راز سدهای دوران هخامنشی چیست؟
کاوش باستان‌شناسی بند هخامنشی دیدگان بخش مشهد مرغاب که نمونه‌ای بی‌همتا از سازه‌های معماری دوران هخامنشی به شمار می‌آید با هدف شناسایی بخش‌های این سد ازجمله ساختارهای معماری سنگی آن انجام شد.
به گزارش همشهری آنلاین، به‌نقل از روابط‌عمومی پژوهشگاه میراث‌فرهنگی و گردشگری، حمیدرضا کرمی دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه بوعلی سینا و کارشناس پایگاه میراث جهانی پاسارگاد، در دومین نشست علمی نوزدهمین کنگره باستان‌شناسی گفت: همچنین شناخت و مطالعه هسته و پوسته سد به‌منظور تهیه نقشه و چگونگی طراحی و ساخت سد و ساختارهای وابسته به آن‌که در چند مرحله توسط سودجویان آسیب زیادی به آن وارد شده بود با هدف ساماندهی و مرمت از دیگر اهداف اصلی کاوش بند دیدگان بود.
کرمی خاطرنشان کرد: کاوش باستان‌شناسی سد دیگان داده‌های ارزشمندی در پیوند با مهندسی ساخت سد و مدیریت منابع آب دوران هخامنشی را در اختیار ما قرار داد.
او افزود: هرچند بخش زیادی از این اثر ارزشمند به دلیل سیلاب و دستبردهای انسانی ویران شده است اما توانستیم شناخت و دانشمان را در مورد چگونگی و فناوری ساخت سدهای این دوران و ساختارهای معماری وابسته به آن افزایش دهیم و ترانشه‌ها باوجود آوار بسیار زیاد حاصل از تخریب درمکان‌هایی ایجاد شد تا بتوان بیشترین داده‌ها و اطلاعات به دست آید.
این باستان‌شناس، با بیان‌اینکه بقایای سازه‌های معماری به‌دست‌آمده گویای طراحی دقیق و جانمایی مناسب سد و ساختارهای وابسته به آن درون دره است تصریح‌کرد: سبک معماری و تراش سنگ‌ها بیان‌کننده سنت‌های معماری دوران آغازین هخامنشی و به‌ویژه دوران داریوش است.
کرمی در پایان ابراز امیدواری کرد، در فصل‌های آینده بتوانیم کاوش بخش‌های دیگر سد را انجام دهیم تا بتوانیم داده‌های جامع و سودمندی را در ارتباط با شیوه و مهندسی ساخت سدهای هخامنشی و ساختارهای وابسته به آن را به دست آوریم.
فصل دهم کاوش‌های باستان‌شناسی مشترک ایرانی ایتالیایی در تل آجری
علیرضا عسکری چاوردی، عضو هیئت علمی دانشگاه شیراز در تشریح برنامه فصل دهم کاوش‌های باستان‌شناسی مشترک ایرانی ایتالیایی در تل آجری پارسه، فارس از کاخ تا شهر در ۱۳۹۹ گفت: یافته‌های حاصل از این فصل ۴ عدد تکه آجر لعاب‌دار منقوش به خط میخی بود که این آجرها از کاوش گمانه شماره ۶ در بخش غربی ایوان جنوب شرقی به دست آمد.
او افزود: به نظر می‌رسد در نمای دیواره غربی ایوان جنوب شرقی کتیبه‌ای میخی نقر شده بود که با تخریب بنا تکه‌های آن در آوار این بخش از ایوان مدفون شده بود.
رحمت عباس‌نژاد سرستی، دانشیار گروه باستان‌شناسی، دانشکده هنر و معماری دانشگاه مازندران بابلسر در خصوص اقدامات باستان‌شناسی در این محوطه گفت: ضعف لایه‌های مس و سنگ و مفرغ و آهن و همچنین، اضطراب در لایه‌های دوره‌های اخیر باعث شده که توق تپه بر اساس این کاوش، بیشتر به‌عنوان یک محوطه نوسنگی مورد توجه قرار گیرد.
او افزود: این محل، اولین محوطه کاوش‌شده نوسنگی در دشت‌های شرقی مازندران است و کشف، ثبت و ضبط یافته‌های سفالی، مصنوعات سنگی، داده‌های محیطی و گیاهی و نمونه‌های گاهنگاری در این کاوش به‌خوبی انجام شده است.
فصل دوم کاوش باستان‌شناسی گورستان شهنه پشته شهرستان بابل
حسن فاضلی نشلی، استاد دانشگاه تهران در توضیح روند این کاوش گفت: درمجموع مطالعه و بررسی ۱۶ ترانشه ایجادشده در گورستان شهنه پشته بقایای ۶۳ اسکلت انسانی به‌دست‌آمده است که ۳۱ مورد آن در حین حفاری علمی باستان‌شناسی شناسایی و به روش علمی ثبت و ضبط شد.
