آقداش؛ روستایی به زیبایی گلیم‌های چند صدساله
یک کارشناس صنایع‌دستی گفت: علاقه‌مندی ساکنان روستای آقداش به گلیم‌بافی به نوعی تعصب برای آن‌ها تبدیل شده است درحالی‌که شغل اصلی مردم این روستا کشاورزی و دامداری است، اما ۸۰ درصد معیشت مردمان آقداش از طریق گلیم‌بافی تامین می‌شود.
اکرم رضایی در گفت‌وگو با ایسنا در خصوص معرفی روستای آقداش و هنر گلیم‌بافی این روستا اظهار کرد: روستای آقداش در ۸ کیلومتری شهرستان کلات واقع شده است. این روستا آخرین روستای بخش مرکزی شهرستان کلات با حدود ۱۷۰ خانوار است که حدود ۲۵۰ بافنده گلیم در این شهرستان مشغول به کار هستند.
وی ادامه داد: تفاوت گلیم آقداش با گلیم سایر مناطق در طرح‌هایی است که بافته می‌شود. اصولا طرح‌هایی که ما به کار می‌بریم کاملا متفاوت با بقیه مناطق است و شاخص بودن کار بسیار مهم است. طرح‌هایی که در گلیم‌هایمان به کار می‌بریم همگی اصیل بوده و در صدد آن هستیم تا گلیم آقداش را به ثبت جغرافیایی برسانیم تا توسط برخی مورد سوءاستفاده قرار نگیرد.
این کارشناس صنایع‌دستی در خصوص آمار فرش‌های تولید شده در این منطقه عنوان کرد: در حال حاضر در روستای آقداش بالغ بر ۲۰۰۰ تخته فرش در سال تولید می‌شود. این گلیم‌ها در ابعاد ۶۰ در ۹۰ سانتیمتر، ۱ در ۲ متر ، ۱.۲۰ در ۱.۰۸، ۳ در ۲.۵، ۱.۲۰ در ۳ و ۱.۵ در ۳ متر تولید می‌شود.
داستان‌های زیبا پشت طرح‌ها و نقشه‌های گلیم‌بافی آقداش
رضایی خاطرنشان کرد: تاریخ گلیم‌بافی آقداش به ۲۰۰ الی ۳۰۰ سال قبل باز می‌گردد. ساکنان شهرستان آقداش در ابتدا قالی می‌بافتند و به مرور زمان به سمت گلیم‌بافی روی‌آورند. جالب اینجاست که نقشه گلیمی که در این روستا به کار می‌رود کاملا ذهنی بوده و از هیچ طرح یا هیچ فردی اقتباس نشده است. اصولا در طول این مدت هیچ استادی به ساکنان این روستا گلیم‌بافی آموزش نداده است.
وی اضافه کرد: در گلیم‌بافی این روستا بالغ بر ۴۰ طرح مورد استفاده قرار می‌گیرد که تمام آن‌ها ذهنی بافته می‌شوند. این نقشه‌ها تماما از داستان‌های عاطفی، خانوادگی، عاشقانه و حتی طبیعت الهام گرفته و تمامی اسامی، توسط گلیم‌بافان انتخاب شده است.
معیشت ۸۰ درصد روستاییان از گلیم‌بافی تامین می‌شود
این کارشناس صنایع‌دستی تصریح کرد: مردم روستای آقداش علاقه زیادی به بافت گلیم دارند و این حرفه در شرایط خشکسالی که اوضاع بدی را برای کشاورزان رقم زده است کمک خوبی به لحاظ اقتصادی برای آنان بوده است. شغل اصلی در این روستا دامداری و کشاورزی است، اما معیشت حدود ۸۰ درصد ساکنان آقداش از طریق بافت گلیم می‌گذرد. در این روستا اکثر دختران و زنان در سنین مختلف و با تحصیلات متفاوت مشغول به بافت گلیم هستند، به عبارتی این کار به حرفه‌ای فراگیر در روستا تبدیل شده است.
اصطلاحاتی چون رج در بافت گلیم آقداش مطرح نیست
وی افزود: همانطور که گفته شد روش بافت گلیم در شهرستان آقداش با دیگر مناطق بسیار متفاوت است. همچنین بافت گلیم خاص آقداش با تولید فرش می‌تواند متفاوت باشد؛ چراکه در آن هیچ گره‌ای به کار نمی‌رود و به هیچ عنوان نمی‌توان از اصطلاحاتی چون رج و سرشماری برای آن استفاده کرد.
رضایی در خصوص رنگ‌های مورد استفاده در این گلیم‌ها خاطرنشان کرد: رنگ‌هایی که در گلیم آقداش به کار می‌روند اصیل و طبیعی هستند که از جمله آن‌ها می‌توان به قرمز روناسی، آبی، زرد، سبز، سرمه‌ای لاکی، کرمی و سفید اشاره کرد. هر کدام از این رنگ‌ها از نوعی ماده طبیعی گرفته می‌شوند، برای مثال رنگ سبز از پوست گردو و رنگ زرد از نوعی گیاه که به زبان ترکی آن را «زلر» می‌نامیدند، گرفته می‌شود. بافندگان در این روستا اصولا صفر تا صد کار را خودشان از جمله ریسیدن مواد اولیه تولید گلیم، تاب‌دادن و رنگ‌کردن انجام می‌دهند.
وی در مورد بازارهای فروش این نوع گلیم تشریح کرد: متاسفانه به خارج از کشور صادرات نداریم و می‌توان گفت تا امروز هیچ نهاد و شخصی از ما در این مسیر حمایت نکرده است. گلیم آقداش تا ۶ سال پیش در سطح کشور مطرح نبود و در طول این مدت تلاش کردیم تا این نوع گلیم در استان و حتی کشور به خوبی معرفی شود.
این کارشناس صنایع‌دستی اضافه کرد: در گذشته اما گلیم آقداش بیشتر در سطح نمایشگاه‌های استانی و محلی دیده می‌شد، اما اخیرا شرکت در نمایشگاه‌های شهرهای مختلف از جمله تهران باعث شناخته‌تر شدن این نوع گلیم شده است. البته فضای مجازی در سال‌های اخیر برای معرفی گلیم این منطقه بسیار کمک کرده است.
رضایی در مورد فروش گلیم‌های آقداش تشریح کرد: قبل از دوران کرونا فروش بسیار خوبی داشتیم و در سفر به شهرستان‌های مختلف به راحتی از ۱۰۰ گلیم بالغ بر ۹۶ گلیم به فروش می‌رسید. همچنین در این سال‌ها به واسطه فروش قابل توجه گلیم‌ها و استقبال زیاد سعی کردیم با ایجاد تغییراتی از جمله تغییر در ابعاد از رنگ‌های شادتر و طرح‌های به‌روزتر استفاده کنیم.
دختران روستای آقداش در هفت سالگی باید کار گلیم را فراگرفته باشند
وی در خصوص توسعه این حرفه و حمایت‌های صورت‌گرفته از آن گفت: این حمایت‌ها تا امروز بالاتر از چند وام ۵ یا ۱۰ میلیون تومانی نبوده است. هیچ اقدام به خصوصی تا امروز برای گلیم آقداش و بافندگان این حوزه انجام نگرفته است. در این روستا تمام دختران تا رسیدن به سن هفت سالگی کار بافت گلیم را فرا می‌گیرند در غیر این صورت برای آن‌ها عیب بزرگی به حساب می‌آید؛ با این وجود تعداد زیادی بافنده در این روستا مشغول به کار هستند و تعداد زیادی گلیم بافته شده برای فروش وجود دارد.