شهرستان جاسک به مرکزیت شهر جاسک در غرب استان سیستان و بلوچستان و در فاصله ۳۲۵ کیلومتری جنوب شرقی بندرعباس قرار دارد. این شهرستان از جهت شرق و شمال شرقی با سیستان و بلوچستان و کرمان و از شمال به شهرستان بشاگرد و از مننتهی الیه شمال غربی به شهرستان سیریک محدود می‌شود.
این شهرستان در کرانه دریای عمان و شرق تنگه هرمز قرار دارد. شهر جاسک از آنجا که سه طرف آن را آبهای آزاد احاطه کرده، به صورت یک شبه جزیره درآمده است.
سواحل مکران در محدوده آبهای ساحلی و اقیانوسی دریای عمان از ایستگاه‌های مهم و اصلی تجارت، اقتصاد و گردشگری ایران است و این منطقه از حوزه گواتر و پسا‌بندر چابهار آغاز و تا منطقه جاسک هرمزگان ادامه دارد.
نام این بندر به صورت‌های جاشک، کارپل، کفشک و… نقل شده است. در دوره هخامنشی به آن بدیس یا بادیس گفته می‌شده و بندری آباد و پر جمعیت بوده است. در دوران پارت‌ها و ساسانیان مرکز بارگیری کالا و دادو ستد و استراحت بازرگانان شناخته می‌شده است. انگلیسی‌ها در سال ۱۶۱۴ میلادی از آن به عنوان بندر تجاری استفاده می‌کردند. اولین تجارت‌خانه شرکت کمپانی هند شرقی در سال ۱۶۱۹ میلادی در جاسک تاسیس شد. در سال ۱۸۶۴ میلادی، انگلیس برای گسترش نفوذ و استحکام مواضعش، خطوط تلگراف و کابل زیر دریایی بین ایران و هند را در مسیر گوادر ـ جاسک ـ بندرعباس ایجاد کرد.
علاوه بر اهمیت این بندر به عنوان یک مرکز بازرگانی دریایی، در دوران بسیار قدیم یکی از کانون‌های معتبر آیین میترا بوده و معبدی به نام آناهیتا در آن باقی مانده است.
جمعیت و زبان
بر اساس سرشماری عمومی نفوس و مسکن در سال ۱۳۹۵ جمعیت شهرستان جاسک جاسک ۵۸ هزار و ۸۸۴ نفر بوده است.
اغلب مردم به زبان‌های فارسی، بلوچی، عربی و هندی آشنایی دارند. آنها از راه‌های کشاورزی، دامداری، صیادی و تجارت امرار معاش می‌کنند.
جاذبه‌های تاریخی و گردشگری
غار سادرمند: این غار مربوط به دوره ساسانیان تا دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان جاسک، روستای گزدان واقع شده که در سال ۱۳۸۱ به شماره ۶۴۶۵ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
غار سادرمند در ۳۰ کیلومتری شهر جاسک به شکل دو غار با دو دهانه واقع شده است. تاریخ ساخت آن روشن نیست، اما تکه سفال‌هایی که از اطراف غار به دست آمده، متعلق به دوران ساسانیان و اوایل اسلامی است که نشان دهنده ساختار پیش از اسلام است و تا دوران اسلامی کاربرد داشته است.
این غار طولانی ستون‌های زیادی دارد و در گوشه‌های آن طاقچه‌هایی ساخته شده است.
برج سیاه و سفید از آثار به جای مانده از روزگار تسلط انگلیسی‌ها در جنوب ایران و مربوط به زمانی است که شبه قاره هند تحت نفوذ استعمار انگلستان قرار داشت. این بنا در واقع بخشی از تاسیسات گسترده‌ای است که انگلیسی‌ها به عنوان تلگرافخانه در جاسک بنا کردند.
برج سیاه و سفید در سال ۱۳۸۱ به شماره ۶۷۶۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
گورستان جگین از دیگر آثار این منطقه است، این گورستان، مربوط به هزاره اول قبل از میلاد است و در بخش مرکزی روستای جگین در شهرستان جاسک واقع شده است. این گورستان در ۱۵ کیلومتری شمال شرقی جاسک در محلی به نام سعادتمند در بالای یک کوه قرار دارد.
ان اثر در سال ۱۳۸۲ به شماره ۱۰۹۳۲ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
تلگرافخانه جاسک که مربوط به دوره صفوی است و در پایگاه نیروی هوایی جاسک واقع شده از دیگر آثار این شهرستان است.