او با ابراز تأسف از اینکه بقایای انسانی ۳۲ مورد دیگر براثر فعالیت‌های قاچاق توسط حفاران غیرمجاز موجب تخریب گور شده و سپس تیم کاوش با بررسی چاله گورها، بقایای از اسکلت انسانی و بعضاً اشیایی تدفینی را به دست آورده افزود: درمجموع این قبور شامل ۱۱ زن، ۱۱ مرد، ۸ کودک و ۶ فرد بالغ که شناسایی جنسیت آنها با توجه به پارامترهای تشخیص جنسیت غیرممکن بوده به‌دست آمده‌اند.
این باستان‌شناس تصریح‌کرد: همچنین ۲۸ مورد از بقایای انسانی به دلیل اینکه در اثر حفاری‌های قاچاق به‌شدت آسیب دیده بوده‌اند، تشخیص سن و جنس در آنها ناممکن بوده است.
سپهر زارعی، کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی استان هرمزگان در توضیح فعالیت‌های انجام شده در بررسی به‌منظور مستند نگاری محوطه پارینه‌سنگی میانی چند-درخت جزیره هرمز، هرمزگان گفت: تا پیش‌ازاین، همه آثار شناسایی‌شده در جزیره هرمز مربوط به دوره اسلامی بود؛ نتایج حاصل از بررسی اولیه محوطه چند-درخت به‌منظور ارزیابی ظرفیت این محوطه برای انجام برنامه‌های میدانی آینده، روشن ساخت که پیشینه حضور انسان در این جزیره، نیاز به بازبینی دارد.
او با بیان اینکه صنایع سنگی مجموعه چند-درخت، صنعتی تراشه‌محور است و سنگ‌مادر و تراشه لوالوا نمونه‌های شاخص این مجموعه هستند که بر اساس آنها می‌توان مجموعه را به دوره پارینه‌سنگی میانی منتسب کرد افزود: این یافته‌های جدید، حضور گروه‌های شکارگر-گردآورنده‌ی دوره پلیستوسن در این جزیره را تأیید کرده و بیانگر اهمیت تنگه هرمز در باستان‌شناسی پارینه‌سنگی خلیج‌فارس و سواحل جنوبی ایران هست.
کاوش به‌منظور آواربرداری و خوانا سازی زیج منیژه انزل سرپل ذهاب
فرزاد مافی استادیار گروه باستان‌شناسی دانشگاه آزاد اسلامی واحد ابهر با تشریح گزارش مقدماتی فصل اول کاوش به‌منظور آواربرداری و خواناسازی زیج منیژه انزل سرپل ذهاب گفت: درنتیجه آواربرداری و خواناسازی بخش‌هایی از بنا مشخص شد در اضلاع شمال شرقی و جنوب غربی ۲۷ حجره، در ضلع جنوب شرقی ۲۵ حجره و در ضلع شمال غربی ۲۳ حجره احداث‌شده که ورودی حجره‌ها توسط رواق‌هایی از تابش مستقیم نور خورشید در امان بوده‌اند.
او افزود: با توجه به مطالعات پیشین و نظریات مختلف که در خصوص کاربری بنا مطرح شده از جمله کاروانسرا یا اقامتگاه یا نوعی پادگان نظامی (قراول خانه) و نیز یک بنای آئینی و یا اقامتگاه آئینی مربوط به اواخر ساسانی و اوایل اسلامی، ابراز نظر قطعی و متقن نیازمند ادامه کاوش‌ها در فصول بعدی است.
محسن کریمی، دانشجوی دکتری باستان‌شناسی دانشگاه محقق اردبیلی، کارشناس اداره‌کل میراث‌فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان مرکزی گفت: بررسی‌های میدانی انجام شده در بافت فردقان نشان می‌دهد که ازلحاظ پیشینه استقراری، محدوده قلعه تاریخی آن دارای قدیمی‌ترین استقرار در روستا است بدین‌صورت که هسته اولیه فردقان درون قلعه شکل یافته و بناهای درون حصار قلعه، قدیمی‌ترین بناهای موجود در روستا هستند.
این باستان‌شناس افزود: به لحاظ جغرافیای تاریخی، فراهان در اواخر دوره ساسانی و شروع دوره اسلامی جز همدان محسوب می‌شده که به‌طورقطع زمینه‌های مختلف باعث شکل‌گیری آتشکده در این منطقه شده و درعین‌حال موقعیت جغرافیایی و طبیعی مناسب روستای فردقان ازجمله دلایل مهم برپایی آتشکده در این روستا بوده و آن را به‌عنوان یکی از مراکز مذهبی در دوره ساسانی بدل کرده است.
