زمین و آسمان کویر سه قلعه سرایان برای گردشگری
کویر سه قلعه سرایان که از آن به عنوان “بهشت منجمان” یاد می‌شود یکی از مناطق منحصر به فرد در شرق کشور برای رصد ستارگان و از جمله جاذبه‌های دیدنی خراسان جنوبی برای جذب گردشگران داخلی و خارجی است.
به گزارش ایرنا خراسان جنوبی یکی از استان‌های کویری ایران است که سالانه گردشگردان داخلی و خارجی بسیاری به این استان سفر می‌کنند و آثار تاریخی و طبیعی بیشترین مقصد گردشگران و مسافران است.
یکی از ظرفیت‌های گردشگری این استان کویرهای آرام، امن و پرستاره آن است که با حضور در آنها انگار به آسمان و خدا نزدیکتری، جایی که در آن از کویر آرامش می‌گیری و از آسمان پرستاره و صافش سخاوت و پاکی.
کویر سه قلعه سرایان از جمله این مناطق است و یکی از آسمان‌های تاریک در خاورمیانه محسوب می‌شود که در نجوم آسمان سه قلعه فاکتوری برای حد قدر یا شفافیت آسمان وجود دارد و حد قدر آسمان سه قلعه بالاترین حد قدر آسمان در ایران است یعنی اگر حد قدر تاریک‌ترین نقطه دنیا ۷.۵ است حد قدر آسمان سه قلعه ۷.۲ است به همین منظور به “بهشت منجمان” شهره یافته است.
از میان پهنه کویری این سرزمین که هر گوشه آن می‌تواند جایی برای رصد ستارگان و کهکشان‌ها باشد، کویر سه قلعه حال و هوای دیگری برای منجمان و گردشگران نجوم دارد، هر سال در کنار کویرنوردان و گردشگران، نجوم شناسان زیادی نیز میهمان این منطقه هستند و با تمهیداتی که در اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار سه قلعه فراهم شده است گردشگران نیز با نجوم و ستارگان آشنا می‌شوند.
با تعدادی از همکاران رسانه‌ای استان چند ساعتی مانده به غروب راهی کویر سه قلعه سرایان در فاصله ۱۶۴ کیلومتری بیرجند شدیم تا قبل از غروب عکاس‌ها بتوانند لحظات زیبا و دلنشین غروب کویر را به تصویر بکشند.
در حالی بی‌صبرانه در انتظار دیدن کویر بودیم که جاده پر پیچ و خم و کوهستانی و البته بیابانی سرایان را می‌پیمودیم و این مسیر بیابان‌های خشک و بی‌آب و علف و قنات‌های قدیمی نیز نظرمان را به خود جلب کرده بود.
بعد از طی کردن جاده اصلی که آسفالت بود، مسیر فرعی به طول حدود ۲۵ کیلومتر خاکی را رفتیم اما چون هیچ گونه تابلویی نصب نشده بود، خیال می‌کردیم خیلی از کویر دور باشیم و در همین لحظه بود که درخشش پرهیجان خورشید که کویر را طلایی رنگ کرده بود ما را به خود واداشت.
سکوت همه جا را فرا گرفته و خبری از زرق و برق محیط شهری نبود؛ به نظر می‌رسید صدای سکوت کویر آرامش بخش‌ترین صداها باشد، دوان دوان به سمت شن‌های گرم و نرم کویر رفته و مشغول شن‌بازی شدیم؛ انگار کودک درون همه ما دوباره زنده شده بود.
در کویر، آفتاب که غروب می‌کند خیلی زود نخستین ستاره رخ می‌نماید، طولی نکشید که کم کم ستاره‌های دیگر پیدایشان شد؛ انگار ستاره بزرگ میزبانی بود که یکی یکی مهمانانش از راه می‌رسند و در خانه‌ای به وسعت آسمان می‌نشینند، ماه هم در گوشه‌ای از آسمان گویا پادشاه شب است.
سکوت کویر، هوای دلنشین و آسمان پرستاره شب آن، رویایی‌ترین صحنه‌ها را خلق کرد، ستاره‌ها آسمان کویر را به شکل یک چادر مشکلی با گل‌های ریز فراوان درآورده بود که هوش از سر آدم می‌رباید! آسمانی که تا چشم کار می‌کرد عمیق بود و پُرستاره.
