ورودی روستای خاوه، یکی از منحصر به‌فردترین خیابان‌های درختی در روستاهای شهرستان‌های تهران است و درختان درهم‌تنیده زبان گنجشک، صحنه‌ای زیبا پیش روی افراد ترسیم می‌کند. این روستای برخوردار از طبیعتی بکر و دارای میراث‌فرهنگی و گردشگری متعدد در ۲۰ کیلومتری جنوب ورامین قراردارد و برای رسیدن به آن باید از جنوب ورامین ابتدا به شهر جوادآباد رفت و از این شهر ۱۰ کیلومتر به سمت شرق طی شود تا بتوان از آثار تاریخی، امام‌زاده‌ها و طبیعت آن بهره‌مند شد. راه دیگر این روستا از شهرستان پیشوا است که می‌توان پس از طی ۱۵ کیلومتر از جنوب این شهرستان، پس از عبور از روستای محمدآباد عرب‌ها، به روستای خاوه رسید که در جنوب محور قم ‌ـ گرمسار واقع شده است. نام قدیم این روستا خوابه یا خاور بوده که محل زندگی عرفای بزرگی همچون کمال ابوالقاسم خوابی از بزرگان شیعه در قرن ششم بوده است.

امام‌زاده علی، بی‌بی زبیده، نقاره‌خانه، یک حمام قدیمی، آب‌انبار، قلعه و تپه باستانی، حسینیه احمدی‌ها، خانه احمدی‌ها، خیابان درختی و مدرسه تاریخی روستای خاوه از جمله آثار منحصر به‌فردی است که می‌تواند مورد توجه گردشگران قرار گیرد .

شغل اغلب ساکنان روستای خاوه کشاورزی و دام‌پروری است و هم‌اکنون در بیش از ۱۳۰۰هکتار زمین قابل کشت این منطقه محصولات مختلف کشت می‌شود.

زنان این روستا نیز از هنر مهم و تأثیرگذار قالی‌بافی و فرش‌بافی برخوردارند و طرح‌هایی نظیر مینا‌خانی، پاشتری، قمی و کاشانی این روستا از آوازه‌ای جهانی برخوردار است. بقعه سیدسلطان محمود خاوه‌ای یکی از اثار تاریخی مهم این روستا است که همه‌ساله پذیرای تعداد زیادی از مسافران است .سبک معماری این بقعه با گنبدی کم‌خیز با شیب ملایم با رنگ سبز و با مهارتی خاص ساخته شده است .این اثر مهم تاریخی در یکم مهرماه سال ۸۲ با شماره ۱۰۳۲۴ به ثبت آثار ملی رسیده است.

قلعه باستانی خاوه نیز یکی از قلعه‌های دیدنی ورامین است که با ارتفاع ۱۲ متر و وسعتی در حدود نیم هکتار متعلق به دوره صفویه یا زندیه است. حمام قدیمی خاوه یکی دیگر از آثار تاریخی این روستاست که با وجود قدمت بسیار و قرار گرفتن در فاصله ۲/۵ متری از سطح زمین از زیبایی و صلابت منحصر به‌فردی برخوردار است.

مدخل آن رو به شمال واقعه‌شده و متشکل از رختکن، آب‌انبار، حوضچه، پاشور، خلوت‌خانه، خزانه تیون و گرم‌خانه است. این حمام که متعلق به اوایل دوره قاجاریه است از آجر و ساروج ساخته شده است .

بقعه امام‌زاده علی که نسب او به امام موسی‌ابن جعفر(ع) می‌رسد در جنوب روستای خاوه واقع شده است . ایوان این بقعه به ابعاد پنج در سه و نیم متر رو به شمال واقع شده است و گنبد آن دو پله‌ای و ارتفاع آن از سطح زمین هفت متر است و با خشت خام و بدون هیچ‌گونه تزئینی ساخته شده است .این اثر تاریخی در ۱۲ اسفندماه سال ۸۱ با شماره ۷۶۷۱ به ثبت آثار ملی رسیده است.

آب‌انبار روستای خاوه بدون کتیبه و با استفاده از ۲۰ پله به زیرزمین منتقل می‌شود که آب شرب روستاییان را تأمین می‌کرد. این آب‌انبار که متعلق به دوره قاجاریه است تا چند سال پیش نیز مورد استفاده روستاییان قرار می‌گرفت. مصالح به‌کار برده شده در ساخت آن آجر، ساروج و ملاط است.

منبع:میراث آریا