بیم و امیدهای گردشگری در عصر کرونا

علی کرباسی زاده، رئیس شورای هماهنگی توسعۀ پایدار و مشاور عالی اتاق بازرگانی اصفهان در وبینار «رویدادهای گردشگری در عصر کرونا» که شامگاه گذشته (چهارشنبه_۲۹ مرداد ماه) برگزار شد، گفت: از یک سو عصر کرونا با افت گردشگری سنتی در سطح بین المللی همراه است و از سوی دیگر با دورکاری بخش عمده‌ای از شاغلان در دنیا و بیشتر شدن اوقات فراغت آن‌ها نیاز به تجربیات جدید در این افراد به وجود آمده است.

وی با اشاره به اینکه از بین ۱.۴ میلیارد نفر گردشگر دنیا بیش از ۳۷ درصد آن‌ها (چیزی در حدود ۵۰۰ میلیون نفر) گردشگر فرهنگی و تاریخی هستند، ادامه داد: این افراد عمدۀ مقاصد گردشگری تاریخی فرهنگی دنیا را بازدید کرده‌اند و همۀ آن‌ها ایران و شهرهای آن مثل اصفهان، یزد، شیراز و … را می‌شناسند از این رو علاقه‌مند به بازدید و آشنایی بیشتر با این مقاصد هستند.

کرباسی زاده، خاطرنشان کرد: به دلیل تحریم‌ها، تبلیغات منفی و عدم اطمینان این گردشگران و همچنین شرایط کرونا، با وجود فرهنگ گردشگری مجازی و نیابتی زمینه جذب گردشگران بسیار زیاد است و ظرفیت خالی آژانس ها و راهنمایان تور خارجی، همچنین ارزان بودن قیمت خدمات گردشگری در کشور، خود فرصت بزرگی برای بازاریابی است.

رئیس شورای هماهنگی توسعۀ پایدار اتاق بازرگانی اصفهان پیش بینی کرد که با کاهش توان اقتصادی مردم و افزایش قیمت ارز سفرهای خروجی گردشگران ایرانی کمتر می شود و میل به ایران گردی افزایش بیشتری خواهد یافت.

به گزارش ایسنا، مشاور عالی اتاق بازرگانی اصفهان، الزامات و اقدامات موثری که در وضعیت کنونی می توان انجام داد را چنین شرح داد: تفکیک برنامه ریزی برای گردشگر داخلی و خارجی با برنامه ریزی گردشگری سنتی برای گردشگر داخلی و برنامه ریزی گردشگری مجازی برای گردشگر خارجی، برنامه ریزی گردشگری پایدار در راستای متدهای جدید و سبک جدید گردشگری در عصر کرونا، برنامه ریزی برای توسعۀ گردشگری روستایی و شهرهای کوچک همزمان با شهرهای بزرگ و مرکزی در راستای توسعه پایدار، طراحی محصولات جدید خلاقانه گردشگری، طراحی رویدادهای خلاقانه، تولید محتوای با کیفیت و متنوع، تدوین و تولید محصولات تبلیغاتی و اطلاع رسانی استاندارد، توسعۀ روابط عمومی تبلیغات و بازاریابی حرفه ای و هماهنگی و تعامل حداکثری ذی نفعان و فعالان حوزۀ گردشگری، از جمله مواردی است که در گردشگری عصر کرونا باید مورد توجه همۀ فعالان این حوزه قرار بگیرد.

وی با تأکید بر لزوم برنامه ریزی برای گردشگر داخلی در عصر کرونا افزود: مواردی چون تدوین پروتکل های بهداشتی سفر در بخش های مختلف و طراحی پکیج سفرهای ایمن و لانچ گردشگری ایمن برای هموطنان، طراحی پکیج های اقتصادی کم هزینه و اقتصادی برای توسعه تقاضا و برنامه ریزی واطلاع رسانی و بازاریابی برای گردشگری ایمن، همچنین طراحی پکیج های کامل تری از گردشگری خلاقانه روستایی و بوم گردی جهت جذابیت بیشتر در شرایط سبک سفر عصر کرونا را اکنون باید در برنامه ریزی برای گردشگر داخلی مد نظر قرار داد.

کرباسی زاده بار دیگر به تعامل و هماهنگی حداکثری همۀ ذی نفعان و فعالان حوزۀ گردشگری اشاره کرد و گفت: در صورت موفقیت در بخش گردشگری داخلی، زیرساخت های گردشگری و فعالان اقتصادی و ذی نفعان این حوزه تاب آوری بیشتری جهت ادامۀ بقا و حیات خود و آماده شدن برای جذب و پذیرایی از گردشگر خارجی در دوران پساکرونا خواهند داشت.