بعد از مدتی استراحت در کمپ گردشگری نمکزار سه قلعه که در مجاورت کویر واقع شده است برای دیدن ستاره‌ها و به قولی نجوم شناسی، همه چراغ‌های کمپ برای رصد بهتر ستاره‌ها خاموش شد و به فضایی خارج از کمپ در نزدیکی پروژه نیمه‌تمام رصدخانه نجوم رفتیم.
تماشای آسمان شب و ستاره‌های درخشان آن مرموز و مسحورکننده است، جادوی ستارگان بر پرده نیلگون آسمان کویر چشم‌انداز فوق‌العاده از زیبایی پدید می‌آورد که هر انسانی را مجذوب خود می‌کند و باید آنجا باشی تا با تمام وجود حس کنی.
ستاره‌ها به اشکال مختلف از جمله بادبادک، خرس بزرگ و کوچک، ماهی، شیر، کمان، خوشه، شمشیر، دوشیزه دیده و به همین نام‌ها نیز خوانده می‌شوند.
زبان از گفتن زیبایی‌های آسمان کویر عاجز است، از عمق، اعجاز و زیبایی کویر هرچه بگوییم باز هم گویای آنچه هست، نخواهد بود چراکه شب‌های پرستاره، خواب را از چشمان هرکسی می‌رباید و آدمی را با خود به مرزهای ناشناخته و پرسش‌های بی‌پاسخ از عظمت خلقت هستی می‌برد.
جاذبه های این کویر دیدنی حتی نظر وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی را به خود جلب کرد تا جایی که سال گذشته در یکی از حساب‌‍‌های کاربری خود در شبکه‌های اجتماعی به معرفی آن پرداخت و با اشاره به جاذبه‌ها و ویژگی‌های کویر سه قلعه سرایان در استان خراسان جنوبی، آن را منطقه‌ای دیدنی و منحصر برای تماشای بارش شهابی برساوشی تابستانی در کشور معرفی کرد.
علی اصغر مونسان در این حساب کاربری اظهار داشت: کویر سه قلعه یکی از منحصر به فردترین کویرهای شرق کشور است که در فاصله ۳۰ کیلومتری از مرکز بخش سه قلعه و ۵۵ کیلومتری از مرکز شهرستان سرایان در استان خراسان جنوبی قرار دارد.
وی با بیان اینکه جغرافیای سه قلعه بگونه‌ای است که در مسیر جریان گرد و غبار محلی قرار ندارد، افزود: افق دید باز و حدود صفر درجه در محل رصدگاه، امنیت بالای منطقه، دارا بودن جاذبه‌های کویری زیبا و استثنایی شامل تپه‌های ماسه روان، دریاچه نمک، دق و اقامتگاه‌های بوم‌گردی زیبا و دنج، این منطقه را به عنوان جاذبه‌ای دیدنی و منحصر در منطقه و کشور معرفی می‌کند و صد البته بارش شهابی برساوشی هر سال بخصوص در مردادماه جلوه زیبا و خاصی دارد.
کویر سه قلعه یکی از جاذبه‌های طبیعی سرایان است که با ورود سرمایه‌گذاران بخش خصوصی و بومی ایجاد اقامتگاه‌های بوم‌گردی پیشرفته و سنتی از امکانات بسیار خوبی نیز برخوردار است.
اقامتگاه‌های سنتی دارای اتاق‌هایی با معماری سنتی کویری و بادگیر هستند و هوای خنکی را به مهمانان عرضه می‌کنند، به علاوه در آشپزخانه‌های سنتی آنها امکان سفارش غذاهای محلی نیز وجود دارد.
اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار یکی از اقامتگاه‌هایی است که با معماری سنتی در دل کویر سه قلعه از گردشگران و منجمان پذیرایی می‌کند، در این اقامتگاه تمامی استانداردهای لازم برای زندگی در کویر رعایت شده و به دلیل نوع طراحی و فضایی که دارد، مکانی بسیار زیبا، دنج و آرامش بخش است.
