این روستا که نام پیشین آن آغچه‌شهر است در قرون اولیه و میانی اسلام شهری مهم بوده که پس از گذر سال‌ها به دلایل نامعلوم وسعت آن کوچک‌تر شده و به روستای آغچه‌ریش تغییر نام داده است.

علت نامگذاری این شهر به آغچه‌شهر، به دلیل وجود معادن غنی گچ در این منطقه است که براساس گمانه‌زنی‌های باستان‌شناسی صورت گرفته، مشخص شد که تمام بناها و کف این شهر در قرون اولیه و میانی اسلام گچ‌اندود بوده، بنابراین سازه‌های معماری با اندودهایی به رنگ سفید این شهر باعث اشتهار آن به آغچه‌شهر شده بود.

در مجاورت و امتداد دره جانب غربی این روستا تپه‌ای بزرگ قرار گرفته که در میان اهالی روستا به توهمه تپه (تپه مصنوعی) معروف است. این تپه که با سطحی صاف مابین زمین‌های کشاورزی و روستا قرار گرفته است، در بخش‌های مختلف به وسیله جاده‌های مزروعی برش خورده که همین امر باعث شده تا لایه‌ها و داده‌های فرهنگی آن به‌راحتی قابل‌رؤیت باشند.

این تپه جهتی شمالی جنوبی دارد که به وسیله دو دره‌ای عمیق در جوانب شرقی و غربی برش خورده و به سه بخش شمالی، مرکزی و جنوبی تقسیم‌شده، به نظر می‌رسد بخش مرکزی و مرتفع حاکم‌نشین و بخش‌های شمالی و جنوبی متعلق به افراد عادی جامعه بوده است.

درست در امتداد ضلع جنوبی این محوطه، سطح صاف دیگری (به وسعت تقریبی ۱۱۰ مترمربع) به وسیله دره‌ای عمیق از این محوطه جدا شده که به‌عنوان قبرستان مورد استفاده قرار گرفته و با استقرارگاه‌های (قرون اولیه و میانی اسلام) این محوطه هم‌زمان است.

با توجه به شواهد موجود، محوطه آغچه‌ریش شهرستان چاراویماق یکی از محوطه‌های استقرار و مرکز حکومتی قرون اولیه و میانی اسلام در شمال غرب ایران است که ارگ حکومتی، استقرارگاه مردم عادی، کارگاه‌های تولیدات و قبرستان را در خود جای داده است.

تولید انبوه سفال با تکنیک نقش کند زیر لعاب و روی لعاب و وجود حجم انبوهی از این نوع سفالینه‌ها در بین لایه‌های فرهنگی در کنار شواهدی از جوش‌های کوره‌های سفال‌پزی می‌تواند این محوطه را در بین یکی از مراکز تولید سفال نوع آق‌کند قرار دهد.

علاوه بر این محوطه، این روستا دارای بقعه‌هایی متعلق به قرون میانی اسلام در مرکز روستا است که امروزه تنها بخشی از آن‌ها، باقی مانده است. براساس تحلیل کارشناسان میراث‌فرهنگی آذربایجان‌شرقی انجام کاوش‌های باستان‌شناسی در این سازه‌های معماری، شواهد مهمی دال بر اولین نمونه از ساخت مجموعه بنا در قرون اولیه و میانی اسلام در این محوطه ارائه خواهد داد.

با توجه به اهمیت این محوطه تاریخی گمانه‌زنی و تعیین حریم آن از تاریخ ۳ آبان ماه سال ۹۹  به مدت ۳ هفته انجام شد که پس از اتمام اجرای ۴۲ گمانه عملیات نقشه‌برداری این محوطه تاریخی نیز به وسیله متخصصان حوزه میراث‌فرهنگی استان آغاز شد.

طی عملیات گمانه‌زنی، شواهدی از آثار معماری (سنگ‌فرش، دیوار سنگی و دیوار خشتی)، تزئینات معماری (اندود گچی، کف‌های گچی و کاشی)، قطعات فلزی (آهنی)، همچنین آثار غنی سفالی و شیشه‌ای متعلق به قرون اولیه و میانی اسلام به دست آمد.

یکی از یافته‌های ارزشمند این محوطه سکه‌ای متعلق به دوره آل‌بویه است که در صورت ادامه کاوش‌ها شواهد جدیدی از مراکز حکومتی دوره آل‌بویه در شمال غرب ایران را ارائه خواهد شد.

منبع:میراث آریا