تلگرافخانه انگلیسی‌ها یکی از قدیمی‌ترین تلگرافخانه‌های ایران است. این بنا به عنوان اولین مرکز تجاری کمپانی هند شرقی در بندر جاسک ساخته شد که بعدها به تلگرافخانه تبدیل شد و به همین نام مشهور است. بر اساس منابع تاریخی اداره تلگرافخانه در سال ۱۲۸۶ در جاسک تاسیس شد و در سال ۱۲۹۵ دولت انگلیس گارد نظامی کوچکی برای مراقبت از تاسیسات فرستنده تلگراف در جاسک تشکیل داد. سال بعد فرماندهی نظامی انگلیس از باسعیدو (شهری در قشم) به جاسک منتقل شد و سال ۱۳۰۹، اداره خطوط تلگراف انگلیس به دولت ایران تحویل داده شد.
این بنا در سال ۱۳۸۵ به شماره ۱۶۲۶۹ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
قلعه شیرآهن پایین این قلعه مربوط به سده‌های میانی دوران‌های تاریخی پس از اسلام است و در شهرستان جاسک، بخش مرکزی دهستان کنگان، کمتراز ۱ کیلومتری شرق روستای شیرآهن پایین واقع شده است. این اثر در سال ۱۳۸۵ به شماره ۱۷۳۷۱ در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.
جاذبه‌های طبیعی و گردشگری
سواحل زیبا و بکر یکی از مهمترین جاذبه‌های شهرستان جاسک است. سواحل زیبا و بکر روستاهای یونک، عبد، بحل، بونجی، گتان، جاسک کهنه و کلیرک از ظرفیت توسعه گردشگری برخوردار هستند.
منطقه حفاظت شده مجموعه جنگل‌های حرای گابریک که در سواحل جاسک قرار گرفته و ۳۴ هزار هکتار مساحت دارد از دیگر جاذبه‌های طبیعی شهرستان جاسک است، این مجموعه واقع در حاشیه خور سور گلمو خلاصی و خورهای حد واسط این دو در شرق شهرستان جاسک قرار دارند. پوشش گیاهی این مجموعه جنگل‌های حرا است.
این جنگل یکی از زیباترین جاذبه‌های طبیعی بندر جاسک است که گردشگران زیادی را مجذوب خود کرده است.
این جنگل به طور دائم در معرض جزر و مد منظم آب دریا قراردارد. به طوری که در زمان جزر، درختان از آب بیرون می‌آیند. و درختان به صورت جزایری پراکنده نمایان می‌شوند و در موقع مد تمام جنگل زیر آب رفته و ناپدید می‌شود.
پرندگان زیبا و نادر از قبیل گیلانشاه، اگرت بزرگ در کنار پلیکان‌ها و فلامینگوها مناظر جالبی را پدید می‌آورند. در منطقه جاسک به درختان حرا «تمر» می‌گویند.
گل فشان‌های جاسک، پدیده‌ای طبیعی است که بر اثر آن گل‌ولای از زیر زمین به شکل چشمه‌وار به سطح زمین می‌رسد و شکل ماهوری بخود می‌گیرد. گل‌فشانی یکی از عوارض ژئومورفولوژی و زمین‌شناسی است که از یک یا چند دهانه آتشفشانی تشکیل شده و به‌طور مداوم گل سردی از آن به خارج پرتاب و روان شده و با انباشته شدن روی هم، کم‌کم مخروط‌های کوچک و بزرگی را تشکیل می‌دهد. برخی معتقدند گل‌فشان پدیده‌ای مرتبط با فعالیت‌های آتشفشانی است، اما اغلب دانشمندان معتقدند این پدیده خاستگاه غیرآتشفشانی دارند. گل فشان‌ها با دارا بودن پدیده‌های کم نظیر و متنوع، دارای پتانسیل بالایی از نظر جلب گردشگر با اهداف متفاوت گردشگری هستند. گل فشان‌ها با مناظر زیبا و بدیع خود، می‌توانند دیدنی‌های متنوع و تماشایی را برای گردشگران به نمایش بگذارند. گل فشان‌های روستای گتان جاسک یکی از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است. این گل فشان‌ها در ۸۰ کیلومتری شهرستان جاسک و در نزدیکی روستاهای گتان و توجک واقع شده‌اند. فاصله این گل فشان‌ها تا دریا حدود ۵۰۰ متر و تا جاده آسفالته ۱۵ کیلومتراست.
