اوج و فرود «هتل خانه بهروزی»؛ آیینه سرمایه‌گذاری گردشگری در قزوین
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های توسعه گردشگری در استان قزوین، فقدان رابطه عرضه و تقاضای فضای اقامتی است؛ در طول سالیان بیش از سی پروژه هتل‌سازی در قزوین کلنگ خورد اما هیچ کدام به بهره‌برداری نرسید. موضوع تبدیل خانه‌های تاریخی قزوین به اقامتگاه گردشگری نیز در نمونه «هتل خانه بهروزی» با نگاه غیرکارشناسی شکست خورد و منجر به بی‌اعتمادی سرمایه‌گذاران این بخش شد.
یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش روی توسعه گردشگری در استان قزوین، فقدان یک رابطه معقول و یک تناسب منطقی بین تقاضا و عرضه فضاهای اقامتی است. قزوین به خاطر مشکلاتی که در مدیریت کلان داشت در سال‌های پس از انقلاب، نه تنها قادر نشد در مقایسه با شهرها و مناطق استان‌های هم‌جوار، امکان احداث هتل‌های تازه و با ستاره‌های بالا را فراهم کند، بلکه بسیاری از ظرفیت‌های اقامتی موجود خود را هم از دست داد؛ به‌عنوان‌مثال پس از پیروزی انقلاب، مهمان‌سرای بزرگ جهانگردی قزوین در شمال غرب دروازه رشت به تعطیلی کشیده و بعد به جهاد سازندگی تحویل داده شد.
گرند هتل که تنها گرند هتل باقیمانده از سه گرند هتل قزوین و تبریز و تهران بود متأسفانه در سال ۶۱ به تعطیلی کشیده شد و بسیاری از مسافرخانه‌ها و مهمان‌پذیرهای موجود قزوین هم به‌مرور زمان از گردونه کسب و کار حوزه گردشگری خارج شدند.
به گزارش ایسنا، تنها هتلی که بعد از انقلاب در قزوین ساخته شد «هتل مرمر» بود. بعد از استقرار تشکیلات استانی در سال ۷۶ و تأسیس سازمان ایرانگردی و جهانگردی در آذر سال ۷۸ این خلأ حس و تلاش شد با روش‌های نوآورانه و تجربه مناطق، استان‌ها و حتی شهرهای خارج از کشور با موقعیتی مشابه قزوین در عرصه گردشگری، این مشکل به نحوی برطرف شود ولی متأسفانه به خاطر عدم حمایت سیستم بانکی، این موضوع محقق نشد.
در طول سالیان بیش از سی پروژه هتل‌سازی در قزوین کلنگ خورد و برخی از آن‌ها بین ۵ تا ۶۵ درصد پیشرفت فیزیکی داشت اما هیچ کدام به بهره‌برداری نرسید. به گفته مدیرکل سابق میراث فرهنگی قزوین سال ۹۳ در کل استان چهار هتل وجود داشت که با برنامه‌ریزی سریع و مشارکت مالکان نوسازی این هتل‌ها صورت گرفت و بعضاً طرح‌های توسعه هم در آن‌ها اتفاق افتاد و ستاره هتل‌های موجود بالا رفت.
از سال ۹۳ به بعد با تلاش‌هایی که برای جذب سرمایه‌گذار صورت گرفت، هشت هتل تازه به هتل‌های موجود اضافه و چندین اقامتگاه بوم‌گردی هم افتتاح شد و به بهره‌برداری رسید و در نتیجه ظرفیت اقامتی قزوین به شکل چشمگیری تقریباً به میزان دو و نیم برابر افزایش پیدا کرد.
به گزارش ایسنا، بر اساس برآوردهای رسمی، ایجاد هر تخت هتل معادل یک تخت بیمارستانی به سرمایه‌گذاری نیاز دارد. برای هتل‌های چهار و پنج ستاره در تراز قیمت سال‌های ۹۳ و ۹۴ رقمی معادل ۱۰۰ تا ۱۵۰ میلیارد تومان سرمایه‌گذاری نیاز بود. به دلیل نزدیکی قزوین به تهران معمولاً این نگاه وجود دارد که نیازی به هتل نیست و ترغیب سرمایه‌گذار برای این امر کار مشکلی است.
براساس تحقیقات صورت گرفته معمولاً سرمایه‌گذارها با ۲۵ تا ۳۰ درصد از هزینه کل هتل‌سازی به‌عنوان سرمایه‌گذار و متقاضی قدم پیش می‌گذارند و امیدشان به برخورداری از تسهیلات بانکی است که متأسفانه در استان قزوین به خاطر سیاست‌گذاری‌های غلط برنامه و بودجه و ناقص بودن طرح آمایش سرزمین تمام منابع بانکی به دو حوزه صنعت و کشاورزی تخصیص داده می‌شد و بخش گردشگری معمولاً از این امکان برخوردار و بهره‌بردار نبود که البته در سال ۹۶ روی این امر بازنگری صورت گرفت.
