توسعه روستایی با گردشگری چگونه ممکن است؟

منوچهر جهانیان،  رئیس دانشکده علوم گردشگری دانشگاه علم و فرهنگ و رئیس کانون هماهنگی دانش، صنعت و بازار گردشگری  همسو با شعار سال سازمان جهای جهانگردی، در یادداشتی با عنوان «گردشگری فرصتی برای توسعه مناطق روستایی» که مناسبت روز جهانی جهانگردی، نوشته است: برای بسیاری از جوامع روستایی، گردشگری به معنای فرصت است. ایجاد شغل و توانمندسازی اقتصادی برای زنان، جوانان و همچنین ساکنان بومی و محلی فراهم می‌کند.

گردشگری به جوامع روستایی محافظت و ارتقاء محیط طبیعی، فرهنگ و صیانت از میراث خود را یاد می‌دهد. با این کار به گردشگران این امکان داده می‌شود از تجربیات بی‌نظیر خود لذت ببرند.

لزوم توجه به اهمیت و توسعه فعالیت‌های گردشگری در عرصه‌های مختلف و اثرگذاری آن  بر فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی در کشورهای مختلف جهان، جامعه محور بودن و تاثیرگذاری گردشگری بر ایجاد اشتغال،  کارافرینی و توانمندسازی جوامع میزبان ومحلی بواسطه بهره‌مندی از توسعه فعالیت‌های گردشگری، به ویژه توسعه فعالیت‌های اقتصادی گردشگری در مناطق روستایی برای جوامع میزبان و محلی و ساکنان این مناطق را می‌توان از عوامل و زمینه‌هایی دانست که سبب شدند سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) روز ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ را به عنوان «گردشگری فرصتی برای توانمندی مناطق روستایی» نامگذاری کرده تا روز جهانی گردشگری در سال (۲۰۲۰ ) را در کنار جوامع بومی و محلی و اهمیت این بخش و نقش مهم و تاثیرگذار آنان را برای آن توسعه فعالیت‌های گردشگری و توسعه روابط بینافرهنگی در عرصه بین‌المللی برای توسعه و تحکیم روابط فرهنگی، اقتصادی و اجتماعی را جشن بگیرند.

با نگاهی به کسب‌وکارهای گردشگری، ایجاد مشاغل در حوزه گردشگری در مناطق مختلف جهان و مقایسه آن با سایر مشاغل، تاثیر گردشگری بر تحول و پیشرفت جوامع میزبان و محلی را نسبت به سایر مشاغل بر همگان آشکار می‌سازد.

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، در سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۷ درصد مشاغل جهان (حدود ۳۷۰ میلیون نفر) به صورت مستقیم در بخش‌های مختلف گردشگری اشتغال داشته‌اند. براین اساس، مبلغی بالغ بر ۲۰۰۰ میلیارد دلار را نصیب کشورها کرده است که متاسفانه در سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا ویروس و بیماری کووید ۱۹ نزدیک به ۷۰ درصد حجم مسافرت‌ها، درآمد و شاغلان حوزه گردشگری را کاهش داده است.

انتظار می‌روند در سال ۲۰۲۱ با کاهش بیماری کووید ۱۹ کسب و کارهای گردشگری از رونق و پویایی برخوردار شوند.
عضو هیات مدیره انجمن علمی گردشگری ایران ادامه داد: امروزه گردشگری یکی از محورهای مهم و تاثیرگذار توسعه در مناطق مختلف جهان محسوب می‌شود و از اولویت‌های دولت‌ها برای رونق کسب و کارهای پایدار و محور کلیدی اشتغال و کارافرینی برای درآمد ارزی و رونق اقتصادی در مناطق مختلف و از جمله روستاها است. در کشور ما با ایجاد وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی به عنوان متولی امر گردشگری، باید توجه ویژه به توسعه فعالیت‌های گردشگری بویژه در مناطق روستایی با ایجاد زیرساخت‌ها و تعیین اهداف و استراتژی‌های مشخص برای توسعه راهبردی گردشگری اهتمام ورزند.

لازمه موفقیت در اهداف و چشم‌انداز مورد نظر تبدیل منابع گردشگری به محصول و در کنار آن برنامهریزی جامع و هدفمند برای معرفی توانمندی‌های گردشگری، بازاریابی و تعامل با سایر کشورها، به ویژه کشورهای بازار هدف با اتکاء به منابع درونی و بکارگیری منابع انسانی متخصص، متعهد و مسئولیت‌پذیر و همراهی و مسؤولیت‌پذیری بخش خصوصی و نقش پذیری آن‌ها در حوزه‌های متنوع گردشگری است.

توجه به  توانمندی‌ها و جاذبه‌های متنوع و بی نظیر گردشگری مناطق روستایی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به ویژه اینترنت، موجب بروز تغییرات چشمگیری در شیوه‌های سنتی سفر و گردشگری به این مناطق می‌شود. لزوم دیجیتال‌سازی فرایندها باعث تحول در سبک تجارت و کسب و کار در زمینه گردشگری و بویژه گردشگری مناطق روستایی می‌شود. به گونه‌ای که گردشگر را از عنصری منفعل، به کنشگری کلیدی در فرآیند گردشگری تبدیل می‌کند.

به کارگیری فناوری‌های نوین در پساکرونا هزینه‌های سفر را به طرز قابل توجهی کاهش و کیفیت و بهرهوری سفر را افزایش خواهد داد. سفر ارزان قیمت یکی از مطلوب‌ترین شیوه‌های سفر برای نسل جوان در هیاهوی شهرها، برای رسیدن به آرامش و سلامت جسم و روان در کنار جوامع محلی مناطق روستایی است.

