌های سرد و تابستان‌های معتدل.

دشت‌هایش در گذشته پوشیده از درخت‌های بادام و پسته کوهی بوده و امروز هم کم و بیش این درخت‌ها در دشت‌های اطراف دیده می‌شوند.

شغل اصلی مردم روستا دامداری است. آن‌ها در چهار ماه اول سال به دشت‌ می‌روند به دامداری. در چهار ماه بعد مشغول باغداری می‌شوند و میمند سکونت‌گاه زمستانی آن‌هاست. قدیم‌ها،  زمستان‌های اهالی میمند به ساخت صنایع دستی‌ می‌گذشت؛ نمدمالی و فرش‌بافی و گلیم‌بافی و سبدبافی. اما این روزها این کارها چندان رونق ندارد.

معمولاً آدم‌ها برای ساختن خانه‌هایشان سنگ روی سنگ می‌گذارند، اما در میمند اتفاق دیگری می‌افتد، دست‌ها این‌جا به کار دیگری می‌آید. این خانه‌ها از برداشتن خاک و سنگ شکل گرفته‌اند.

منبع:همشهری