بیش از نیم قرن از پیشینه هنر مبلمان منبت در روستای «اشترمل» شهرستان تویسرکان می‌گذرد. داستان از آنجا آغاز شد که حدود ۵۰ سال‌ قبل چند تن از جوانان پرشور روستا برای یادگیری این هنر فاخر به پایتخت رفتند و پس از گذراندن دوران شاگردی به دیار خود بازگشتند تا سفره‌ای از عشق و هنر باز کنند و نانی پر برکت به سر سفره‌هایشان بیاورند.

شاید آن روزها این جوانان فکر نمی‌کردند روزی هنر نابشان پای مقامات ملی و سفیران خارجی را به روستا باز کند اما اهالی، تمام این سال‌ها عزمشان را جمع کرده و هر روز بیشتر از روز قبل تلاش کردند تا در مسیر درستی حرکت کنند تا آنجا که به جهانی کردن هنرشان اندیشیدند، اما براساس تشخیص مسئولان راه جهانی شدن از ملی شدن می‌گذشت.

پس از کش و قوس‌های فراوان سرانجام بهمن‌ماه سال گذشته بود که مدیرکل میراث فرهنگی استان همدان در خبری «اشترمل» را به عنوان «روستای ملی منبت گلریز ایران» معرفی کرد و یکی از مهمترین مزایای ویژه و شاخص تولیدات مبل منبت این روستا را تولید طرح گلریز دانست که همین سبب شده بود عنوان دهکده ملی منبت گلریز را به خود اختصاص دهد.

به گفته دهیار روستای اشترمل تویسرکان، اشترمل با ۱۰۷۴ نفر جمعیت سومین روستای پرجمعیت شهرستان تویسرکان است و ۵۳۷ خانوار در آن زندگی می‌کنند.

حمید ترکاشوند به خبرنگار ایسنا می‌گوید: با ملی شدن روستای اشترمل در حوزه منبت گلریز نیاز است دستگاه‌های اجرایی پای کار بیایند و حمایت بیشتری از تولیدکنندگان این حوزه داشته باشند.

او با اشاره به اینکه اگر قرار باشد بحث جهانی شدن اشترمل مطرح باشد باید روی زیباسازی روستا کار شود، ادامه می‌دهد: در حال حاضر نمایشگاه‌هایی برای عرضه مستقیم مبل به خریداران وجود دارد.

ترکاشوند با بیان اینکه حدود ۱۰۰ نفر از بانوان روستا به صورت مستمر در کار مبل منبت در کنار آقایان فعالیت می‌کنند، مطرح می‌کند: تولیدکنندگان اشترمل به حمایت نیاز دارند چراکه صفر تا صد تولید، داخل روستا انجام می‌گیرد و اگر بتوانند سرمایه‌گذار جذب کنند افق‌های روشنی پیش رویشان باز می‌شود.

او بیان می‌کند: اگر تولیدکنندگان بتوانند سرمایه‌گذار جذب کنند برای کارهایی مثل رویه‌کوبی و رنگ‌کاری به جای دیگری مراجعه نمی‌کنند، در حال حاضر یکی دو کارگاه برای این موارد در روستا وجود دارد اما برای حجم کار تولیدی در روستا جوابگو نیست.

به عقیده ترکاشوند، برای تولیدات مبل منبت اشترمل دولت هم باید پای کار بیاید و بودجه‌ای را به آن تخصیص دهد چراکه این روستا در سال‌های اخیر مهاجرپذیر شده‌ است و مردم روستاهای اطراف نیز در روستا مشغول به کار شده‌اند و علاوه بر این از شهرهای دیگر هم برای کار به روستا آمده‌اند.

دهیار این روستا با اشاره به اینکه با دادن تسهیلات کم بهره می‌توان در روند تولید مبل منبت تسهیل ایجاد کرد، تصریح می‌کند: بسیاری از کسانی که قبلاً از روستا مهاجرت کرده‌اند به روستا برمی‌گردند و نیاز به حمایت دارند بنابراین فقط بحث اشترمل نیست بلکه بحث تمام منطقه است.

او اعتقاد دارد شناسانده شدن اشترمل در کشور هم نیاز به برنامه‌ریزی دارد و تاکنون هر کاری در این رابطه انجام شده با حمایت اهالی روستا و بدون وابستگی به ارگان یا سازمان خاصی بوده است همچنین اهالی به صورت خودجوش جشنواره‌هایی را در روستا برگزار کرده‌اند.

ترکاشوند اضافه می‌کند: اگر بخواهیم در این زمینه اشترمل را با ملایر مقایسه کنیم هر دو در شبکه ملی تبلیغات کردند اما سرمایه‌داران ملایری کجا و سرمایه‌داران روستای اشترمل کجا.

به گفته او، نیاز است تبلیغاتی برای این روستا انجام شود، چراکه اگر اهالی بخواهند به صورت آزاد در بازار رقابت کنند از عهده‌اش برنمی‌آیند بنابراین مسئولان باید نگاه ویژه‌ای به منطقه داشته باشند چراکه اگر به همین منوال و با این تورم و قیمت مواد اولیه پیش بروند ضرر خواهند کرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی شهرستان تویسرکان نیز به خبرنگار ایسنا می‌گوید: بیش از ۷۰۰ نفر از اهالی اشترمل به طور مستقیم به این حرفه مشغول هستند و حدود ۴۹۰ کارگاه فعال مبل منبت در روستا وجود دارد.