خانه‌های تاریخی ظرفیتی برای جذب سرمایه‌گذار
محمدعلی حضرتی، مدیرکل سابق میراث فرهنگی قزوین درخصوص ایجاد راهکارهای تازه برای افزایش فضای اقامتی در استان قزوین به ایسنا می‌گوید: پس از پایشی که در زمان مسئولیت بنده در میراث فرهنگی صورت گرفت به این نتیجه رسیدیم که در شهر قزوین حدود ۶۰ تا ۷۰ خانه تاریخی وجود دارد که هر یک از این‌ها می‌توانند با تغییر کاربری تبدیل به یک فضای اقامتی مناسب شوند که با ذائقه و سلیقه گردشگر نیز همخوانی دارد و می‌توان این خانه‌ها را بسته به نوع و میزان سرمایه‌گذاری از بوتیک هتل تا اقامتگاه بوم‌گردی درجه‌بندی کرد تا به ارائه خدمات بپردازند.
وی ادامه می‌دهد: این کار نیاز به سرمایه کلان نداشت؛ در سال‌های ۹۳ و ۹۴ و ۹۵ با یک سرمایه‌گذاری مثلاً بین ۲ تا ۱۰ میلیارد تومان به خوبی می‌شد این فرآیند را طی کرد. ضمن اینکه در آن سال‌ها گرایش فراوانی برای اقامت در بناهای تاریخی بین گردشگران در کل کشور و همین‌طور گردشگران خارجی به وجود آمده بود.
حضرتی بیان می‌کند: یکی از بناهای ما که برای این کار مناسب بود، «خانه تاریخی بهروزی» واقع در «زرگرکوچه» بود. این خانه تاریخی پس از خریداری به وسیله میراث فرهنگی و یک مرمت جزئی به جهاد دانشگاهی قزوین واگذار شده بود و چندین سال جهاد دانشگاهی در آنجا مستقر بود. بعد از انتقال جهاد دانشگاهی هم، خانه بهروزی را در اختیار برخی از انجمن‌های فرهنگی و تبلیغاتیِ مذهبی قرار داده بودند.
وی خاطرنشان می‌کند: در طی این سال‌ها هزینه آب و برق و گاز و تلفن و سرایداری و نگهداری و مرمت را میراث فرهنگی می‌پرداخت، بدون اینکه بهره چندانی از خدمات مستأجرانش ببرد. لذا با پیگیری‌هایی که صورت گرفت در نهایت مجموعه‌هایی که کارشان ارتباط مستقیمی با حوزه گردشگری و میراث فرهنگی نداشت محل خانه‌های تاریخی را تخلیه کردند.
مدیرکل سابق میراث فرهنگی قزوین بیان می‌کند: همزمان با این اتفاق اداره کل دارایی استان قزوین به دنبال یک بنا بود که پنجره واحد اقتصادی خود را مستقر کند و پیشنهاد کرده بودند که از خانه بهروزی استفاده شود که البته بنده مخالفت کردم چراکه این موضوع به نفع میراث فرهنگی و گردشگری قزوین نبود و ما باید به سمتی حرکت می‌کردیم که بتوانیم بناهایمان را به سرمایه‌گذاران واگذار کنیم تا نیاز موجود در استان برای تأمین فضاهای اقامتی و پذیرایی برطرف شود. خوشبختانه با موافقت استاندار وقت، و همین‌طور تصویب در شورای برنامه‌ریزی استان مقرر شد که خانه بهروزی در اسرع وقت به سرمایه‌گذار واگذار شود.
آماده‌سازی «هتل خانه بهروزی» در کمتر از سه هفته
وی ادامه می‌دهد: در پی این مصوبه به یک سرمایه‌گذار که در منطقه آبگرم «آبگرم ارشیا» را ایجاد کرده و به خاطر فقدان فضاهای اقامتی مناسب، با مشکل مواجه بود پیشنهاد کردیم در خانه‌های تاریخی قزوین سرمایه‌گذاری کند؛ آن سرمایه‌گذار هم استقبال کرد؛ البته شرط ما این بود که تا نوروز ۹۴ بهسازی و تجهیز خانه تاریخی به اتمام برسد؛ و برآورد میزان سرمایه‌گذاری و تعیین سنوات بهره‌برداری توسط صندوق حفظ و احیا یا کارشناسی رسمی انجام شود. آن‌ها هم پذیرفتند و حدوداً ۱۱ اسفند ۹۳ بنا به سرمایه‌گذار تحویل داده شد.