رئیس شورای هماهنگی توسعۀ پایدار اتاق بازرگانی اصفهان، طراحی محصولات گردشگری مجازی از جاذبه های منحصر به فرد مقاصد هدف کشور، طراحی محصولات و برپایی کارگاه های مجازی برای معرفی صنایع دستی یا کارگاه های روش پخت غذاهای سنتی، طراحی داستان از مقاصد تاریخی به سبک جدید و جذاب، تدوین و تولید مواد تبلیغی مطابق با استانداردهای رسانه بین المللی، توسعه روابط عمومی تبلیغات و بازاریابی و استفاده از ظرفیت آژانس ها و آشنایی راهنمایان گردشگری داخلی با جامعه راهنمایان تور بین المللی و مسافران قبلی برای جذب گردشگر از طریق محصولات مجازی را از جمله مواردی دانست که در بخش گردشگری خارجی می توان مدنظر قرار داد.

رضا سلطانی، متخصص در حوزه برند مقصد و گردشگری دیجتیال نیز در این وبینار با اشاره به حوادث تلخی که در تاریخ جهان اتفاق افتاده و هر بار گردشگری را با مشکل مواجه کرده گفت: خوشبختانه تجربه نشان می دهد که گردشگری دوباره اوج می گیرد و ما نباید ناامید باشیم.

وی ادامه داد: با نگاهی به تئوری مازلو در می یابیم که بعد از تأمین نیازهای اولیه، انسان به سفر و فراغت و گردش میل پیدا می کند بنابراین می توان گفت که گردشگری هیچوقت نمی میرد و ما تا ۱۰ سال آینده شاید تا ۴۰۰ میلیون توریست چینی را بتوانیم داشته باشیم.

سردبیر مجله خبری گردشگری سفر با تکیه بر تحقیقات و نظر سنجی هایی که رفتار توریست های آمریکا و اروپا را مورد بررسی قرار داده بود، اظهار کرد: طی این تحقیقات اکثر توریست ها در شرایط کنونی رفتن به طبیعت و شهرهای کوچک ساحلی کم جمعیت را به شهرها ترجیح می دهند بنابراین می توان حدس زد که بومگردی ها رونق بهتری خواهند گرفت.

سلطانی افزود: اغلب توریست هایی که حاضرند بلافاصله بعد از بهبود شرایط یا حتی همین اکنون مسافرت کنند، گروه سنی بین ۱۸ تا ۳۵ سال هستند و از آنجا که توریست های ایران اغلب سنین بالا بوده اند باید تا یکی دو سال آینده برای جذب جوانان برنامه ریزی کنیم.

مدیر روابط بین الملل موسسه جهانی صلح از طریق گردشگری، خاطر نشان کرد: در این نظرسنجی اغلب توریست های اروپایی و آمریکایی خانه های اجاری و اقامتگاه های بوم گردی را به هتل های پنج ستاره ترجیح می دهد و از این جهت ما باید نگاه ویژه ای به تبلیغ خانه های تاریخی ایران داشته باشیم.

وی یادآور شد: کرونا باعث شده که مردم انسان دوست تر شوند و به محیط زیست احترام بیشتری بگذارند به تبع مثبت شدن رفتار آن ها باید هتل ها، شهرداری ها و … همه به مؤلفه های دوستداری محیط زیست اهمیت بیشتری دهند و تبلیغات خود را بر نشان دادن این وجوه انسان و طبیعت دوستانه متمرکز کنند.

سلطانی تصریح کرد: ۷۰ درصد از توریست های اروپایی و آمریکایی طی تحقیقات انجام شده، اعلام کرده اند که برای شروع سفر تخفیف هواپیما و در درجه بعدی تخفیف هتل و رستوران برایشان مهم است و ما برای جذب آن ها باید به این مسئله توجه داشته باشیم.

سحر موحدی، دبیر علمی وبینار رویدادهای گردشگری در عصر کرونا نیز با بیان اینکه عصر کرونا تغییراتی را در نگرش همه ایجاد کرده، به کلان روندهای گردشگری در مقاصد فرهنگی تا قبل از کرونا اشاره کرد و گفت: قبل از کرونا ما تقریبا نیم میلیاد گردشگر فرهنگی داشته ایم که با رشد ۱۵ درصدی توریسم فرهنگی همراه بوده است.

وی ادامه داد: روندهای مؤثر در پاندمی کرونا ما را به کاهش ۶۰ تا ۸۰ درصدی حرکت گردشگران، تمرکززدایی از مراکز شهری، توجه به معناگرایی در سفر همچنین بهره مندی از تکنولوژی و فضای مجازی، مقاصد دنج و…  رهنمون می شود و نیاز به بازاندیشی در برنامه ریزی مقصد را پر رنگ تر می کند.

