نخیلو؛ بهشت پرندگان ایران
شهرستان دَیّر یکی از شهرستان‌های بوشهر در جنوب ایران است که در ساحل خلیج فارس قرار دارد. این شهرستان جزیره‌های زیبایی دارد که دیدن آنها خالی از لطف نیست.
همشهری آنلاین – مریم ورشو: بوشهر طولانی‌ترین مرز مشترک آبی با خلیج‌فارس در جنوب ایران را دارد. راه‌های مختلفی برای رسیدن به بوشهر وجود دارد؛ باید بدانید که استان بوشهر از شمال به قسمتی از خوزستان و کهگیلویه و بویراحمد، از شرق به فارس، از جنوب و غرب به خلیج فارس و از جنوب‌شرق به قسمتی از هرمزگان محدود است. بنابراین می‌توانید به انتخاب خود از نزدیک‌ترین استان مبدا حرکت‌تان وارد بوشهر شوید. اگر از خوزستان سفر خود را آغاز کرده‌اید، هندیجان آخرین شهر خوزستان است که می‌توانید از آن‌جا بعد از طی ۶۰ کیلومتر به بندر دیلم یعنی دروازه شمالی بوشهر برسید. بعد از بازدید از سواحل بندر امام حسن(ع) در بندر دیلم وارد جاده ساحلی شوید تا به گناوه، دشتستان، شهر بوشهر، تنگستان، دشتی و دیر برسید. فاصله خورموج مرکز دشتی تا دیر ۱۲۲ کیلومتر است. دیر نیز جاذبه‌های گردشگری زیبایی دارد.
مسجد جامع بردستان
مسجد بردستان نخستین و کهن‌ترین بنای اسلامی در استان بوشهر است. یک کتیبه چوبی در مسجد وجود دارد که از ترجمه این متن مشخص می‌شود فردی به نام حاجی ابوبکر شاه در سال ۸۵۲ مسجد را تجدید بنا کرده‌است. همچنین مسجد توسط خوانین منطقه یعنی خوانین دشتی نیز مرمت شده است. در ورودی مسجد در لوحی مرمرین این ابیات حکاکی شده است: «چون ز حیدر شد این مسجد عالی بنا / از کرامات خداوند کریم ذوالجلال / گفت دشتی از پی تاریخیش که باز / مسجد و محراب شد ز حیدر با جلال». مسجد بردستان با شماره ۲۰۶۰ در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفته‌است.
قلعه بردستان
قلعه بردستان مربوط به دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در روستای بردستان شهرستان دیر واقع شده است. این قلعه در سال ۸۰ به ثبت ملی نیز رسیده است. گچ‌بری‌ها، انوع گوشواره‌ها، غرفه‌ها و دیوارهای قطور و بلند و همچنین ظرافتی که در انحنای برج‌سازی و طاق‌سازی به کار رفته نشان می‌دهد که معماری قلعه به قبل از دوره قاجار برمی‌گردد. مصالح این قلعه شامل سنگ‌های ساحلی و دریایی و همچنین گچ و نوعی ساروج است. قطر برج ۶ متر و ابعاد طبقات آن هم ۴*۳ متر است. چهارچوب‌های درهای ورودی قلعه هنرمندی و دقت نازک‌کاران بنا را نشان می‌دهد.
پارک ملی دیر یا نخیلو
در بازدید از شهر دیر می‌توانید به دیدن منطقه حفاظت شده پارک ملی دیر یا نخیلو بروید. پارک ملی دریایی نَخیلو در بخش بردخون شهرستان دیر واقع شده است و ۲۰ هزار هکتار مساحت دارد. این پارک به بهشت پرندگان ایران معروف و شامل جزایر نخیلو، تهمادون، ام‌الگرم است. این جزیره زیستگاه لاک‌پشت‌های خلیج فارس است. با شروع فصل بهار، پرندگان مهاجر برای تابستان‌گذرانی و زاد و ولد، به این جزیره مهاجرت می‌کنند. در واقع ایجاد کلونی‌های بزرگ و زادآوری گسترده، از مشخصات بارز پرندگان در جزیره نخیلو است.
در قسمت دیگری از جزیره نخلیو، تجمع کوچکی از جنگل‌های حرا وجود دارد. با قرار گرفتن این جنگل‌ها در اطراف جزیره نخلیو، منحصر به فردترین اکوسیستم‌های دریایی به وجود آمده است. اگر می‌خواهید به تماشایِ پارک ملی دیر (نخیلو) بروید، باید با اداره کل حفاظت از محیط زیست استان بوشهر هماهنگ کنید و سپس از آن بازدید کنید.
جزیره ام‌گُرم
جزیره اُمّ‌الگرم یا جزیره گُرم از جزیره‌های غیرمسکونی در سواحل خلیج فارس است. این جزیره خالی از سکنه در یک و نیم کیلومتری سواحل دهستان و بخش بردخون از توابع شهرستان دیر در جنوب‌غرب روستای ملگنزه و درود احمد و مشرق جزیره نخیلو قرار دارد. سطح این جزیره پوشیده از ماسه‌های ریزدانه نرم با بقایای صدف‌هاست. همچنین این جزیره قوسی ۲ کیلومتر طول دارد. در سواحل مقابل این جزیره هم جنگل‌های ماندابی حرا (موسوم به گُرم) به مساحت ۲۵ هکتار قرار دارد. این جزیره تپه‌های شنی و گیاهان شورپسند (تهما) دارد.
جنگل‌های حرای روستای ملگنزه
جنگل‌های حرای ملگنزه در سواحل روستای ملگنزه و مقابل جزیره گرم به مساحت ۲۵ هکتار قرار دارد که زیستگاه پرندگان مهاجر آبزی مثل باکلان‌ها (قره غاز) و محل مناسب تخمگذاری ماهی‌ها و میگوهاست. برای رسیدن به این جنگل زیبا باید نیمی از جاده ساحلی بردخون به بندر دیر بین روستای درود احمد و کالو را طی کنید. آن‌جا تا جنگل حرا ۷ کیلومتر فاصله دارد.
تهمادو یا تهمادون
جزیره تهمادو یا جبرین از جزیره‌های غیر مسکونی است که در ۱۳ کیلومتری بردخون از توابع شهرستان دیر قرار دارد. این جزیره مستطیلی شکل فقط ۱۵۰ متر با ساحل فاصله دارد. تهمادو محیط مناسبی برای تخمگذاری پرستوها و دیگر پرندگان است. همچنین نوعی بوته شورپسند با نام محلی (منگک) که استفاده خوراکی دارد در آن یافت می‌شود.