آشنایی با موزه‌هایی که به ترویج علم و سنت حسنه وقف کمک می‌کنند
تعاریف متعدد و مختلفی درخصوص موزه وجود دارد که در یکی از آنها موزه، بنیادی تعریف می‌شود که سه وظیفه اصلی جمع‌آوری، نگهداری و نمایش اشیاء را بر عهده دارد. این اشیاء ممکن است نمونه‌هایی از طبیعت و مربوط به زمین‌شناسی، ستاره‌شناسی و زیست‌شناسی باشد، یا اینکه آفرینش‌های هنری و علمی انسان در طول تاریخ را به نمایش بگذارد.
مشهد همچنین میزبان موزه‌های متنوع و فراوانی است که از جمله آنها می‌توان به «موزه وقف مشهد»، «موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان رضوی» و «موزه علمی آثار و اسناد مکتوب مشهد» اشاره کرد.
موزه وقف مشهد
نخستین موزه و کتابخانه تخصصی وقف خراسان رضوی به همت اداره‌کل اوقاف و امور خیریه استان در شهریورماه سال ۱۳۷۹ تأسیس و افتتاح شده است. این موزه در بخشی از ساختمان اصلی اداره‌کل اوقاف و امور خیریه به مساحت ۶۲۰ متر مربع ایجاد شده و شامل ۵۰۰ متر موزه و ۱۲۰ متر کتابخانه تخصصی است.
این موزه با هدف احیاء و ترویج سنت حسنه وقف، حفظ و نگهداری و معرفی آثار وقفی چندصدساله تاریخی و فرهنگی واقفان خیراندیش و علاقه‌مندان به اهل بیت(ع) شکل گرفته است. در این موزه آثاری از امام‌زاده محمدعابد کاخک گناباد، امام‌زاده ابراهیم قوچان و … به نمایش گذاشته شده است.
از جمله این آثار می‌توان اسناد، وقف‌نامه‌ها، شمع‌دان، وسایل روشنایی، وسایل پخت‌وپز، کتیبه‌های سنگی حاوی متن وقف‌نامه، آب‌خوری، آفتابه و لگن و وسایل عزاداری را نام برد. کتابخانه تخصصی وقف نیز ایجاد شد تا کتب مرتبط با این حوزه و نسخ خطی و قرآنی در آن نگهداری و به نمایش گذاشته شود.
علاوه بر این‌ها، موزه وقف مشهد مجهز به کارگاه مرمت و بازسازی آثار تاریخی است که در آن سالنی به فرصت‌های سرمایه‌گذاری در حوزه بخش وقف اختصاص داده شده است. این موزه در دی ماه ۱۳۷۹ مجوز رسمی و پروانه بهره‌برداری از اداره‌کل موزه‌های وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی کشور دریافت کرده است.
موزه علوم و تاریخ طبیعی خراسان رضوی
شهر مقدس مشهد به منظور تأمین هدف فرهنگی، هنری، اجتماعی و انتظارات علمی شهروندان، زائران، دانش‌آموزان و دانش‌پژوهان به اماکن علمی تفریحی نیازمند است. در راستای تحقق این رسالت علمی- فرهنگی، مجموعه‌ای با عنوان «موزه علوم و تاریخ طبیعی» فعالیت خود را از سال ۱۳۷۷ با همت مسئولان سازمان آموزش‌وپرورش خراسان رضوی در بخش‌های متعدد علمی واقع در مرکز تربیت معلم شهید بهشتی آغاز کرد.
هدف در این مجموعه فرهنگی آموزش و ارتقاء اطلاعات عمومی بازدیدکنندگان است. تفاوت و امتیاز این مجموعه با اماکن مشابه، نوع تدریس و آموزش علمی هر بخش به شمار می‌رود که با همکاری کارشناسان متخصص انجام می‌شود و خوشبختانه این روش استقبال بسیاری نیز در پی داشته است.
تعدادی از علاقه‌مندان با اهداء نمونه‌های ارزشمندی به این مجموعه سهم بزرگی در خدمت به فرهنگ ملی داشته و به نوعی از خود یادگاری ماندنی برای نسل‌های بعد به جای گذاشته‌اند. این موزه را شرکت دانش‌بنیان آوین سرگرمی توسعه داده است.
بازدید از این موزه با معرفی علوم مختلف در آن، یک اردوی علمی و تفریحی جذاب برای کودکان و دانش‌آموزان محسوب می‌شود. کارشناسان مجرب و متخصص این موزه متناسب با سن مخاطبان، آموزش و معرفی بخش‌های موزه را انجام می‌دهند و با استفاده از بسته‌های آموزشی و مشاوره‌ای، برگزاری جشنواره‌ها و مسابقات علمی و خانوادگی، اکران فیلم‌های سه بعدی علمی ویژه مدارس و عرضه محصولات علمی در حوزه هوا و فضا، نجوم، مهندسی، فیزیک، نانوتکنولوژی، این موزه را به صورت پارک علمی تفریحی سرزمین دانایی درآورده‌اند.
این موزه همچنین بخش‌های از جمله «حیات وحش»، «جانورشناسی»، «گیاه‌شناسی»، «زمین‌شناسی»، «حماسه ایثار»، «جغرافیا»، «مردم‌شناسی»، «ریاضی‌سرا»، «فیزیک‌سرا»، «افلاک‌نما»، «سینمای سه بعدی»، «نانوتکنولوژی» و «مهندسی هوا و فضا» را شامل می‌شود. در این بخش‌ها بازدید کنندگان می‌توانند با انواع جانواران، گیاهان، کانی‌ها و سنگ‌ها و … آشنا شوند.
موزه علمی آثار و اسناد مکتوب مشهد
موزه اسناد و آثار مکتوب به همت اداره‌کل آموزش‌وپرورش خراسان رضوی (ناحیه ۳) راه‌اندازی شده است. در این موزه اسناد و آثار مکتوب آموزش‌وپرورش خراسان رضوی به نمایش گذاشته شده است.
این موزه به نوعی یک کارگاه آموزشی برای دانش‌آموزان محسوب می‌شود و تلفیق و تحلیل تئوری‌های کلاس درس با آنچه در این موزه به نمایش درآمده از نکات قابل توجه در راه‌اندازی موزه اسناد به شمار می‌رود.
ساختمان این موزه متعلق به مرحوم خراطیان بوده که به آموزش‌وپرورش اهدا شده است. تعدادی از آثار نمایش داده شده در این موزه اهدایی هستند. از اهداف این موزه، توسعه و گسترش آن در آینده و جمع‌آوری دیگر اسناد و مدارک در سطح آموزش‌وپرورش استان و نمایش آنها در این موزه است.
منبع:
پهلوان، مهرآسا؛ ۱۳۹۸؛ کتاب موزه‌ها و مجموعه‌داران خراسان رضوی؛ انتشارات درج سخن