رجبعلی لباف‌خانیکی در گفت‌وگو با ایسنا اظهار کرد: از قدیم‌الایام همواره این سوال مطرح بوده که آرامگاه فردوسی کجاست؟ برخی در دوره قاجار بر این اندیشه بودند که آرامگاه فردوسی در اطراف هارونیه واقع شده است و برخی دیگر نیز حتی خود هارونیه را به ‌عنوان آرامگاه فردوسی می‌شناختند؛ منتهی واقعیت این بود که هیچ کدام پاسخ مسئله نبود.

وی بیان کرد: بر اساس آدرسی‌ که افرادی همچون «عروضی سمرقندی» داده بودند، در اوایل قرن چهاردهم خورشیدی این‌ تفکر صورت گرفت که محل دقیق آرامگاه فردوسی‌ کجاست و در همین ‌راستا انجمنی به ‌نام «انجمن آثار ملی متشکل از جمعی از هنرمندان و فرهنگ‌مداران ایرانی» تشکیل شد.

این استاد دانشگاه تشریح کرد: بنابراین اعضاء این انجمن با معیار قراردادن نوشته‌های چهار مقاله عروضی سمرقندی محل دفن فردوسی را درون باغ فردوسی در «دروازه‌ رزان» مشخص کردند که در سال ۱۳۰۵ خورشیدی تصمیم به ساخت آرامگاه فردوسی در این مکان گرفته ‌شد. لازم به ذکر است که طرح‌های متعددی برای ساخت آرامگاه مطرح شد که در این بین طرح یک مهندس ایرانی به نام «طاهرزاده بهزاد» مورد قبول واقع شد.

لباف خانیکی ادامه داد: گفته می‌شود طرح طاهرزاده بهزاد برای بنای این آرامگاه از آرامگاه کوروش هخامنشی و از طرفی دیگر برگرفته از زیگورات‌های دوران ایلامی است. همچنین برخی معتقدند که این بنا از برخی الگوهای ساخت تخت‌جمشید مانند صدستون نیز الهام گرفته است؛ در مجموع می‌توان گفت که این طرح صد درصد ایرانی بوده و از فرهنگ ایرانی گرفته شده است.

وی تصریح کرد: در نهایت سال ۱۳۱۳ خورشیدی ساخت بنای آرامگاه به پایان رسید و در همان زمان نیز افتتاح شد، اما متاسفانه در ساخت آن اشتباهی صورت گرفته بود و بررسی و مطالعه نکردن خاک محل ساخت بنا به لحاظ زمین‌شناسی باعث عدم طاقت بنا شده بود و ساختمان نشست کرد.

این پژوهشگر و باستان‌شناس خراسانی بیان کرد: این نشست باعث شکاف‌هایی در بدنه‌ بنا شده و تنها راه‌حل آن تجدید بنا بود، به گونه‌ای که همان ساختار اولیه حفظ شود و به منظر بنا آسیبی نرسد.

لباف خانیکی افزود: در این مرحله، بنا زیر نظر مهندس سیحون بازسازی شد؛ در بازسازی بنای آرامگاه ابتدا سنگ‌ها شماره‌گذاری شده و پس از آن عملیات آغاز شد. در ادامه گودبرداری صورت گرفت و زیرزمین آرامگاه با بتن آرمه مصلح تجهیز و در نتیجه بنای فعلی برفراز آرامگاه قبلی در سال ۱۳۴۷ خورشیدی برای بار دوم ساخته شد.

وی خاطر نشان کرد: بنای جدید آرامگاه با همکاری استاد «حسین لرزاده» میزبان قسمت‌های دیگری از جمله کتابخانه، رستوران و … شد، البته در قسمت‌های مختلف ساخته شده مجموعه با مرکزیت آرامگاه فردوسی باغی به سبک باغ‌های ایرانی نیز ساخته شد و تغییرات امروزی آرامگاه در آن زمان شکل گرفت.

این باستان‌شناس خراسانی اضافه کرد: لازم به ذکر است که در آرایش فعلی آرامگاه فردوسی سهم یک نفر را نباید نادیده گرفت و آن «ابوالحسن صدیقی» بزرگترین مجسمه‌ساز ایرانی است که به همراه پسرش فریدون مجسمه معروف نصب شده در حیاط آرامگاه را ساخته‌اند.

لباف خانیکی عنوان کرد: باید گفت تمام المان‌های برجسته‌ای که در درون آرامگاه نقش بسته‌اند و به زیبایی به تصویر کشیده شده‌اند، همگی اثر فریدون صدیقی هستند.

وی ادامه داد: در سال‌های اخیر نیز به همت دکتر «دانش‌دوست»، ساماندهی‌هایی در باغ صورت گرفت که از جمله آن‌ها می‌توان به نصب ۳۰ عدد فواره در حوض روبروی بنای آرامگاه اشاره کرد که نشانه ۳۰ سال رنج فردوسی در تدوین شاهنامه است.

این پژوهشگر و باستان‌شناس‌ خراسانی تصریح کرد: به‌ هرحال آرامگاه فردوسی به عنوان یکی از باشکوه‌ترین، زیباترین و موزون‌ترین بناهای ملی ایران شناخته می‌شود و می‌توان گفت که همه به حضور آن می‌بالند.

لباف‌خانیکی همچنین در پاسخ به این سوال که آیا تغییرات ایجاد شده در جلوخان آرامگاه می‌تواند ثبت جهانی بنا را تسریع بخشد، ادامه داد: در ثبت جهانی مشکلات دیگری نیز وجود دارد که باید حل و فصل شود. جلوخان نه در جهت اخلال در ثبت جهانی بلکه در جهت تسریع انجام این عمل صورت گرفته است و فکر نمی‌کنم در بحث ثبت جهانی مشکلی ایجاد شود.

وی ادامه داد: منتهی مشکلات دیگری از جمله وجود دکل‌های برق نزدیک آرامگاه، ساخت‌وسازهای نابجای اطراف و همچنین بافت خاص اجتماعی و جغرافیایی اطراف بنا، از دسته مسائلی هستند که باید در ابتدا برطرف شده و باید پس از رفع این مشکلات امید به ثبت جهانی داشته باشیم.

منبع:ایسنا