موحدی خاطرنشان کرد: براساس بررسی پانل خبرگان UNWTO انتظار می رود تقاضای گردشگری داخلی سریعتر از تقاضای بین المللی رشد کند و خوشبختانه تخمین ها دربارۀ بازیابی سفرهای بین المللی در خاورمیانه و آفریقا مثبت است.

دبیر علمی وبینار رویدادهای گردشگری در عصر کرونا، ایجاد نماهای جدید شهری و رویداد را دو استراتژی برای جلب توجه به مقاصد در عصر رکود معرفی کرد و با اشاره به شهرت کَن به واسطۀ جشنوارۀ سینمایی آن، افزود: رویدادها می توانند مقصدها را در نقشه های جهان قرار دهندو بر اقتصاد، اعتبار، کیفیت زندگی و آموزش شهرهای مقصد اثر بگذارند.

وی با اشاره به اینکه بهترین استراتژی اجرایی رویدادها برای خروج از رکود، خلاقیت است، بهترین راه را برای بهبود برند، بهبود واقعیت عنوان کرد و توضیح داد: مکان سازی فراتر از بازاریابی مکان است که از رهگذر خلاقیت، منابع و معانی حاصل می شود.

موحدی گردشگری خلاق را زمانی دست یافتنی دانست که در عرضه، به افزایش رقابت، نیاز به ایجاد تمایز، نیاز به مشارکت شهروندان و توجه به بهره مندی از خصوصیات مکان و در تقاضا، به نیاز به تجربه معتبر، توسعۀ خود و میل به روابط معنی دار نگاه ویژه شود.

دبیر عملی وبینار رویدادهای گردشگری در عصر کرونا با بیان اینکه درک بیشتر از مکان لازمۀ گردشگری خلاق است، ایجاد روابط طولانی مدت، استفاده از DNA مکان، استفاده خلاقانه از منابع، دادن معنی به مکان ها  و افراد و فهم بیشتر اصالت مقصد را از جمله مواردی دانست که توجه به آن موجب درک مکان می شود.

وی تصریح کرد: فرار از روزمرگی، تعامل، یادگیری، شناخت بیشتر، افزایش رضایت گردشگر، آرامش و … عامل تجربه خلاق مقصد گردشگری است.

سیدامیر ناصرالدین طباطبایی، رئیس جامعۀ هتلداران یزد، دیگر سخنران این وبینار اظهار کرد: گزارش بانک جهانی در رابطه با تاثیرات کرونا بر تولید ناخالص داخلی و تجارت کشورها نشان از افت شدید درآمد افراد و افت رشد تولید ناخالص داخلی کشورها دارد.

وی افزود: به اعتقاد بانک جهانی کرونا می تواند به چند روش بر اقتصاد کشورها و جهان تاثیر بگذارد از جمله کاهش اشتغال، افزایش در هزینه های معاملات بین المللی، کاهش سفر و کاهش تقاضا برای خدماتی با ارتباط نزدیک. شورای سفر و گردشگری جهانی نیز کاهش ۱۲ تا ۱۴ درصدی سفر در جهان طی سه ماهه سال ۲۰۲۰ و از دست رفتن بیش از ۵۰ میلیون شغل در این صنعت جهانی را پیش بینی کرده بود که در عمل بیش از آن را دیدیم.

رئیس جامعۀ هتلداران یزد با تأکید بر اینکه متاسفانه ما دسترسی درستی به آمارهای دقیق نداریم، تصریح کرد: در ایران بنابر آمارهای اعلام شده ۵۴ درصد سفرها نسبت به مدت مشابه کاهش داشته و گفته شده ۸۰ هزار فعالی که به صورت مستقیم به گردشگری وابسته هستند در صورت حمایت نشدن بیکار می شوند.

طباطبایی، از دست رفتن نیروهای متخصص را بزرگترین خسران گردشگری ایران در عصر کرونا دانست و گفت: وجود تقاضای گردشگری می تواند به شکل پایدار موجب رونق دوبارۀ گردشگری در کشور ما شود و این تقاضا برای ما بیشتر داخلی است تا خارجی.

وی با اشاره به اینکه  طبق برآوردها شرایط گردشگری ایران تا دو سال آینده به وضعیت سال ۲۰۱۹ بازنمی گردد، افزود: گردشگری داخلی ما ۱۸ تا ۲۰ برابر گردشگری بین المللی است و باید این حوزه را تقویت کنیم تا اجزای آن دچار رکود و تعطیلی نشود.