این اقامتگاه مربوط به دو برادر جوان “جواد و جلیل ضیایی” است که یکی تازه از خدمت سربازی بازگشته و دغدغه شغل دارد و دیگری در صنعت آب و لوله کشی مشغول به کار بود. برادران ضیایی که اهل سرایان هستند ابتدا برای راهنمایی گردشگران و منجمان به کویر سه قلعه همکاری می‌کردند اما این علاقه آنان به کویرنوردی و نجوم سبب شد برای ایجاد اقامتگاه که دغدغه تمامی گردشگران بود، اقدام کنند.
عملیات اجرایی ساخت اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار سه قلعه در منطقه‌ای که هنوز در حال آبادانی است توسط برادران ضیایی از سال ۹۵ با اعتبار یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان آغاز شد و به بهره‌برداری رسید. نشست صمیمانه خبرنگاران با برادران ضیایی در اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار برگزار شد.
مدیر اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار سه قلعه سرایان به ما گفت: یکی از مهمترین خواسته‌هایمان این است که در استان خراسان جنوبی نیز به گردشگری مثل دیگر استان‌ها اهمیت داده شود.
جواد ضیایی افزود: استان ما را در همه کشور به کویر و پدیده‌های ثبت شده جهانی‌اش مثل بیابان لوت و قنات بلده فردوس می‌شناسند نه یک استان صنعتی، اگرچه امیدواریم به مرحله توسعه صنعتی هم برسیم.
وی بیان کرد: طبق آماری که داریم بیش از ۵۰ اقامتگاه بوم‌گردی در استان وجود دارد که هر اقامتگاه به طور مستقیم برای ۱۰ نفر شغل ایجاد می‌کند و بیشترین آمار ایجاد اشتغال غیرمستقیم مربوط به بخش گردشگری است.
مدیر اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار با اشاره به مشکلات موجود در حوزه گردشگری استان به ویژه از زمان شیوع کرونا اظهار داشت: در یک سال گذشته جلسه‌ای برای فعالان حوزه گردشگری استان برگزار نشده این در حالیست که هر هفته برای تعطیلی کارخانه که نهایتا در آن ۳۰ نفر اشتغال دارند، جلسه برگزار می‌شود.
وی گفت: ستاد ملی کرونا و بانک مرکزی بخشنامه‌ای برای بانک‌ها ارسال کرده تا آن دسته از افرادی که در این حوزه وام گرفته‌اند نسبت به استمهال آن اقدام شود اما خبری از اجرای این بخشنامه‌ها نیست.
ضیایی با بیان اینکه هر سازمان روش خود را دارد افزود: متاسفانه بانک اهرمی برای وام گیرنده‌ها به نام وثیقه و ضمانت دارد که هر وقت بخواهد آن را به اجرا می‌گذارد و حداقل با برگزاری جلسات این مشکلات را تعیین تکلیف و حل کنیم.
وی گفت: قانونی داریم که می‌گوید ۵۰ درصد از مالیات واحدهای گردشگری معاف است که با پیگیری انجام شده متوجه شدیم فقط در استان ما انجام نمی‌شود و می‌گویند این قانون برای واحدهای حقوقی غیردولتی است، مگر چند واحد حقوقی غیردولتی در کشور داریم؟
این فعال گردشگری افزود: تقاضا داریم معاون اقتصادی استاندار با مدیرکل امور اقتصادی و دارایی با حضور چند تن از فعالان گردشگری جلسه‌ای را برگزار کنند تا این موضوعات تعیین تکلیف شود و حل این مشکل نیازمند بودجه نیست.
وی یکی دیگر از مشکلات را حریم کویر و اقامتگاه بوم‌گردی ذکر کرد و گفت: به طور مثال در فاصله ۱۰۰ متری ما مجوز معدن داده می‌شود که این مورد با گردشگری سازگار نیست.
ضیایی با بیان اینکه ۷۰ درصد مشکلات اقامتگاه‌های بوم‌گردی استان مشترک است افزود: از شما خبرنگاران انتظار داریم این مشکلات را منعکس کنید.
