نقاشی گل‌ومرغ در آثار تاریخی کاشان
کاشان در دوران قاجار به‌دلیل این‌که در میانه مسیر ارتباطی پایتخت جدید یعنی تهران به جنوب کشور قرار داشت مورد توجه سلاطین و بزرگان ایران در دوران قاجار قرار گرفت، لذا در طی بیش از یکصد و بیست سال حاکمیت خاندان قاجار بر ایران، این شهر از توسعه اجتماعی و فرهنگی خاصی برخوردار شد به گونه‌ای که از آن دوران آثار ارزشمندی در کاشان به یادگار مانده که هنر معماری و تزیینات وابسته به آن در خور توجه است.
سبک نقاشی گل‌ومرغ یکی از آرایه‌های بکار رفته در تزئینات برخی از بناهای تاریخی کاشان همچون مسجد آقابزرگ (بخش سردر ورودی)، خانه بروجردی، باغ تاریخی فین و زیارتگاه‌های شاهزاده ابراهیم (ع)، سلطان عطابخش(ع) و برخی دیگر از بناهای تاریخی کاشان است که بیشتر در دوران رونق فرهنگی این شهر در دوران قاجار به کار رفته است.
موضوعات این سبک از نقاشی غالباً گل و پرنده بوده که جنبه‌های نماد پردازانه به خود گرفته‌اند. نقش گل در آثار گل‌ومرغ و آثار نقاشان ایران همواره به‌عنوان کنایه‌ای از عشق و زیبایی مورد توجه بوده و همچنین برخی از اغلب شعرا و عرفا همچون حافظ، سعدی، مولانا و شمس، گل را به‌عنوان مقدمه‌ای از آخرین تجلی ذات اقدس الهی قلمداد کرده و مرغ را نمادی از سالک یا عاشق طریقت پنداشته‌اند که گرداگرد معشوق در حال نیایش است.
ریشه‌های اولیه استفاده از نقش پرنده در کتب مصور ایران را می‌توان در نسخه‌های ورقه و گلشاه دوره سلجوقی مورد مطالعه و ارزیابی قرار داد. بلبل، کبک و هدهد از جمله پرندگانی هستند که بیشترین کاربرد را در تزئینات نقاشی‌های ابنیه کاشان به خود اختصاص داده‌اند که هرکدام به نوبه خود دارای مفهوم و ارزش خاصی هستند.
به‌عنوان مثال بلبل به‌دلیل نغمه خوش در غزل حافظ و سعدی به‌عنوان مرغ خوش‌خوان، مرغ چمن و یا مرغ عاشق یاد گردیده و به فراخور آن گل نیز نمادی از لطافت و صفا محسوب گردیده است که به‌عنوان جلوه‌ای از ذات حق و یا باغ بهشت مورد توجه است.
در گل‌ومرغ نگاری، مرغ غالبا نمادی از انسانی است که می‌کوشد تا به وجه احسن طی پیمودن مسیر (سیر الی المخلوق) به جایگاه ابدی و ازلی خویش نائل آید. که این مهم جز با تحمل سختی‌ها و ریاضت‌ها میسر نیست.
هنرمندان ایران برای نمایش این عشق و این سیر و سلوک عاشقانه به طرزی استادانه و به شکلی نمادین از نقش گل‌ومرغ بهره جسته‌اند.