رئیس جامعۀ هتلداران یزد، با آنالیز بازار گردشگری در کرونا از ابتدای اسفندماه تاکنون، خاطر نشان کرد: باتوجه به آنلاین شدن امتحانات و خستگی مردم از درخانه ماندن سفرهای خانوادگی و تفریحی به مقصد شمال و جنوب و گاهی غرب انجام می شود و شهرهایی که دارای سایت های فرهنگی هستند همچنان دچار کمبود گردشگر می مانند، به انضمام اینکه آژانس ها و تور اپراتورها نیز دیگر قادر نیستند گردشگران را به سمت یک مقصد خاص هدایت کنند و براساس تصمیمات لحظه ای مردم مسیرها را انتخاب می کنند.

طباطبایی یادآور شد: در چنین شرایطی باید از طریق فضای مجازی به معرفی سایت های فرهنگی اقدام کرد و از بار مخرب کرونا کاست.

وی، نکته حائز اهمیت در شرایط کنونی را اثر تحریم ها بر معرفی صنعت گردشگری ایران عنوان کرد و گفت: بسیاری از سایت های تخصصی گردشگری ایران را از فهرست خود حذف کرده اند و شنیده ها نیز حاکی از تحریم گوگل در آینده است که این موارد در مجموع تاثیر بسیار مخربی در معرفی ایران به جهان خواهد گذاشت.

آرش نورآقایی، مدیر مسئول فصلنامه گردشگری گیلگمش نیز در این وبینار اظهار کرد: بیشتر از یک ماه دیگر سازمان جهانی گردشگری شعار خود را تغییر خواهد داد و شعار جدید آن نیز «ایجاد صلح و ترویج دانش» خواهد بود.

وی با گریزی به اهمیت محتوا در مقولۀ گردشگری گفت: اگر محتوا در گذشته شاه بود، اکنون شاهنشاه است و وزارت میراث که تاکنون توجه زیادی به محتوا نداشته باید به این مقوله وارد شود و نه به پربازدید شدن بلکه به مفید و جذاب بودن محتوای تولید شده فکر کند.

نورآقایی با اشاره به اینکه هنوز مشخص نیست کدام پلتفرم برای ارائه محتوا به مخاطب مفید است، بر اهمیت قصه و روایت در بحث تولید محتوا تاکید کرد و توضیح داد: در حال حاضر دیگر حرفِ بازاریاب مردم را جذب نمی کند در حالی که قصه از دیرباز تا کنون جذاب بوده است و باید از این عنصر استفاده کرد.

مدیر مسئول فصلنامه گردشگری گیل گمش، تمایز بین قصه و روایت را نیز یادآور شد و تصریح کرد: باید به اهمیت روایت که تعریف سلسله رخدادهاست، در کانتنت مارکتینگ توجه ویژه داشت و در بازاریابی روایتی مهم است که آنچه در واقعیت اتفاق می افتد را در فضای مجازی فعال کند و به درستی نشان بدهد.

مهدی ژیانپور، معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان، سخنش را با طرح این پرسش که رویدادهای بزرگ با ما چه می کنند؟ آغاز کرد و گفت: حداقل کاری که رویدادهای بزرگ با ما می کنند این است که مجبورمان می کنند دمی مکث کرده و به چیزهایی که تا به حال بی توجه از کنارشان می گذشتیم، فکر کنیم.

وی ادامه داد: ما به هر حال از کوران اتفاقات بزرگ زیادی عبور خواهیم کرد اما دیگر همان آدم معمولی سابق نخواهیم بود چراکه رویدادهای بزرگ ما را به بازاندیشی ارزش ها و هنجارها و الزامات زندگی روزانه می خواند.

معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان، مهمترین ویژگی پاندومی کرونا را ناشناخته بودن آن عنوان کرد و در ادامه با تعریف فراغت، توضیح داد: نخستین و معمول ترین شکل فراغت این است که مجاز باشیم کاری غیر از شغل مان انجام بدهیم، دوم این است که مجاز باشیم هر کاری دوست داریم انجام بدهیم و سوم اینکه هیچ کاری انجام ندهیم؛ عادت شریفی که هم نادر است و هم دشوار.

ژیانپور خاطرنشان کرد: فراغت امروزه به مثابه یک نهاد با درون مایه مصرفی و با ابعاد زمانی، مکانی و کالایی با مفاهیمی چون هویت و پایگاه اجتماعی اقتصادی گره خورده است و در سایۀ تبدیل فراغت به یک نهاد مهم در عصر مدرن، آزادی انجام کاری که دوست داریم به اجبار انجام کاری که دوست داریم تغییر پیدا کرده است.

