آشنایی با بازار آسیابر دیلمان – گیلان

همشهری آنلاین- مریم ورشوئی: آسیابر، روستایی از توابع بخش دیلمان شهرستان سیاهکل در استان گیلان است که بازار تاریخی آن از سوی میراث فرهنگی کشور به‌عنوان نخستین بازار سنتی روستایی در شمال کشور به‌ ثبت ملی رسیده است. زلزله سال ۶۹ سبب شد تا بازار آسیابر از رونق بیفتد و درهای چوبی حجرههای این بازار به‌طور کامل بسته شود. اما با برگزاری جشن «نوروزبل» (آغاز سال نوی دیلمی) در این مکان نام بازار آسیابر دوباره بر سر زبان‌ها افتاد، بازاری که حدود ۳۰۰سال قدمت دارد.

دیلمان همیشه مقصد گردشگران و طبیعت‌دوستان بوده، بنابراین این بازار می‌تواند یکی از مقصدهای جذاب برای گردشگران باشد، زیرا تقریبا همه ما لذت گشت و گذار در بازارهای مدرن و سنتی را چشیده‌ایم، به‌ویژه آنکه بازارها شلوغ و پر از کالاهای رنگارنگ و بومی باشد. با این وجود، اما این بازار تعطیل هم جذابیت خاص خود را دارد. بازدید و گردش در راسته این بازار و دیدن حجره‌ها و ستون‌های چوبی و همچنین بام‌های لت‌پوش  که نشان‌دهنده معماری دیلمان است شما را به ۳۰۰ سال قبل برمی‌گرداند. معماری  منحصر به فرد و خاصی  که نمونه آن در هیچ جای ایران وجود ندارد؛ بازاری که راسته‌ها و کوچه‌های متعددش هر گردشگری را  به حیرت وا می‌دارد.

در این بازار که از معماری مناطق کوهستانی گیلان بهره می‌برد ما با حجره‌های مسقفی روبه‌رو می‌شویم که شیروانی همه آنها لت‌پوش است. از طرفی  در جلوی حجره‌ها فضایی مسقف هم وجود دارد تا مردم هنگام خرید از گزند باد و باران در زمستان در امان بمانند. این فضا در تابستان هم کاملاً سایه ایجاد می‌کند تا افراد به‌راحتی بتوانند در آنجا خرید کنند.

بازار آسیابر، اما با وجود همه زیبایی‌ها و جذابیت‌هایش سال‌هاست که از رونق افتاده و در همه دکان‌هایش بسته است. حال اینکه چرا در روستای نه چندان بزرگ آسیابر چنین بازاربزرگی وجود دارد خود جای سوال است. این بازار که تاریخ بنا و تاسیس آن به دوره صفویان نسبت داده شده است محل داد و ستد انواع کالاها و عرضه محصولات محلی و غیرمحلی بوده است.

گیلان دو جغرافیای عمده جلگه‌ای و کوهستانی دارد. تراکم جمعیت همیشه در  این استان بالا بوده و همین ویژگی موجب شده تا روستاهای پرجمعیت زیادی در آن شکل بگیرد. به‌همین  دلیل بازارهای هفتگی و دائمی متعددی در گیلان به‌چشم می‌خورد. اما از آن جا که مناطق کوهستانی گیلان در گذشته سخت‌گذر و صعب‌العبور بودند حمل و نقل کالا به سختی انجام می‌شد و دسترسی به بازارهای شهری برای همه روستاییان مناطق کوهستانی امکان‌پذیر نبود. برای همین درمناطق البرزی گیلان بازارچه‌ها و بازارهایی راه‌اندازی می‌شد تا نیاز مردم را برای داد و ستد آسان کنند.

بازار آسیابر دیلمان دقیقاً برای همین منظور به‌وجود آمده بود تا مردم از روستاهای اطراف به این بازار بیایند. روستای آسیابر به‌نوعی در مرکز منطقه دیلمان واقع شده است و دسترسی به آنجا برای همه روستاییان اطراف آسان‌تر بود.  همچنین این بازار بین راه قدیم قزوین و لاهیجان و رودبار قرار دارد که همین ویژگی باعث شد تا تجارت‌خانه‌هایی در این بازار ایجاد شوند و از شهرهای یاد شده کالا تهیه کنند. در بازار آسیابر ما شاهد وجود صنف‌های مختلفی هم هستیم که جالب‌ترین‌ آنها مطب پزشکی و شفاخانه و همچنین یک مرکز دامپزشکی است.

اما چرا این بازار از رونق افتاد و تعطیل شد خود دلایلی دارد. بنا به‌گفته اهالی با احداث جاده آسفالت و افزایش وسایل نقلیه، تردد برای مردم منطقه آسان‌تر شد و بسیاری  از آنها در همان زمان از منطقه کوچ کردند، اما اوج کوچ مردم منطقه و از رونق افتادن بازار به بعد از واقعه زلزله خرداد ۶۹ رودبار مربوط می‌شود. بعد از این حادثه کم کم روستاییان دیلمان تن به کوچ اجباری دادند و این بازار از رونق افتاد. بازار سنتی آسیابر که در میان اهالی به جیربازار معروف است، حدود ۳۰سالی می‌شود که صدای چکش و سندان در مغازه چلنگری و مسگری آن شنیده نمی‌شود.

نام روستای آسیابر نیز دلیل جالبی دارد.  حدود سال‌های ۱۱۰۰ یا ۱۰۵۰، آتش‌سوزی گسترده‌ای رخ می‌دهد و کل روستای آسیابر و بازار قدیمی آن می‌سوزد. پس از آن دختر یکی از خوانین به‌نام «آسیه» که طبق گفته‌ها این دهستان قباله وی بوده است، این روستا را آباد می‌کند. در واقع نام روستا «آسیه‌بر» بوده است و «بر» پسوند مکان است.

در بازار آسیابر حجره‌هایی مانند چلنگری، خیاطی، قصابی، نانوایی، قهوه‌خانه، مهمان‌سرا، نجاری، آهنگری، اسلحه‌سازی، پالان‌دوزی، کفاشی، لبنیاتی، تجارتخانه، شفاخانه، دامپزشکی، عریضه‌نویسی، مکتبخانه، شال‌بافی، داروخانه، عطاری، بزازی، آرایشگاه، نعل‌بندی و … موجود بود که  نیاز اهالی روستاهای مختلف را برطرف می‌کردند. آخرین بازمانده این بازار که بیش از ۶۰ باب مغازه داشت، «مش حبیب قهوه‌چی» بود که سال ۹۵ به رحمت خدا رفت.

منبع:همشهری