گرامیداشت جشن تیرگان در شهرستان‌های تربت حیدریه و خواف
جشن تیرگان در شهرستان‌های تربت حیدریه و خواف با هدف حفظ و معرفی میراث‌های معنوی و فرهنگ ایرانی و با مشارکت اداره فرهنگ و ارشاد اسلامی و انجمن‌های فرهنگی برگزار شد.
علی محمدی، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت حیدریه در خصوص برگزاری جشن تیرگان در این شهرستان اظهار کرد: جشن تیرگان از جشن‌های آئینی و باستانی ایران بوده و این جشنواره در اوایل تیر ماه و همزمان با آغاز فصل تابستان و به عنوان پاسداشت یکی از میراث‌های ناملموس ایران برگزار می‌شود. جشن تیرگان جشنی کاملا شناخته شده و مشهور است و در متن‌های متعدد باستانی به این جشن اشاره شده است.
وی ادامه داد: در این جشن به صورت نمادین آئین مربوط به جشن تیرگان به نمایش گذاشته می‌شود و اجرای مراسم نقالی، داستان‌خوانی، شعرخوانی، اجرای موسیقی سنتی و مراسم آئینی باستانی از بخش‌های این برنامه است. همچنین اجرای بازی‌های بومی، نمایش آداب و رسوم سنتی، برگزاری نمایشگاه صنایع‌دستی و سوغات روستایی از جمله برنامه‌های جانبی بوده که با همکاری سمن‌ها و هنرمندان اجرا شد.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی تربت حیدریه تصریح کرد: افزایش تعامل رؤسای ادارات شهرستان به منظور شناسایی ظرفیت‌های موجود در خصوص جشن تیرگان و مراسم مشابه از جمله معرفی تربت حیدریه به عنوان شهر خلاق در حوزه فرهنگ و ادبیات از دیگر مباحث مطروحه در این مراسم بود.
محمدی گفت: این مراسم در محل اقامتگاه بوم‌گردی سناگل با حضور نماینده مردم شهرستان‌های تربت‌حیدریه، زاوه و مه‌ولات در مجلس شورای اسلامی و مشارکت فعالان و انجمن‌های فرهنگی، سازمان‌های مردم نهاد و ادارات فرهنگی شهرستان برگزار شد.
همچنین محمود باعقیده، رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواف با اشاره به برگزاری گرامیداشت جشن تیرگان در کنار آسبادهای نشتیفان بیان کرد: در گذشته و قبل ازاینکه فعالیت‌های کشاورزی به صورت مکانیزه انجام شود، مردم به صورت گروهی نسبت به انجام فعالیت‌های کشاورزی به‌خصوص برداشت گندم و جو اقدام می کردند. معمولا افراد به صورت گروه‌هایی شامل اقوام وخویشان یا کشاورزان هم‌جوار به کمک هم، محصولات را برداشت می‌کردند.
وی اظهار کرد: در این جشن همزمان با برداشت محصولات، کودکان و جوانان با شادمانی به محل خرمن می‌روند و از صاحب خرمن می‌خواهند مقداری از محصول را به عنوان پاداش به آن‌ها هدیه دهند که به این کار به اصطلاح «حقلا» گفته می‌شود. صاحب خرمن حدود ۳ تا ۵ کیلو از محصول را به آن‌ها می‌دهد و کودکان با پولی که از فروش یا معامله آن به دست می‌آورند جشن می‌گیرند. کشاورزان اعتقاد داشتند که این کار باعث برکت محصول می‌شود.
رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خواف افزود: امسال با مشارکت انجمن‌های میراث فرهنگی و با هدف گرامیداشت این رسم کهن و با توجه به ارتباط برداشت گندم با آسبادها، برنامه‌هایی شامل رقص محلی، بازدید از مزارع گندم و دیدار با پیشکسوتان این حوزه در شهر نشتیفان و در کنار آسبادها برگزار شد.
گفتنی است؛ در ایران باستان همه ماه‌های دیگر وقتی روزی با نام ماه تلاقی پیدا می‌کند جشن ماهانه برگزار می‌شده و بر این اساس سیزدهم هر ماه «تیشترروز» است که وقتی با ماه تیر تلاقی پیدا می‌کند جشن تیرگان برگزار می‌شده است.
چند دلیل یا آئین برای برگزاری جشن تیرگان روایت شده است. در بعضی از کتاب‌ها مثل «آثارالباقیه» اثر ابوریحان بیرونی آمده که تیرگان جشن بزرگداشت نوشتن و گرامیداشت نویسندگان در ایران باستان بوده است، بنابراین آئین خاصی داشته که مقام نویسنده‌ها در این روز گرامی داشته می‌شود.
بر اساس گزارش روابط‌عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی خراسان رضوی، ایرانی‌ها در ابتداء گرمای تابستان که ماه تیر است و در روزی که این روز «تیشتر» و «ماه تیشتر» با هم تلاقی پیدا می‌کنند جشنی می‌گرفتند و نیایش می‌کردند که آن تابستان خشک نباشد و باران ببارد و به نوعی نیایش باران خواهی بوده که در این روز انجام می‌شده است.
در این جشن باستانی آئینی آب‌پاشی و فال‌کوزه در آن اجرا می‌شود و این جشن درکنار آب‌ها، همراه با بزم‌هایی وابسته با آب و آب‌پاشی و آرزوی بارش باران در سال پیشِ رو همراه بوده و همچون دیگر جشن‌هایی که با آب در پیوند هستند، با نام همگانی «آبریزگان» یا «آب‌پاشان» یا «سرشوران» یاد شده است. برابر برخی روایات این جشن همچنین با داستان آرش کمانگیر و تعیین مرز میان ایران و توران نیز ارتباط نزدیکی دارد.