۵۳ سال است که با چاروق زندگی می‌کنم
مردعلی حیدری متولد سال ۱۳۳۵ در روستای سلمان‌لو از توابع زنجان است. در سال ۱۳۴۰ همراه خانواده راهی زنجان شد، در سن هفت سالگی پدر خود را از دست می‌دهد و از همان سنین به‌عنوان نان‌آور خانواده وارد بازار کار می‌شود. مردی آرام و مهربان که سال‌ها در این هنر رنج‌کشیده و محصولات زیادی را روانه بازارهای داخلی و خارجی کرده است. در ادامه گفت‌وگویی با این هنرمند را می‌خوانید.
چگونه شد که وارد صنعت چاروق شدید؟
کودک بودم هفت سالم بود مادرم مرا کارگاه چاروق دوزی برد آنجا با صاف کردن میخ‌های کهنه و خمیده، مومکاری نخ کفاشی و پادویی کارگاه کارم را شروع کردم. من جمعاً ۱۴ سال شاگردی کردم. چهار سال در کارگاه کفاشی استاد محمد گرانمایه، چهار سال در کنار استاد صادق کفشچی بودم که تمام فنون کفاشی را به من آموخت و شش سال در مغازه چاروق‌دوزی استاد اصغر خطیبی که دوخت چاروق را به طور کامل به من یاد داد.
تعریف چاروق چیست؟
در اصطلاح محلی به لهجه ترکی چاروق را (چارخ) تلفظ می‌کنند. چاروقی که مورد نظر ماست و هم اکنون در زنجان به‌صورت یک صنعت دستی ظریف ساخته و عرضه می‌شود. چارق در گذشته نوعی کفش و پاپوش بوده که از چرم ساخته می‌شده و در روستاها بیشتر چوپانان از آن استفاده می‌کرده‌اند و اغلب بدون پاشنه بود، با تسمه‌هائی که به ساق پا می‌پیچیده‌اند.
از چندسالگی چاروق را حرفه‌ای دوختید؟
سال ۱۳۵۶ با راه‌اندازی کارگاه، از لحاظ کاری مستقل شدم. در سال ۱۳۶۸ بنا به دعوت سازمان صنایع‌دستی وقت در نخستین نمایشگاه صنایع‌دستی کشور که به مناسبت تشکیل چهاردهمین اجلاس آسیایی شورای جهانی صنایع‌دستی که محل برگزاری آن استان اصفهان بود، از طرف ریاست سازمان استان دعوت به شرکت شد. و از سال ۱۳۸۱ در معاونت صنایع‌دستی استان زنجان به‌عنوان استادکار آموزشی جذب شدم و به‌عنوان کارمند از همان سال تاکنون در کنار فعالیت آموزشی که در محل بنای رختشویخانه دارم، در نمایشگاه‌های متعدد استانی، منطقه‌ای و کشوری نیز، شرکت می‌کنم.
شاخص‌ترین اثرتان چیست؟
از آثار شاخصم دوخت چاروق پرده بند یک متری در سال ۱۳۸۱ و دوخت چاروق یک متر و ۶۰ سانتی‌متری تمام چرم، در سال ۱۳۸۵ است که بر روی قسمت‌های مختلف چاروق تمام چرم تصویر بناهای تاریخی زنجان مانند گنبد سلطانیه، بنای رختشویخانه و پل میر بهاءالدین و بناهای شهرهای دیگر را به به‌وسیله نخ گلابتون گلدوزی کردم.
با این اثر شاخصتان چه می‌خواهید بکنید؟
این اثر را با هزینه شخصی خودم درست کردم می‌خواهم ۱۰۰ یا ۲۰۰ سال دیگر که شاید روزی چاروق در زنجان منسوخ شد باید اثری از این هنر در موزهای زنجان باقی بماند.
آیا در بخش آموزش هم فعالیت دارید؟
بله، تا به امروز به ۴۰۰ نفر آموزش داده‌ام که ۲۲ نفر از آن‌ها استادکار هستند و در حال حاضر در شهر زنجان فعالیت می‌کنند که مهارت‌های کاری خود را نزد من کسب کرده‌اند و اکنون در بازار زنجان فعالیت دارند.
روزی چند ساعت کار می‌کنید؟
از ۷سالگی تا به امروز ۱۵ ساعت هرروز کار می‌کنم. از ۸ صبح تا ۱۰ شب.
چاروق چند نوع دارد؟
خاستگاه این هنر در استان زنجان شهر سلطانیه بوده و از آن منطقه به زنجان منتقل گردیده است. از انواع چاروق‌های تولیدشده استان زنجان در طی دوره‌های مختلف تاریخی می‌توان به انواع کنفی، تمام پوست، کشاورزی، تمام چرم، توری، پرده بند اشاره کرد که هرکدام با روشی خاص و با استفاده از چرم، پوست عمل‌آوری شده و مواد مختلفی چون پنبه، کنف، ابریشم و… تهیه می‌شده است. چاروق‌های توری و پرده بند منحصراً در شهر زنجان تولید می‌شود و چاروق‌های چرمی تولیدی بنا به تقاضای مشتری قابلیت تبدیل به انواع روفرشی با تزئینات فوق‌العاده ظریف را داراست.
مواد اولیه کارتان را از کجا می‌خرید؟
همه را از بازار زنجان می‌خرم.
مشتری‌هایتان بیشتر چه کسانی هستند؟
مشتری‌هایم بیشتر خانم‌های جوان هستند که برای تزئین، هدیه و پوشیدن این کفش را خرید می‌کنند.
از درآمد این صنعت راضی هستید؟
بله خدا را شکر.
فرزندان شما این هنر را بلد هستند؟
یک پسر و دو دختر دارم که همسر و دو دخترم چاروق دوزی را کامل بلد هستند و دخترم آرزو فعالیت بیشتری را در این عرصه دارد.