عمارت-موزه لطفعلیان؛ میراثی ماندگار از عصر قاجار

به عبارت دیگر موزه‌ها موظف‌اند که آثار ارزشمند تاریخی جهان را نگهداری و آن‌ها را به نسل‌های آینده منتقل کنند، موزه‌ها انواع گوناگونی مثل تاریخی، علمی، فناوری، تمبرشناسی، هنرهای زیبا و گیاه‌شناسی دارند.

نخستین موزه جهان «معبد خدایان شعر و موسیقی» است که بر روی تپه‌ای در آتن قرار داشته و بعد از آن موزه «اشمولین» در شهر آکسفورد قدیمی‌ترین موزه دانشگاهی جهان است که آثار مشرق‌زمین در آن نگهداری می‌شود.

در ایران نیز برای نخستین بار در زمان حکومت محمدعلی شاه قاجار بخشی از کاخ گلستان به موزه تبدیل شد که در آن اشیای قیمتی و تاریخی نمایش داده می‌شد اما این روزها بیشتر کاخ‌های سلطنتی به موزه تبدیل شده‌اند.

شورای بین المللی موزه «ایکوم» که تحت نظارت یونسکو فعالیت می‌کند، در دوازدهمین مجمع عمومی کمیته بین‌المللی موزه‌ها که در سال ۱۹۷۷ در شهر مسکو برگزار شد، طی یک قطعنامه روز ۱۸ ماه مِی میلادی را به‌عنوان روز جهانی موزه انتخاب کرد. پس از آن هر سال در این روز یکی از مهمترین موضوعات موزه‌ها مورد بررسی قرار می‌گیرد.

رئیس اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر با بیان اینکه عمارت «لطفعلیان» در خیابان شهید مصطفی خمینی ملایر قرار دارد، گفت: این خانه قدیمی، بخشی از یک مجموعه سکونتگاهی به یادگار مانده از دوره قاجار است.

ابراهیم جلیلی در گفت‌وگو با ایسنا، افزود: سازنده و مالک اولیه خانه، محسن مصدقی معروف به مصدق الممالک بوده و در عصر فتحعلی شاه قاجار به واسطه خویشاوندی که با دربار داشته با بهره‌گیری از معماران زبده آن دوره اقدام به ساخت این مجموعه کرده است.

وی ادامه داد: این بنا دارای سه قسمت حسینیه، اندرونی و اصطبل بوده که تنها بخش حسینیه که بخش اصلی بنا بوده و به منظور مراسم مذهبی و عزاداری حسینی استفاده می شده، سالم و پا برجا مانده است.

جلیلی اظهار کرد: این بنای آجری دو طبقه که در حدود 150 سال پیش ساخته شده دارای حوضخانه با یک رشته قنات آب جاری، طاق نماهای رفیع دو طبقه، درب های چوبی اُرسی و شیشه های رنگی است که نمادی از ذوق و هنر معماران و هنرمندان آن زمان به شمار می رود.

رئیس اداره میراث فرهنگی ملایر خاطرنشان کرد: سقف طبقه همکف پوشیده از طاق‌های آجری زیباست و پوشش طبقه فوقانی آن به صورت مسطح با تیر چوبی است، زیباترین بخش بنا حوض‌خانه است که با طاق‌نماهای زیبای آجری به شیوه چهار بخشی پوشیده شده است.

وی با اشاره به اینکه جریان آب قنات و وجود دو حوض سنگی در کف، هوا و فضای بسیار خنک و فرح‌بخشی را برای گذر از گرمای تابستان برای ساکنین ایجاد کرده است، گفت: از دیگر ویژگی‌های این بنا می‌توان به تزئینات لمبه کوبی چوبی در سقف طبقه اول و وجود درهای اُرسی با شیشه‌ای الوان اشاره کرد.

جلیلی تصریح کرد: وجود شاه نشین بنا با سه در اُرسی با زیبایی خاصی روشنایی اتاق را تأمین می کند و تراش آجرنمای بدنه ها، فرم های قرینه و نقوش هندسی مسطح و نقش برجسته با الگوی اصیل آجرکاری ایرانی از برجسته ترین ویژگی هایی است که این بنا را در میان سایر آثار تاریخی ملایر برای ایجاد موزه فرهنگ و تاریخ در ملایر ممتاز کرده است.

جلیلی با بیان اینکه خانه لطفعلیان از بناهای کم نظیر دوره قاجار بوده و با 3500 متر زیربنا، شامل دو حیاط بیرونی و اندرونی است، خاطرنشان کرد: این بنا در اسفندماه 1380 با شماره ۴۸۹۲ به ثبت فهرست آثار ملی در آمده است.

وی اظهار کرد: خانه لطفعلیان، اکنون با کاربری موزه، معرف آداب و رسوم و تاریخ و فرهنگ مردم شهرستان است و اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی ملایر نیز در این مکان دایر است.

جلیلی یادآور شد: طی مراحل مختلف در عملیات احیای این بنا، مرمت پشت بام، تعویض تیرهای فرسوده، طراحی و ساخت ویترین انجام شد که شامل لایه ‌برداری، سفیدکاری داخلی عمارت و بازسازی در و پنجره‌های معیوب و تهیه و ساخت در و پنجره‌های بین رفته، بندکشی، کف‌سازی اتاق‌ها و بازسازی بخشی از طاق‌ها بود.

وی با اشاره به اینکه امروز روز جهانی موزه است، گفت: با توجه به شیوع کروناویروس، به همت اداره کل تلاش کردیم در این روز موزه، تاریخ و فرهنگ ملایر را در ساعت 16 در لایو اینستاگرام به خانه مردم بیاوریم.

منبع:ایسنا