کلیسای کانتور بازمانده از حضور روسها در قزوین
یک راهنمای گردشگری گفت: قدمت کلیسای کانتور به حضور روسها در قزوین بازمی‌گردد، متأسفانه اطلاعات غلطی که در ویکی پدیا و برخی از سایت‌ها وجود دارد این است که این کلیسا را به جنگ جهانی دوم نسبت می‌دهند در حالی که قدمت این کلیسا به حضور روسها در قزوین بازمی‌گردد.
مهدی باقری در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: قزوین شهری نبوده است که اقلیت‌پذیر باشد اما با این وجود داخل شهر چندین کلیسا داریم که زمانی فعال بودند و امروز تنها یکی از آن‌ها فعال است؛ سه کلیسا در شهر قزوین داریم که شامل کلیساهای کانتور، آشوری‌ها یا حضرت مریم (س) و ارامنه در خیابان طالقانی است.
وی ادامه داد: در کنار کلیسای ارامنه گریگوری که به کلیسای رفیع مشهور است مدرسه‌ای قرار گرفته است؛ وقتی از سبزه میدان به سمت شرق حرکت می‌کنید در سمت چپ کلیسای رفیع قرار دارد که یک در آن از سمت خیام و کنار پاساژ الغدیر باز می‌شود؛ این کلیسا ازجمله کلیساهایی است که کم و بیش فعال است.
این راهنمای گردشگری خاطرنشان کرد: ۱۳۰ سال پیش جمعیتی از روسها در قزوین حضور داشتند که برای رفع نیازهای خود در منطقه‌ای که استقرار داشتند بناهایی را احداث کرده بودند که اغلب آنان از بین رفته است و تنها چند مکان شامل کلیسای کانتور، عمارت بلدیه، برج منبع آب کنار پارک مشاهیر و ساختمان اسناد امروزی واقع در پارک مشاهیر که ساختمان اداری روسها بود باقی مانده است.
وی تصریح کرد: قدمت کلیسای کانتور به حضور روسها در قزوین بازمی‌گردد، متأسفانه اطلاعات غلطی که در ویکی پدیا و برخی از سایت‌ها وجود دارد این است که این کلیسا را به جنگ جهانی دوم نسبت می‌دهند در حالی که قدمت این کلیسا به حضور روسها در قزوین بازمی‌گردد که در آن دوران ایران و دولت تزاری روسیه قراردادی منعقد کردند تا یک شرکت روسی خط شوسه «قزوین-انزلی-تهران» را احداث کند بنابراین شرکت راهسازی روسیه در قزوین و در محله پنبه ریسه مستقر شد.
باقری بیان کرد: این قرارداد در دوران قاجار و در سال ۱۲۷۲ منعقد شد؛ در آن سال‌ها تبادلات تجاری زیادی داشتیم و قزوین مسیر ارتباطی بین تهران و شمال کشور یک مسیر مهم ترانزیتی محسوب می‌شد.
کلیسای کانتور، کوچک‌ترین کلیسای ارتودکس ایران
وی تصریح کرد: روسها پس از قرارداد با ایران در محله پنبه‌ریسه بناهایی که نیاز داشتند را ساختند، کلیسای کانتور متعلق به فرقه ارتودکس‌هاست؛ خیلی از روسها ارتدکس هستند و این کلیسا با توجه به سبک و سیاق کلیساهای ارتدکس در شهر قزوین بنا شده است.
این راهنمای گردشگری بیان کرد: تصدیق‌نامه این کلیسا که مانند دیپلم و تقدیرنامه است و به معمار ایرانی این بنا استاد حسین کانتوری داده شده تاریخ ساخت را سال ۱۹۰۰ میلادی قید کرده‌اند، بنابراین این کلیسا بیش از ۱۲۰ قدمت دارد.
وی خاطرنشان کرد: کانتور کلمه‌ای روسی و به معنای اداره و دفتر است؛ این کلیسا به‌عنوان یکی از کوچک‌ترین کلیساهای ایران لقب گرفته است، کلیساهای دیگری مانند کلیسای منصوب به رضا خان در منطقه سوادکوه یا کلیسای ننه مریم در آذربایجان غربی هم هستند که می‌توانند هم ردیف آن باشند.
باقری اشاره کرد: از دلایل کوچکی این کلیسا می‌توان به ۲ نکته اشاره کرد؛ نخست آنکه تعداد مهندسان و کارکنان روسی که از کلیسا استفاده می‌کردند کم بود و فضای زیادی طلب نمی‌کرد؛ نکته دوم به فرق بین شاخه ارتدکس با بقیه شاخه‌های مسیحیت بازمی‌گردد، ارتدکس‌ها اعتراف نمی‌کنند بنابراین برای عبادت در کلیسا نیاز به نیمکت ندارند و ایستاده عبادت می‌کنند و این هم می‌تواند یکی از دلایلی باشد که ارتدکس‌ها فضای زیادی برای عبادت نمی‌خواستند.
