سنگ‌نگاره‌های گردی‌کوه زنجان، روایت انسان شکارچی پیشاتاریخ
سنگ‌نگاره‌ها در ارتفاع حدود ۶۵ تا ۸۰ متری از زمین‌های اطراف و در قسمت شرقی و غربی واقع شده‌اند؛ که هنرمندان نگارگر از آن نقاط دید کاملی به دشت زنجان و کوه گاوازنگ داشته‌اند. در شمال آن به فاصله حدود ۱/۵کیلومتری رشته‌کوه گاوازنگ و خیرمسجد و دو اسب که در دامنه جنوبی آن روستای دو اسب و پایین کوه واقع شده که زمین‌های شمالی و شرقی کوه دو اسب، مرتع و کشتزار روستاییان است. حتی امروزه روستاییان گله‌های خود را برای چراندن به کوه گاوازنگ و اطراف کوه دو اسب و حاشیه شهر زنجان می‌آورند.
مطابق با مطالعات اولیه انجام‌یافته سنگ‌نگاره‌های کوه گرده داغ مربوط به دوره پیش‌ازتاریخ و بازه زمانی دوره مس و سنگ است. دلیل نام‌گذاری کوه به گرده داغ، شکل نسبتاً مدور کوه است که موجب شده از گذشته‌ها مردم شهر آن را گرده داغ بنامند. ین نقوش شبیه نقوش یافت شده در شمال غرب ایران مانند هوراند، لقلقان، سنگ‌نگاره‌های مهاباد و همچنین سنگ‌نگاره‌های یافت شده در قزوین و دیگر نواحی هم‌جوار است.
ارتفاعی که سنگ‌نگاره‌ها بر روی آن کنده‌شده‌اند، امروزه در محل گردی داغ (دو اسب) نامیده می‌شود که به‌صورت ارتفاعی صخره‌ای در شمال غرب شهر زنجان و ضلع شمالی شهرک پائین کوه با ارتفاع حدود ۸۰ متر واقع شده که بر روی آن تأسیسات مخابراتی و تلویزیونی قرار دارد. راه دسترسی به بالای تپه از طریق جاده خاکی است که تپه را دور زده و به بالای آن می‌رسد.
در دامنه شرقی و غربی و قسمت فوقانی کوه گرده داغ برون‌زدهای صخره‌های سیاه‌رنگ وجود دارد که در قسمت‌هایی از صخره‌های آن از جمله دامنه شرقی و غربی بقایای نگار کند با نقوش مختلف وجود دارد. نگاره‌ها بر صخره‌های گرانیتی که دارای پوسته سیاه‌رنگ و براق است، اجراشده‌اند. بیشتر نقوش روی دو صخره دامنه فوقانی شرقی و یک صخره در دامنه پائین غرب کوه است که می‌توان با توجه به نوع نقوش آن‌ها را به چند دسته تقسیم کرد.
بر اساس مطالعات انجام‌یافته در حال حاضر نگاره‌ها شامل نقوش جانوری (بزها و سگ‌سانان) انسانی و هندسی است. مهم‌ترین نقوش تصاویر بزهای کوهی، کل و قوچ است که عموماً به‌صورت تک‌خطی با شکل متنوع و مختلف شاخ ترسیم شده‌اند. نقش بزهای کوهی تقریباً در همه قسمت‌های صخره‌های ۱ و ۲ و ۳ قابل‌مشاهده است. علاوه بر نقش بزهای کوهی نقش برخی حیوانات کوچک نیز در صخره‌های ۱ و ۲ دیده می‌شود که با توجه به شکل متفاوت آن‌ها با نقوش بزهای کوهی احتمالاً باید سگ‌سانانی از قبیل سگ یا گرگ باشند. همچنین در صخره شماره ۲ تصویر چند فرد برهنه انسان دیده می‌شود که در یک مورد دست‌به‌دست هم داده‌اند. تصویر انسان کماندار نیز اشاره‌کرده است. همچنین تصاویر نامشخصی از چند طرح هندسی شامل دایره، بیضی و مستطیل نیز از دیگر نگاره‌های کوه گرده داغ است.
بر اساس مطالعات هر گروه از سنگ‌نگاره‌ها اشاره به موضوع واحدی دارند و نمی‌توان آن‌ها را جدا از هم موردبررسی قرار داد. به‌طوری‌که موضوع بیشتر نگارکندها شکار بزها و کل‌های وحشی توسط انسان‌ها با تیر و کمان و سگ است.
با توجه به تعداد اندک نگارکندها و کتیبه‌های سنگی شناسایی‌شده در استان زنجان، چنین اثری که هنرهای صخره‌های چند دوره تاریخی را به تصویر کشیده، در پژوهش‌های باستان‌شناسی و تاریخ هنر اهمیت بسیار زیادی دارد. آنچه برای بیننده قابل‌توجه است شیوه زندگی ترسیم‌شده در این تصاویر است، این‌که انسان‌هایی در سالیانی بسیار قبل در این منطقه زندگی میکردهاند.
برای حفظ و حراست از آثار و بناهای تاریخی و فرهنگی به همکاری و همراهی مردم، مسئولان و ساکنان هر محل و منطقه بیش از گذشته نیاز مبرم است.