تورهای گردشگری چقدر معرف فرهنگ ایران هستند؟

خبرگزاری مهر گروه فرهنگ؛ تورهای گردشگری در ایران از دیرباز تنها یک مسیر را طی می‌کرده‌اند. معمولاً گردشگران خارجی به تهران می‌آمده و از آنجا به دیدن سه شهر یزد و اصفهان و شیراز می‌رفتند. هیچ وقت این مسیر تغییر محسوسی نکرد بلکه امکانات بیشتری در جاده‌های این شهرها ایجاد شد تا گردشگران مشکلات کمتری برای طی این مسیر داشته باشند.

شاید در این بین برخی از تورهای گردشگری به سمت شهرهای دیگر هدایت می‌شد اما عمده تورها در همین مسیر و دیدن جاذبه‌های تاریخی ایران بوده است بنابراین معرفی هنر و تاریخ ایران بیشترین فعالیت تورهای گردشگری است. در میان گردشگران خارجی همیشه افرادی بوده‌اند که تنها دیدن موزه و آثار باستانی برایشان جذاب نبوده بلکه مسیرهایی غیر از مسیرهای شناخته شده و دیدن جاذبه‌های بکر را می‌پسندیده‌اند این افراد یا خودشان به صورت مستقل به ایران سفر داشتند یا تورهای گردشگری خاص را انتخاب می‌کردند و به شهرهایی می‌رفتند که خارج از مسیر کلاسیک تورها بود.

اما برنامه تورهای گردشگری برای گردشگران خارجی بیشتر، دیدن مساجد، میادین، موزه‌ها، بناهای تاریخی و سایت‌های باستانی، ارائه غذای محلی در رستوران‌های سنتی، بازدید از بازارچه‌های صنایع دستی و کارگاه‌های فرش‌بافی بود. گاهی نیز گردشگران آزاد بودند تا خودشان به خیابان‌ها و کوچه‌ها بروند شاید بخواهند با فرهنگ ایرانی بیشتر آشنا شوند.

اگرچه تورهای گردشگری نام فرهنگی را بر خود داشتند اما تا قبل از شیوع ویروس کرونا و لغو همه سفرهای ورودی چه چیزی را از فرهنگ ایران نمایش می‌دادند؟

در واقع فرهنگ مفهوم گسترده‌ای شامل رفتارهای اجتماعی و هنجارهای موجود در جوامع بشری، دانش، اعتقادات، هنرها، قوانین، آداب و رسوم، قابلیت‌ها و عادات افراد در این گروه‌هاست هر منطقه از کشور فرهنگ متفاوتی با مناطق دیگر دارد همچنین از آنجا که ایران مملو از اقوام و فرهنگ‌های مختلفی از شمال تا جنوب، شرق تا غرب است این تفاوت برای بسیاری از افراد به خصوص گردشگرانی که اطلاعات کمتری از ایران دارند، جذاب است.

تفاوت فرهنگی جاذبه قوی برای گردشگران خارجی

در این باره، قاسم الله یاری از کارشناسان گردشگری به خبرنگار مهر می‌گوید: تفاوت فرهنگی مردم ایران را گردشگران مسیرهای کلاسیک در تهران اصفهان و یزد و شیراز کمتر می‌بینند آنها به جنوب ایران سفر نمی‌کنند که بدانند تفاوت لباس، گویش و غذای مردم جنوب چه تفاوتی با مردمی دارد که در کنار دریای خزر و جنگل‌های هیرکانی زندگی می‌کنند و یا به کویر نمی‌روند تا بدانند مردم ایران چگونه در بیابان برهوت باغ ایجاد کرده‌اند. ما فقط گردشگران را با موزه و مسجد و بناهای تاریخی‌مان آشنا می‌کنیم و فکر می‌کنیم چون این بناها نشان دهند بخشی از فرهنگ ما هستند کافی است درصورتی که ما از فرهنگ تنها هنر معماری را معرفی کرده‌ایم.