امروزه کسب‌وکارهای گردشگری با بهره مندی از این تکنولوژی توانایی شناسایی بهینه نیاز مخاطبان را دارند. موفق‌ترین کسب و کارهای گردشگری، همواره کاربران خود در فضای مجازی رصد کرده و برای آن‌ها اهمیت ویژه‌ای قائل‌اند.

از سوی دیگر دولت‌ها و قانون گذاران نقش بسزایی بر ایجاد زیرساخت‌ها و تسریع روند رشد تکنولوژی و نهادینه‌سازی آن در جوامع محلی و مناطق روستایی دارند. سیاستگذاران به این مهم واقفند که قوانین و مقررات اعم از بازدارنده و یا تسهیلگر، نقش تاثیرگذاری بر اشتغال و کارفرینی گردشگری در همه مناطق با اولویت مناطق روستایی می‌تواند داشته باشد.

به لطف پیشرفت‌های تکنولوژیک، مقصد یا جاذبه گردشگری بویژه در مناطق روستایی ناشناخته باقی نمی‌ماند. امروزه گردشگران قادرند در مدت زمانی بسیار کوتاه‌تر از گذشته، مرزها را درنوردیده و از یک سوی کره زمین به آن  سوی دیگر کره خاکی به لطف فن‌آوری‌های نوین سفر کنند.

اهمیت فن‌آوری‌ در گردشگری، ارائه فرصت‌های خلاق، نوآوری، آمادهسازی وتبدیل چالش‌ها و تهدیدات به فرصت‌ها برای رفع نیاز نسل کنونی بشر و نسل های آینده به واسطه بسترسازی و توسعه متوازن و پایدار فعالیت‌های گردشگری است که می‌تواند اشتغال و کارآفرینی در سایر مشاغل وابسته به گردشگری را نیز تسهیل کند و ایجاد مشاغل جدید و نوظهور در بخش‌های متنوع گردشگری با تاکید بر مناطق روستایی را بدنبال خواهد داشت، مشاغلی که با کمترین سرمایه‌گذاری بیشترین اشتغال و درآمد را نصیب جوامع میزبان و محلی در مناطق روستایی و سایر مقصدهای گردشگری جهان خواهد کرد.

روز جهانی گردشگری فرصتی منحصربه‌فرد برای بالابردن آگاهی از مشارکت واقعی و بالقوه ذینفعان گردشگری بویژه ساکنان بومی و محلی مناطق روستایی در مشارکت و برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری را فراهم می‌آورد.

این روز و برپایی جشن روز  جهانی گردشگری با شعار «گردشگری فرصتی برای توانمندی مناطق روستایی» با مدیریت و نظارت سازمان جهانی گردشگری امسال در شرایط خاص کرونایی به صورت مجازی و به میزبانی مشترک کشورهای شیلی، پاراگوئه و اروگوئه متناسب با برپایی جشن روز جهانی گردشگری در همه کشورها و به تبع آن در کشور ایران فرصتی را فراهم می‌آورد تا متولیان و دست اندرکارن و ذی نفعان گردشگری به لزوم اهمیت و تاثیرگذاری آن در بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و زیست محیطی بیشتر آشنا شده و با اتکاء به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های متنوع و بی نظیر آن در سال و برنامه‌های محوری با توجه به آسیب های کووید ۱۹ بر صنعت گردشگری و حمایت و پشتیبانی از بخش‌های مختلف گردشگری برای اشتغال و کارافرینی پایدار در مناطق مختلف کشور، با تاکید بر توانمندسازی و معرفی جاذبه های متنوع و کمتر شناخته شده و همچنین معرفی مناطق ناشناخته روستایی براساس منابع درونی و معرفی این جاذبه ها اقدام کنند.

سازمان جهانی گردشگری به کارگیری فناوری‌های نوین، خلاقیت و نوآوری را به عنوان بخشی از راهحل چالش‌ها و همراهی سایر بخش‌ها با بخش گردشگری پایدار و مسؤولیت پذیر را در راستای خلق ثروت و اشتغال پایدار و بهره‌مندی مردمان جوامع میزبان و محلی در راستای فقرزدایی و رفع محرومیت برای بومیان مناطق مختلف جهان می‌داند و ضرورت دارد مورد توجه جدی دولت ها، سیاست‌گذاران، تصمیم گیران و برنامهریزان حوزه گردشگری قرار گیرد.

توجه به نوآوری و خلاقیت در فعالیت‌های توسعه گردشگری فرصت‌هایی را برای بهبود بخشیدن به مشارکت، توانمندسازی جوامع میزبان و محلی و مدیریت منابع کارآمد در کنار سایر اهداف همانند ایمنی وامنیت، بهداشت و کار آفرینی و حفاظت و صیانت از محیط طبیعی و فرهنگی را در دستور کار توسعه پایدار قرارخواهد داد.

امیدواریم با برنامه‌ریزی جامع و هدف‌مند در حوزه گردشگری در راستای گردشگری و توسعه روستایی با مشارکت وهمراهی ساکنان جوامع میزبان و محلی و سایر بخش‌های دولتی و خصوصی، فعالیت‌های گردشگری برای پایداری گردشگری، کاهش آسیب‌های زیست محیطی و عبور از بیماری کووید ۱۹ گردشگری بتواند منافع پایدار در راستای کارآفرینی و اشتغال مولد در همه بخش ها را برای تمامی ذینفعان بویژه ساکنین مناطق روستایی به همراه آورد.