حضرتی خاطرنشان می‌کند: در ادامه با کار جهادی سه شیفته و با حجم بسیار زیادی از کارگران و متخصصان فنی در حوزه‌های مختلف، این بنا در مدت ۱۹ روز به بهره‌برداری رسید و در شب اول فروردین ۹۴ با حضور استاندار، معاونین استانداری، برخی از مسئولین استان و نمایندگان وقت مجلس شورای اسلامی در قزوین، هتل خانه سنتی بهروزی افتتاح شد و بسیار هم مورد توجه قرار گرفت و با تبلیغات بسیار گسترده هتل خانه سنتی بهروزی میان گردشگران شناخته و نشاط فوق‌العاده‌ای در حوزه گردشگری قزوین ایجاد شد و سرمایه‌گذاران دیگر هم انگیزه پیدا کردند که در خانه‌های دیگری برای این کاربری سرمایه‌گذاری کنند هرچند که در ادامه با کارشکنی‌های برخی شرکت‌های خدمت رسان این پروژه با مشکلاتی مواجه شد و به‌جای اینکه شرایطی برای تسهیل کار سرمایه‌گذاران ایجاد شود سنگ‌اندازی صورت گرفت.
وی می‌گوید: درنهایت درست زمانی که هتل خانه سنتی بهروزی تبدیل به یک برند برای فضاهای اقامتی قزوین شده بود، متأسفانه با کج‌سلیقگی و نگاه غیرکارشناسی دچار تعطیلی شد و این تجربه در قزوین شکست خورد. در ادامه این ماجرا بسیاری از سرمایه‌گذارانی که برای خریداری خانه‌های تاریخی وارد گفتگو با مالکان شده بودند، یا با میراث فرهنگی و شهرداری مذاکره می‌کردند تا برای بهره‌برداری به نتیجه برسند، منصرف شدند و این فرصت برای توسعه گردشگری قزوین، برای ایجاد اشتغال در شهر و تجربه‌اش در مناطق دیگر ابتر ماند و به نتیجه نرسید.
وضعیت فعلی خانه بهروزی
علیرضا خزائلی، مدیرکل میراث فرهنگی قزوین در خصوص وضعیت فعلی خانه تاریخی بهروزی به ایسنا می‌گوید: دومین مزایده خانه بهروزی توسط صندوق احیا برگزار شد و گویا یک شرکت هم در مزایده برنده شده است که امکان اعلام آن در حال حاضر وجود ندارد تا به صورت رسمی اعلام شود.
وی در ادامه با اشاره به وضعیت برخی خانه‌های تاریخی قزوین بیان می‌کند: خانه یزدی‌ها توسط صندوق احیا واگذار شد؛ خانه زعیم توسط اداره کل میراث فرهنگی از طریق ماده ۲۷ به سرمایه‌گذار بخش خصوصی واگذار شد. خانه زینالی به خانه آبگینه اختصاص پیدا کرد؛ خانه نبوی و خانه حکیم افضل توسط بخش خصوصی در حال مرمت است و برنامه احیا و بهره‌برداری از این بناها را دارند و خانه خطیبی و اسدی هم توسط صندوق احیا در مزایده بعد واگذار خواهد شد. برای خانه محصص نیز که در حال حاضر در اختیار بنیاد ایران شناسی است با حمایت استاندار قزوین اعتباری تخصیص داده شد تا بخش‌هایی از آن که مشکل سازه‌ای داشت مرمت شود.
در جذب سرمایه‌گذار دستگاه خاصی مقصر نیست
خزائلی در پاسخ به این سوال که برای سرمایه‌گذاری در بخش گردشگری چه مشکلاتی وجود دارد؛ اظهار می‌کند: مشکلات این بخش باید کارشناسی شود، به عنوان مثال نمی‌توان قاطعانه گفت بانک‌ها در پرداخت تسهیلات مشکل دارند یا بانک‌ها عامل مشکل هستند؛ خیر بانک‌ها در خیلی موارد حلال مشکلات بوده‌اند لذا مشکلات سرمایه‌گذاری باید به صورت موردی بررسی شود و حل شود.
وی بیان کرد: به صورت یک گزاره کلی باید بگویم موضوع گردشگری برای میراث فرهنگی، مدیریت استان و سایر دستگاه‌های همکار اولویت و ضرورت است البته ما تلاش می‌کنیم اوضاع بهتر و مشکلات حل شود؛ بنابراین از اینکه انگشت اتهام به سوی یک دستگاه بگیرم قطعاً اجتناب می‌کنم چون مشکلات باید موردی بررسی شود.
