روستای تاریخی چورس با جمعیتی در حدود ۲۰۸۱ نفر ( آمار سال ۱۳۹۵ ) به عنوان یکی از روستاهای هدف گردشگری آذربایجان غربی در فاصله ۸ کیلومتری جنوب شهر قره ضیاءالدین مرکز شهرستان چایپاره و در دامنه شمالی سلسله کوه‌های موسوم به « سَفَر داغی » واقع شده است.

در فرهنگ جغرافیایی ایران که در سال ۱۳۳۰ه.ش منتشر شده، در خصوص روستای چورس اینگونه آمده است: دهی از دهستان های چایپاره بخش قره ضیاالدین شهرستان خوی است، این روستا در ۷ کیلومتری جنوب‌غربی شهر قره ضیاالدین واقع شده و ۲۰۲۳ نفر سکنه دارد. ساکنان روستا مسلمان(  شیعی مذهب ) و به زبان ترکی صحبت می‌کنند، شغل مردم روستا زراعت و گله‌داری بوده و صنایع دستی رایج در آن جاجیم بافی و جاده دسترسی آن ارابه‌رو است.

در منابع تاریخی از جمله کتاب نزهه‌القلوب حمدالله مستوفی که در اوایل قرن هشتم ه.ق نگارش یافته به نام روستای چورس برخورد می‌کنیم که این مساله نشان دهنده اهمیت روستا در گذشته بوده است.

علاوه بر این، در سفرنامه تاورنیه جهانگرد و بازرگان فرانسوی که در دوره صفویه ۶ بار به ایران مسافرت کرده، از اهمیت روستای چورس در منطقه نوشته است، وی می‌نویسد: از سلیمان سرا به “کورس”( چورس ) می‌روند که شهریست و بیگ آنجا خراج گزار پادشاه ایران است و در قلعه‌ای نیم “لیو” دورتر از شهر اقامت دارد. در آنجا برای هر بار مال‌التجاره باید ۹ عباسی حق گمرک ادا کرد.

در « سیاحتنامه اولیاء چلبی »، نویسنده از وجود چندین کاروانسرا، مسجد، حمام و بناهای عام‌المنفعه دیگر در شهر چورس صحبت به میان آورده است.

روستای چورس در دوره قاجاریه شاهد حضور اردوی سپاه ایران به فرماندهی عباس میرزا نائب‌السلطنه فتحعلی‌شاه قاجار در زمان جنگ‌های ایران و روس بوده است.

این روستا براساس منابع تاریخی در دوره صفویه مرکزیت منطقه را به دلیل متروکه شدن خوی بر عهده داشته و خان محل طرف توجه شاهان صفوی قرار داشته است.

در لغت نامه دهخدا در مورد واژه چورس آمده است:  چورس قریه‌ای است از قراء ماکو در مغرب نخجوان و واقع در آذربایجان‌غربی که در زمان شاه عباس صفوی، سلمان‌خان سوباشی دُنبُلی در آنجا حکومت داشت، در ادامه آمده: چورس دهی است از دهستان چایپاره، شهرستان خوی که ۲۰۲۳ تن سکنه دارد، آبش از قنات، چشمه، نهر و محصولاتش غله و حبوبات است، دبستان دارد و الان یکی از دهستان‌های بخش چایپاره که بزرگترین آنها است.

چورس در دوره‌های ‌مختلف تاریخی به نام‌های مختلفی همچون: کورس، چورچ، چوسن، چور و خرس نامیده شده و به نظر می‌رسد، این واژه در زبان ارمنی به معنی ۴ است و ادعا بر این است که چورس در زمان ارامنه چهارمین شهر در منطقه تحت تسلط ارامنه بوده است.

روستای چورس در دوره مشروطه برای مدتی محل استقرار مشروطه خواهان بود، اردوی مشروطه خواهان که شامل علمای خوی، سادات، کسبه و جمعی از مردم عادی بوده برای مدتی در روستای چورس اردو زده بودند این اردو توسط سپاه سردار ماکو شکست داده شدند.

همچنین در منابع تاریخی به وجود چند حمام، کاروانسرا، مسجد و دیگر بناهای عام‌المنفعه در روستا اشاره شده است که امروزه اثری از آنها وجود ندارد.

علاوه بر این، در داخل روستای چورس و نواحی اطراف آن قبرستان‌های مختلفی از ارامنه وجود دارند که به مرور زمان بخش هایی از آنها تخریب شده است. بر روی بدنه صخره‌های اطراف روستا در مکانی موسوم به « خاج قوشونی » نقوش مختلف به صورت نقش صلیب دیده می‌شوند که نشانگر حضور ارامنه در منطقه در دوران پیشین است.

به گزارش ایسنا، علاوه بر آثار تاریخی روستای چورس، طبیعت زیبای این روستا نیز در جای خود جالب توجه است، قرار گرفتن روستا در دامنه کوه موسوم به « سَفرداغی »، باعث به وجود آمدن چشم‌انداز زیبایی در روستا شده است.

چشمه‌های متعدد آبی که در داخل روستا و نواحی اطراف آن قرار دارند در تامین آب مردم روستا نقش مهمی دارند.

چشمه موسوم به « ایشیق بلاغی » یا « شیخ بلاغی » بزرگترین چشمه روستای چورس محسوب می شود که از آن برای تامین آب شرب مردم روستا و آبیاری بخشی از زمین‌ها و باغات استفاده می‌شود.

منبع:ایسنا