وی با اشاره به مشکل جاده دسترسی به کویر سه قلعه اظهار داشت: خراسان جنوبی، استان کویری است و طبق گفته آژانس‌های مسافرتی و گردشگری مشهد هر هفته چندین اتوبوس به کویر مصر در خور بیابانک در فاصله ۹۵۰ کیلومتری می‌آیند و چرا فاصله ۴۳۰ کیلومتری در خراسان حنوبی انتخاب نمی‌شود؟
مدیر اقامتگاه بوم‌گردی نمکزار گفت: تنها خواسته گردشگران رسیدن اتوبوس به ورودی اقامتگاه است که با وجود این جاده نمی‌شود و باید زیرساخت‌های اولیه در این مناطق آماده شود.
وی افزود: از نماینده مردم فردوس، طبس سرایان و بشرویه انتظار داریم که با توجه به اینکه تنها نماینده‌ای هستند که در شورای عالی میراث فرهنگی و گردشگری کشور حضور دارند، جلسه‌ای با فعالان گردشگری داشته باشند و مشکلات آنها را بشنوند و حل کنند.
وی گفت: قبل از شیوع کرونا سالانه ۱۲۰ گردشگر خارجی و سه هزار نفر اقامت شبانه در اقامتگاه نمکزار سه قلعه داشتیم و حتی در نوروز روزانه هزار نفر بازدیدکننده داشتیم که ظرفیت پذیرش کافی نبود.
ضیایی تاکید کرد: بدون شک گردشگری باعث توسعه صنعت از جمله صنعت معدنی خواهد شد و در جذب سرمایه‌گذار موثر است.
وی افزود: برای احداث این اقامتگاه سرمایه اولیه یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون تومان بوده است که در سال ۹۵ از تسهیلات استفاده کرده‌ایم و اجرای طرح توسعه‌ای اقامتگاه نیازمند هشت میلیارد تومان اعتبار است که در فازهای مختلف برنامه‌ریزی شده است.
این فعال گردشگری گفت: درخصوص گردشگری نجوم باید خیلی از مولفه‌های آلودگی نوری رعایت شود برای مثال خانه‌های بوم‌گردی نباید دید مستقیم به یکدیگر داشته باشند.
وی ادامه داد: در باغستان فردوس و کویر سه قلعه و بشرویه نزدیک به ۲۰ تا ۳۰ مجوز اقامتگاه بوم‌گردی با فاصله نزدیک به هم صادر شده است که مشکل‌ساز خواهد شد و طبیعت را از بکر بودن خارج خواهد کرد.
این در حالی است که فرماندار سرایان اواخر سال گذشته از ادامه عملیات اجرایی اولین ساختمان رصدگاه و کمپ نجومی خراسان جنوبی در کویر سه قلعه خبر داد و گفت: تکمیل این پروژه به هفت میلیارد ریال اعتبار دیگر نیاز دارد.
ابراهیم رسولی مقدم افزود: تاکنون چهار میلیارد و ۷۵۰ میلیون ریال از سرفصل اعتبارات استانی برای ایجاد ساختمان رصدگاه و یک میلیارد و ۸۰۰ میلیون ریال برای زیرساخت برق از محل اعتبارات ملی هزینه شده است.
وی اظهار داشت: سازه بتنی رصدگاه بیش از ۴۰ درصد پیشرفت فیزیکی دارد و بهسازی جاده دسترسی به رصدگاه هم به طول ۳۱ کیلومتر در حال انجام است.
فرماندار سرایان تصریح کرد: در مکان‌یابی رصدخانه ملی، کویر سه قلعه یکی از چهار سایت انتخابی توسط کارشناسان مربوطه بود و فقط به علت عواملی چون دوری از پایتخت و ارتفاع کم از سطح دریا، از انتخاب نهایی باز ماند.
خراسان جنوبی چهار اثر ثبت جهانی دارد که بیابان لوت یکی از آنهاست. بیابان لوت که به عنوان اولین اثر طبیعی ایران سال ۱۳۹۵ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد، بین سه استان خراسان جنوبی، کرمان و سیستان و بلوچستان مشترک است و مناظر زیبا و دیدنی از کویر دارد.
خراسان جنوبی ۱۱ شهرستان دارد و مرکز شهرستان سرایان در ۱۶۰ کیلومتری غرب بیرجند است.