این مسئول در پاسخ به اینکه چه مشوق‌هایی برای سرمایه‌گذاران در قزوین وجود دارد؛ عنوان می‌کند: دستورات بسیار ویژه‌ای در هیئت دولت بابت حمایت از بخش گردشگری داشتیم به عنوان مثال در سال ۹۸ پیشنهادی توسط مونسان، وزیر میراث فرهنگی آماده و به رئیس جمهور ارائه شد و رئیس جمهور دستور داد در ۵۰۰ نقطه از کشور به وزرای کشور، جهاد کشاورزی و راه و شهرسازی، زمین در حد رایگان و یا با تخفیف و تقسیط برای احداث هتل‌های ۴ یا ۵ ستاره تخصیص داده شود؛ همچین مشوق‌هایی مانند معافیت از عوارض برای صدور پروانه یا تغییر کاربری اراضی زراعی که طبق قانون شرایط تغییر کاربری به گردشگری را دارند در نظر گرفته شده است.
وی می‌گوید: در بحث هتل‌ها مجوزهایی در سال‌های مختلف داده شده که سرمایه گذاران به دلایل مختلف پروژه را به حد مطلوب نرسانده‌اند. این دلایل را مطرح نمی‌کنم چون ممکن است به شخص خاصی برخورد کند به همین دلیل اجتناب می‌کنم. البته پروژه‌هایی داریم که با مشکلات بین شرکا برخورد کرده‌اند و مشکل حقوقی دارند و ادامه پروژه متوقف شده است این موضوعات در استان محسوس است لذا در حوزه هتل کمبود وجود دارد.
این مسئول به نظارت روی سرمایه‌گذاران تأکید می‌کند و ادامه می‌دهد: تک تک سرمایه گذارانی که این مجوزها را دریافت کرده بودند را در سه نوبت خواستیم و دلایلشان را شنیدیم و به آن‌ها اولتیماتوم دادیم و در نهایت مجوز آن‌هایی که پروژه‌هایشان را همچنان متوقف نگه داشتند را باطل کردیم.
وی معتقد است: شرایط کرونا در حوزه سرمایه گذاری صدمات جبران ناپذیری به گردشگری وارد کرده؛ وضعیت اقتصادی به گونه‌ای است که سرمایه‌گذارها روی‌گردان شده‌اند اما بسته‌های حمایتی خوبی برای سرمایه‌گذاران هتل‌های ۴ و ۵ ستاره در نظر رفته شده است.
به گزارش ایسنا، دو سال پیش درست در دی ماه ۱۳۹۷ «هتل خانه سنتی بهروزی» تعطیل شد با وجود اینکه علاوه بر تلاش برای توسعه صنعت گردشگری در ایجاد اشتغال در شهر قزوین نیز موفق عمل کرده بود، شکست پروژه «هتل خانه سنتی بهروزی» و ۲ سال مسکوت ماندن این موضوع در قزوین نشان داد این استان همچنان در جذب سرمایه‌گذار گردشگری مشکل دارد مشکلی که به دستگاه یا یک نهاد خاص مربوط نیست و برای حل آن اراده جمعی لازم است. حال برای احیای این مکان آگهی مزایده گذاشته شده و بنا به گفته مدیرکل میراث فرهنگی یک سرمایه‌گذار برای احیای دوباره این برند داوطلب شده که امید است این اتفاق همچون گذشته با قدرت رقم بخورد و هویت از دست رفته «هتل خانه سنتی بهروزی» دوباره بازیابی شود.
در این میان اگر بانک‌ها همراهی لازم را با سرمایه‌گذاران بخش گردشگری داشته باشند؛ دولت مشوق‌هایی همچون معافیت‌های مالیاتی یا معافیت از عوارض برای صدور پروانه را به آن‌ها ارائه کند و حمایت‌های مصوب در این حوزه از سوی دستگاه‌ها و نهادهایی چون شهرداری‌ها رعایت شود؛ اعتماد سرمایه‌گذاران جلب شده و به این حوزه جذب می‌شوند؛ اما اگر مصوبات حمایت از سرمایه‌گذار آن‌طور که باید و شاید در استان قزوین اجرایی نشود انرژی و انگیزه بخش خصوصی در مسیر بروکراسی اداری هدر خواهد رفت و در نهایت معطل ماندن چندساله ساخت چندین مجتمع اقامتی در استان قزوین تا سال‌ها بعد نیز ادامه خواهد داشت.