وی در خصوص معماری کلیسا افزود: این کلیسا به برج ناقوس معروف است، همه کلیساها طرح صلیبی دارند که کشیدگی آن شرقی –غربی است، ورودی کلیسا در سمت غرب و محراب و محل عبادت به سمت شرق است. شرق برای مسیحیت به منزله ایستادن به سمت کعبه است، در واقع محراب مسیحیت به سمت شرق محل زایش نور خورشید است. البته در خصوص برج ناقوس باید بگوییم که روسها هنگام رفتن ناقوس کلیسا را با خود بردند.
این راهنمای گردشگری تصریح کرد: طرحهای چلیپایی و صلیبی ۲ بال برای طرفین دارند که می‌توانند کاربری‌های خاص خود را داشته باشند، در کلیسای کانتور برای این ۲ اتاق می‌توانیم کاربری‌هایی همچون اتاقی برای تعویض لباس و اتاقی برای غسل تعمید در نظر بگیریم.
معماری کلیسا، قاجاری است
وی توضیح داد: آنچه که امروز می‌بینیم نهایت تزئینات کلیسا بوده است، شاید در گذشته تزئیناتی وجود داشته و الان نباشد اما تزئینات محدود به گچ‌بری‌ها محدود بوده است. تصویر گل نیلوفر یا لوتوس که در ابتدای ورودی کلیسا وجود دارد ازجمله تزئینات کلیساست. معماری این کلیسا یک معماری قاجاری محسوب می‌شود، الگوی قاجاری نیز برگرفته از یکسری الگوها و نمادهای غربی است چون شاهان قاجاری به خارج از کشور سفر و الگوهای غربی را در کشور پیاده می‌کردند. در کلیسای کانتور ستون‌های یونانی و آجرهای قرمز رنگ جلوه‌گری می‌کند. این کلیسا چون یک کلیسای کوچک است مورد اقبال مسافران قرار می‌گیرد.
باقری تشریح کرد: صلیب برای همه شاخه‌های مسیحیت به یک شکل و به‌صورت به‌علاوه کشیده است اما نماد صلیب کلیساهای ارتدکس کمی با بقیه صلیب‌ها متفاوت است؛ در این نماد خطی کج وجود دارد که به‌علاوه را قطع می‌کند چون ارتدکس‌ها معتقدند که پاهای حضرت مسیح (ع) را به‌صورت همان خط کج به صلیب کشیدند.
وی ادامه داد: در محوطه بیرونی کلیسا ۲ سنگ قبر وجود دارد که اشخاص مدفون شده روس هستند، یکی از آن‌ها یک مهندس روس بوده است که در سال‌های حضور در قزوین فوت شده و دیگری خلبانی بوده که سال‌ها بعد در جنگ جهانی دوم یا زمان دیگری هواپیمایش در اطراف قزوین سقوط و در این مکان به خاک سپرده شده است.
این راهنمای گردشگری بیان کرد: یکی از بناهای ساخته شده در محله پنبه‌ریسه عمارت بلدیه است، این بنا از سال ۱۳۰۲ تا ۱۳۱۳ شمسی یک سالن پذیرایی بوده است که مهمانان عالی‌رتبه در آن حضور پیدا می‌کردند، بلدیه در زمان خود یکی از ساختمان‌های مدرن محسوب می‌شد و برای پذیرایی میهمانان از آن استفاده می کردند.
وی اظهار کرد: در سال ۱۳۰۷ تا سال ۱۳۱۳ افراد برجسته‌ای در این بنا مورد پذیرایی قرار گرفتند که ازجمله آن‌ها می‌توانیم به سیدحسن تقی‌زاده، نماینده مجلس، رضا شاه و محمدرضا شاه، امان‌الله خان پادشاه افغانستان، تیمورتاش وزیر دبار و تاج‌الملوک اشاره کنیم.
باقری یادآور شد: این عمارت در زمان حضور روسها به‌عنوان سالن رقص باله مورد استفاده قرار می‌گرفت؛ بعد از خروج روسها آن را به‌عنوان سالن نمایش مورد استفاده قرار دادند، سپس به سالن اجتماعات تبدیل شد و در آن مراسمات سخنرانی برگزار کردند، در دوره‌های بعد نیز برای امتحانات مورد استفاده قرار گرفت و امروز نیز شهرداری قزوین در آن مستقر است.