وی با بیان معناهای مختلف فراغت برای مردم ایران، افزود: آن ها که فراغتشان به شدت به حضور و همراهی دیگران پیوند خورده است، در پاسخ به نحوۀ گذران فراغت بلافاصله از تعاملات خود با دیگران سخن می گویند. ضمن اینکه خانواده مفهوم کلیدی دیگری است که به معنای فراغت و فهم آن در ایران گره خورده به طوری که وقتی فراغت خود سخن می گوید مدام به خانواده ارجاع دارد.

معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان فراغت خانگی را معنای دیگری از فراغت دانست که برای زنان مطرح است و یادآور شد: زنان وقت بسیاری را در خانه می گذرانند و بنابراین آن را از مکانی خسته و فارغ جذابیت به مکانی فراغتی و زیبایی شناختی بدل می کنند.

ژیانپور به وجود فراغت های فردگرایانه نیز اشاره کرد و گفت: در این فراغت ها فردی شدن هم به معنای فاصله گیری از فضای عمومی و نداشتن ارتباط با آن و هم به معنای گسترش عرصۀ خصوصی و اهمیت یافتن فراغت در موقعیت های خصوصی و تنهایی است.

وی تأکید کرد: تغییر ذائقۀ مردم در حوزۀ تفریح و فراغت سخت است و تجربه ثابت کرده که آنان همچنان مایل به تکرار روال های گذشته هستند. در شرایط کرونا نیز عمدۀ محدودیت ها بیرونی است و منجر به بازاندیشی و تغییرات بنیادین نشده؛ ضمن اینکه شکلی از فراغت بی برنامه و تقلیل یافته با تاکید بر ارتباط خانه و خانواده، در جریان است.

معاون پژوهشی جهاد دانشگاهی اصفهان فاصله گیری حداقل ذهنی از جریان های بیرونی غیرمنطبق با زمینه محلی، بازاندیشی جدی در همسویی با اشکال تجاری تفریح و تاکید مجدانه بر پروژۀ بازگشت به خانه و سبک زندگی خانه محور را در شرایط کنونی مؤثر دانست.

ژیانپور با اشاره به اینکه مباحث مطرح شدۀ او در این رویداد با تکیه بر مقالاتی مثل «دلالت هایی معنایی فراغت در میان شهروندان اصفهان» بوده است، به شرکت کنندگان این رویداد توصیه کرد فیلم «the mist» را ببینند و کتاب «اندر مزایای تنبلی» را هم بخوانند.

مهدی سقایی، عضو هیأت علمی دانشگاه گرگان، آخرین سخنران این وبینار بود که دربارۀ گفتمان ها و الزامات گردشگری داخلی در عصر کرونا توضیحاتی را عنوان کرد و گفت: تا قبل از کرونا گفتمان های کلاسیک، گذار، ملی و خرده گفتمان های حاشیه ای مطرح بود و با شیوع این ویروس ما شاهد انسداد گردشگری داخلی شدیم.

وی با اشاره به اینکه تجربه ترکیه، ازبکستان و اسکاندیناوی برای خروج از بحران گردشگری در شرایط حاضر، به ترتیب؛ تهیه پروتکل های ایمن از ابتدا تا انتهای سفر با جزییات، تضمین سفر امن با پیشنهاد پرداخت غرامت به گردشگری که در این کشور به ویروس مبتلا شود و همچنین، تقویت سفرهای درون منطقه ای بوده، اظهار کرد: متأسفانه هر سۀ این روش ها موفقیتی نداشت و این نشان می دهد که ما باید حداقل تا یکی دو سال آینده بر گردشگری داخلی تمرکز کنیم.

عضو هیأت علمی دانشگاه گرکان بهترین پیشنهادات را در شرایط فعلی توجه به گردشگری مجازی، صدور گواهی ویژه بهداشتی، حداقل گرایی و توجه به الگوی سفر کمپی، تغییر رویه و الگوی فضایی، سفر هوشمند، گردشگری خلاق، توانمند سازی و برنامه ریزی برای دوران پساکرونا دانست.

وبینار «رویدادهای گردشگری در عصر کرونا»، به همت اتاق بازرگانی اصفهان و با همکاری جهاد دانشگاهی واحد اصفهان، سازمان فرهنگی، اجتماعی، ورزشی شهرداری اصفهان، اداره کل میراث فرهنگی گردشگری و صنایع‌دستی، جامعه هتل‌داران و انجمن صنفی کارفرمایان شرکت‌ها و دفاتر خدمات مسافرت هوایی، جهانگردی و زیارتی استان برگزار شد.

منبع:ایسنا