بهترین مسیر دسترسی به منطقه که امکان مشاهده هر ۴ دهانه گل‌فشان را فراهم می‌سازد، مسیر بندرعباس ـ میناب ـ سیریک منتهی به روستای گتان پایین است که از محل روستای گتان، تا گل‌فشان حوضچه مانند حدود ۸ کیلومتر بوده و ماشین‌رو است و بعد از آن برای رسیدن به سه گل‌فشان دیگر باید مسیر تپه‌ماهورها را پیاده طی کرد که حدود ۲ کیلومتر پیاده‌روی دارد.
جاذبه‌های زیر آب و صخره‌های مرجانی که در اطراف شبه جزیره جاسک به فاصله ۱۰ تا ۴۰ متر از ساحل دریا تا خلیج میدانی در شرق جاسک، کشیده شده‌اند که عمق آب تا روی صخره در هنگام جزر بین ۱تا۳متر، متغیر است، یکی دیگر از جاذبه‌های طبیعی این منطقه است، این دنیای زیر آب محل تجمع انواع ماهی‌ها و جانوران تماشایی دریایی است.
صخره‌های زیر آبی جاسک محل گشت و گذار غواصان بومی منطقه است که هر روز بر تعداد این گردشگران زیر آب افزوده می‌شود.
کوه‌های مریخی و مینیاتوری یکی دیگر از این موارد است، این کوه‌ها به دلیل شکل خاص و جذاب خود یکی از جاذبه‌های گردشگری شهرستان جاسک به شمار می‌روند. کوه‌هایی که حاصل میلیون‌ها سال فرسایش است. به آنها کوه‌های مریخی می‌گویند، چون شبیه کوه‌هایی هستند که در مریخ رصد شده‌اند. نام دیگر آنها به خاطر شکل خاص و تیغه‌ای‌اشان، کوه‌های مینیاتوری است.
کوه‌های مریخی در روستای پیوشک بخش لیردف ظرفیت بکر گردشگری در شهرستان جاسک بشمار می‌رود. این کوه‌ها در مسیر اصلی جاسک به سیریک نیز وجود دارند.
چشمه‌های آب گرم پوراف در ۲۰ کیلومتری شرق جاسک و در ساحل دریا قراردارد. این منطقه دارای جنگل حرای وسیعی است که مانند جزیره زیبایی در مقابل خور پوراف سر از آب بیرون کشیده و چشم‌اندازی دلپذیر خلق کرده است. این چشمه آب معدنی برای مردم بسیار قابل احترام و مقدس بوده و خواص درمانی دارند.
جاذبه‌های فرهنگی ـ گردشگری
موسیقی در جنوب ایران از سابقه‌ای بسیار طولانی و کهن برخوردار است. ویژگی موسیقی محلی جاسک در حرکات ریتمیک و نمایشی آن است. از آنجا که مهاجران آفریقایی در برخی از بنادر و جزایر جنوبی کشورمان زندگی می‌کنند، ترانه‌های مردم این دیار، از موسیقی بومیان آفریقایی نیز تاثیر گرفته است. در جاسک هم مانند اکثر نقاط ایران، موسیقی با زندگی مردم همراه و عجین است. در دریا در مراسم شادی یا عزا و در همراهی با آیین‌های مختلف نقش چشمگیری دارد. در گذشته تعداد خوانندگان و نوازندگان محلی بیش از امروز بوده و بیشتر در مراسم عروسی، ختنه سوری، مولودی خوانی و… گروه‌های موسیقی به اجرای نمایش نیز می‌پرداختند.
غذای محلی
در کناره‌های ساحل خلیج فارس و دریای عمان، قوت اصلی مردم از دریا تامین می‌شود، به همین دلیل بیشترین و بهترین غذاهای محلی منطقه جاسک نیز از فرآورده‌های دریایی تهیه می‌شود.
قلیه ماهی، ماهی شوری، هواری ماهی (پلوماهی) از غذاهای محلی مردم این منطقه است.
صنایع‌دستی جاسک
صنایع‌دستی جاسک که نمادی از فرهنگ و طبیعت منطقه است و یکی از جاذبه‌های فرهنگی این منطقه محسوب می‌شود. به طور کلی صنایعی که در این منطقه فعال بوده‌اند و برخی از آنها هنوز کم و بیش رایج هستند، شامل لنچ سازی، رودوزی‌های سنتی (سوزندوزی‌بلوچ)، توربافی و گرگوربافی، حصیربافی، آهنگری سنتی، و ساخت کاردهای بلوچی با غلاف‌های چوبی و نقره کوب و بافته‌های اداری می‌شود.
منبع:میراث آریا