الله یاری ادامه می‌دهد: موسیقی، پوشش لباس، زبان، دین و زندگی معمولی افراد غیر از آنچه که در هتل‌ها و بوم گردی‌ها مشاهده می‌شود نیز بخشی از همین فرهنگ هست. منتها از آنجا که دیدن زندگی عادی مردم برای ما معمولی شده تصور می‌کنیم جذابیتی برای مردم کشورهای دیگر نخواهد داشت با این وجود به تازگی تورهای گردشگری غذا راه افتاده که توانسته گردشگران خارجی را تنها به بهانه پخت غذا و تست طعم‌ها و آشپزی در آشپزخانه‌های ایرانی، به ایران بیاورد. این موضوعی است که نشان می‌دهد ایران کم کم از مرحله برگزاری تورهای کلاسیک پا را فراتر می‌گذارد و به سمت بخش‌های دیگر گردشگری نیز می‌رود. منکر این نمی‌شوم که تورهای کلاسیک هم طرفداران زیادی دارد. اما این تورها تنها بیان کننده هنر ایرانی است. هر چند که در سال‌های اخیر شاهد تغییراتی در سلیقه گردشگران خارجی شده‌ایم و می‌بینیم که تعداد افراد کوهنورد و ادونچر بیشتر شده و افراد می‌خواهند که به جاذبه‌های دیگر ایران نیز سری بزنند.

تمایل برای خروج از مثلث طلایی ایران

در تعاریف مختلف؛ عناصر فرهنگ ایرانی که فراتر از مرزهای سیاسی ایران است، زبان پارسی و گویش‌ها و لهجه‌های پارسی، جشن‌های ملی از جمله نوروز و شب یلدا، ادیان، هنر ایرانی (ادبیات و شعر پارسی، معماری ایرانی و خوراک ایرانی)، فرهنگ‌های محلی اقوام ایرانی و موسیقی سنتی است.

در سالهای اخیر گردشگران خارجی مثلث طلایی ایران تمایل دارند در مراسم عزاداری دهه اول محرم شرکت کنند. ولی ایران هنوز برای حضور این افراد در عید نوروز برنامه‌ای ندارد. با وجود اینکه ایران پرونده چند ملیتی ثبت جهانی را تدوین کرده و کشورهای دیگر زیر نظر آن به این پرونده پیوسته‌اند. بسیاری از جشنواره‌های موسیقی و فیلم حتی نمایشگاه‌های گردشگری نیز در ایران قابلیت جذب گردشگر را دارند اما اگر این برنامه‌ها با سفر گردشگران خارجی همزمان هم باشد باز هم دفاتر مسافرتی تصور می‌کنند که نباید گردشگران را به این جاذبه‌ها برد.

اشکان سالاری از راهنمایان گردشگری به خبرنگار مهر می‌گوید: خیلی از گردشگران می‌خواهند که به جای رفتن به موزه، کنار جوانان بنشینند و هم صحبت شوند حتی به خانه‌ای معمولی بروند و یا فقط به زندگی خیلی عادی مردم ایران نگاه کنند. می‌توان برای آنها برنامه بازدید از یک مراسم عروسی سنتی و یا یکی از آئین‌های مناسبی را اجرا کرد و به آنها روش تهیه غذای ایرانی را آموخت و یا به تئاتر و کنسرت موسیقی برد. این روزها دیگر آژانس‌های مسافرتی سلیقه مسافران را تعیین نمی‌کنند بلکه طبق سلیقه آنها تور می‌بندند.

با شیوع ویروس کرونا اکنون گردشگران خارجی به ایران ورود نمی‌کنند و سفرها به شدت کاهش یافته است به نحوی که وزارت میراث فرهنگی اعلام کرده بود که ایران از اول سال تا مرداد ماه تنها ۷۴ گردشگر خارجی داشته است که البته همین افراد نیز گردشگر تجاری بوده‌اند. به نظر می‌رسد نبود گردشگر و تورهای ورودی خارجی فرصت مناسبی برای آژانس داران باشد تا بتوانند در زمینه جذب گردشگران علاقه مند به شاخه‌های دیگر فرهنگ ایرانیان، پس از بازگشایی مرزها فعالیت کنند.