کاوش باستان‌شناسی گردآشوان در عصر مس و سنگ جدید
مهناز شریفی، استادیار پژوهشکده باستان‌شناسی با اشاره به کاوش دومین فصل کاوش باستان‌شناسی گردآشوان در عصر مس و سنگ جدید گفت: درمجموع تپه گردآشوان یک مکان معرف دوره مس و سنگ میانی و جدید است که انجام کاوش‌های باستان‌شناختی در آن اطلاعات درخور توجهی در خصوص فرهنگ‌های منطقه زاب در اختیار می‌گذارد.
او با بیان‌اینکه این محوطه دارای چهار فاز معماری خشتی است که در نوع خود جالب توجه است، افزود: به‌طورکلی از منظر چشم‌انداز و ساختار طبیعی، حوزه زاب به‌صورت یکی از مجموعه کریدورهای طبیعی و موازی است که ارتباط ساکنان بخش‌هایی از شمال غرب با مناطق مرتفع دیگر را امکان‌پذیر می‌سازد.
این باستان‌شناس افزود: درمجموع تپه گردآشوان تپه وسیع و مرتفعی در حوضه رودخانه زاب است و نهشت ضخیمی از دوره مس و سنگ را دارا است و با توجه به این امر، این محوطه از نقاط کلیدی حوزه شمال غرب شناخته می‌شود لذا پرداختن به آن اهمیت می‌یابد.
بررسی و شناسایی باستان‌شناسی سد هرات
مرتضی خانی‌پور، دکتری باستان‌شناسی و پژوهشگر آزاد با اشاره به بررسی و شناسایی باستان‌شناسی انجام شده در سد هرات گفت: طی بررسی و شناسایی که به‌منظور مطالعات تاریخی فرهنگی سد هرات در دهستان توجردی و بخشی از دهستان فتح‌آباد انجام شد درمجموع ۱۰۹ اثر از دوره نوسنگی تا متأخر اسلامی شناسایی شد.
به گفته این باستان‌شناس، قدیمی‌ترین اثر شناخته‌شده در حریم سد مربوط به فرهنگ باکون با سفال‌های نخودی منقوش بوده که محوطه مائور شاخص‌ترین آن‌هاست.
مهدی عالیپو، از پایگاه میراث جهانی چغازنبیل و هفت‌تپه با تشریح روند کاوش باستان‌شناسی به‌منظور خوانا سازی مجموعۀ کاخ‌های شمارۀ ۲، ۳ و حصار بیرونی چغازنبیل گفت: در چند سال اخیر و با تشکیل کارگروه باستان‌شناسی در پایگاه میراث جهانی چغازنبیل چند اقدام به‌عنوان فعالیت گام‌به‌گام در حوزه باستان‌شناسی این مجموعه مدنظر قرار گرفت که به‌صورت خلاصه شامل تهیۀ نقشه‌های دقیق و روزآمد از تمام شهر، مشخص کردن بخش‌های مضطرب و نیازمند کاوش و مرمت اضطراری، پاسخ گویی به سوالات باستان‌شناسی و انجام فعالیت‌های پژوهشی می‌شود.
او افزود: در راستای این اهداف نقشۀ محوطه برداشت و دو کاخ شمارۀ ۲ و ۳ به‌عنوان بناهای رهاشده و در حال تخریب مشخص و ازاین‌روی پیگردی و مرمت کاخ شماره ۲ انجام و بروی حصار سوم نیز قسمت‌هایی که نیاز به اقدام فوری حفاظتی داشته مشخص شد.
بررسی و شناسایی باستان‌شناسی محدوده نفت‌خانه سومار، قصر شیرین
محسن زینی‌وند، دانشجوی دکتری باستان‌شناسی، دانشگاه تهران در خصوص پروژه بررسی و شناسایی باستان‌شناسی محدوده نفت‌خانه سومار، قصر شیرین گفت: محدوده نفت‌خانه علاوه بر اینکه منطقه‌ای بینابینی سرزمین‌های پست و ارتفاعات تلقی می‌شود، دارای مراتع غنی به همراه رودخانه دائمی است که برای مکان‌گزینی گروه‌های انسانی به‌ویژه عشایر بسیار ارزشمند به‌حساب می‌آید.
او تصریح‌کرد: این ویژگی‌ها نشان می‌دهد که ممکن است با زیستگاه‌های باستانی جالب‌توجهی روبرو باشیم هرچند که گروه باستان‌شناسی نتوانست به‌خوبی منطقه را پوشش دهد و بیشتر تمرکز ما بر روی مشاهدات میدانی به‌وسیله خودرو و تصاویر ماهواره‌ای استوار بود.