اسحاق ترکاشوند ادامه می‌دهد: تقریباً در هر خانه این روستا یک کارگاه وجود دارد و بیش از ۹۰ درصد امرار معاش مردم روستا از حوزه مبل منبت تأمین می‌شود، همچنین یکی از ویژگی‌های اشترمل حضور خانم‌ها در کارگاه‌های مبل منبت است که بحث کارگاه‌های خانوادگی را مطرح کرده است.

او ظرفیت و پتانسیل تولیدی سالانه هنرمندان روستا در حوزه مبل منبت را حدود ۶۰۰۰ دست می‌داند و یادآور می‌شود: سبک خاص منبت روستای اشترمل، منبت گلریز است که ظریف‌ترین نوع منبت است و صرفاً با دست انجام می‌شود.

به گفته ترکاشوند، تاکنون هیچ نوع تکنولوژی اعم از ماشین منبت نتوانسته جایگزین دست در تولید مبل منبت شود و قریب به اتفاق منبت کاران روستای اشترمل محصولات خود را با دست تولید می‌کنند.

او با اشاره به اینکه علاوه بر این روستا، روستاهای منطقه نیز در حوزه مبل منبت فعالیت می‌کنند، اظهار می‌کند: در حال حاضر این هنر در روستاهای اطراف اشترمل هم رواج پیدا کرده که البته به شدت این روستا نیست اما تقریباً در آنجا هم کارگاه‌های مبل منبت فعالی راه‌اندازی شده است.

رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان تویسرکان بیان می‌کند: در روستاهای فوق صنایع دستی ماهیت خود را از دست داده و تکنولوژی و ماشین آلات به صنایع دستی ورود پیدا کرده‌اند اما این اتفاق فعلاً در روستای اشترمل نیفتاده است.

او با بیان اینکه بازار مصرف کننده نهایی بالای ۹۰ درصد محصولات تولیدی روستا خارج از استان همدان است، تصریح می‌کند: اهالی اشترمل در استان‌هایی مانند اصفهان، شیراز، تبریز، مشهد، تهران و البرز نمایشگاه یا مشتری دارند و محصولات خود را در این شهرها عرضه می‌کنند. علاوه ‌بر این کشورهای آسیای میانه مثل ترکمنستان، آذربایجان، کشورهای عربی مثل عراق و کویت و امارات و به طور خاص کردستان عراق مشتریان این روستا هستند و چند باری هم محصولات اشترمل به کشور سوئد فرستاده شده است.

بنا به گفته ترکاشوند، بیش از ۵۰ درصد مبل منبت کشور از استان همدان و به طور خاص از جنوب استان یعنی شهرستان‌های ملایر و تویسرکان تأمین می‌شود و مشکل اصلی منبت کاران اشترمل و به تبع آن سایر منبت کاران استان گرانی و کمیابی چوب است که در حال حاضر این صنعت را به شدت تحت تأثیر قرار داده است.

او شرح می‌دهد: غالب چوب مصرفی منبت کاران چوب گردو و راش است که چوب گردو بیشتر از کردستان‌های عراق و ایران تأمین می‌شود و چوب راش کاملا وارداتی است و گرانی دلار و افزایش نرخ ارز باعث گران شدن چوب راش شده و تأثیر زیادی روی قیمت مبل و منبت داشته و در این افزایش قیمت متأسفانه کمترین افزایش قیمت به دستمزد منبت کاران تعلق می‌گیرد.

ترکاشوند ادامه می‌دهد: افزایش قیمت محصول تمام شده مبل منبت به علت قیمت چوب است که سه یا چهار برابر شده و قیمت پارچه که برای فرآیند تکمیلی این هنر صنعت درنظر گرفته شده است، به عبارتی مشکل اصلی چوب است و در زنجیره تکمیلی نیز پارچه یکی از معضلاتی است که سازمان صنعت، معدن و تجارت یا اتحادیه‌های مربوطه می‌توانند ورود کنند و کمک زیادی به تولیدکنندگان این حوزه داشته باشند.

به عقیده رئیس اداره میراث فرهنگی شهرستان تویسرکان، اشترمل در حوزه گردشگری هم به مراکز اقامتی و پذیرایی نیاز دارد و براساس رایزنی‌های صورت گرفته سعی می‌شود در سال جاری حداقل یک واحد اقامتی در روستا راه‌انداری شود تا مسافران و خریداران بتوانند از حداقل امکانات رفاهی استفاده کنند.

او در پایان مطرح می‌کند: پس از برگزاری نخستین جشنواره مبل منبت در روستای اشترمل که در سال ۹۶ انجام شد، اهالی به صورت خودجوش نمایشگاه‌هایی را در روستا تأسیس کردند تا به طور مستقیم محصولات خود را به خریداران عرضه کنند و در حال حاضر ۱۰ نمایشگاه مبل منبت در اشترمل وجود دارد.

منبع:ایسنا