تهدید منظر بصری خانه بروجردی‌ها با ساخت یک بنای تجاری

شهری به قدمت هفت هزار سال، از گزند تخریب‌های بی‌ضابطه در امان نبوده است. شهری که مرمت و بازسازی خانه‌های تاریخی آن در دهه هفتاد الگویی برای شهرهای تاریخی ایران شد، این روزها با آسیب‌های متعدد ساخت و ساز در حرایم این آثار تاریخی روبرو است.

ساخت خانه کلاه فرنگی در حریم تپه‌های سیلک در سال‌های گذشته، آسیب به دو خانه قاجاری وثقی و مقدم با ساخت پارکینگ در جوار بازار کاشان و امروز هم ساخت مجتمع تجاری در همسایگی خانه بروجردی، به تهدید منظر این خانه تاریخی منجر شده‌است.

تصویر خانه بروجردی بر روی پاسپورت هر ایرانی یکی از افتخارات معماری کاشان است. خانه‌ای که سال‌های ۲۰۱۵ و ۲۰۱۶ از سوی دبیر کل کنوانسیون عمومی یونسکو به‌عنوان «انتخاب برتر» به جامعه جهانی معرفی شد و باعث شد خانه‌های کاشان برای ثبت در فهرست جهانی یونسکو پیشنهاد شوند.

ساخت مجتمع تجاری در خیابان علوی تابستان ۹۸ با تجمیع سه ملک فاقد ارزش در جوار خانه بروجردی‌ها ، آغاز به کار کرد. با نمایان شدن هرچه بیشتر نمای بادگیر خانه بروجردی‌ها ، که به عنوان نماد خانه‌های تاریخی کاشان شناخته می‌شود؛ فعالان میراث‌فرهنگی پیشنهاد کردند این منظر برای گردشگران حفظ شده و با تبدیل به فضا سبز، فضایی برای استفاده گردشگری کاشان همچون فضای روبروی کاخ گلستان تهران، میدان امیر چخماق یزد و… در محله تاریخی سلطان میراحمد شود. پیش از این خیابان علوی کاشان برای کاهش ترافیک در این محله تاریخی یک‌طرفه شده بود و پیشنهاداتی برای سنگفرش شدن این خیابان و تردد بدون اتومبیل نیز مطرح بود.

اما میراث فرهنگی و شهرداری کاشان با بیان قیمت بالای این املاک، از خرید آن سر باز زده و با وجود مخالفت کارشناسان میراث کاشان، مجوزی برای احداث مجتمع سه طبقه با ارتفاع ۵.۵ متر از سوی میراث فرهنگی اصفهان صادر شد. با وجود اعتراضات رسانه‌های محلی تاکنون جزئیاتی از نقشه و کاربری بام این مجتمع منتشر نشده و تنها اخبار رسیده حاکی از گودبرداری دو طبقه زیرزمین و یک طبقه همکف است.

بر طبق قانون «ضوابط ارتفاعی حریم بناهای ثبت شده در فهرست آثار ملی در محدوده املاک مجاور عرصه آثار (ضوابط عمومی)» که تابستان امسال از سوی وزارت میراث فرهنگی مطرح شد و به تأیید قوه قضائیه رسید، دو مسأله مطرح می‌شود که در مورد این مجتمع اطلاع رسانی نشده است. سوالی که در جوابیه میراث فرهنگی پاسخ داده نشده، درباره حریم خانه بروجردی‌ها و ضوابط این حریم است، این حریم تا چه حد اجازه گودبرداری و بلندمرتبه سازی می‌دهد؟ آیا تاکنون حریم و عرصه این خانه مشخص شده است؟ در ضوابط جدید میراث‌فرهنگی برای آثاری که هنوز حریمی برای آن‌ها در نظر گرفته نشده، مشخص شد آثار ثبتی تا «فاصله‌ای به عمق دو برابر بالاترین ارتفاع بنا ثبت شده از حد بیرونی عرصه و در محدوده املاک مجاور عرصه آثار ملی» برای خود حریم داشته باشند.

در جا دیگر این ضابطه برای حفظ حریم منظر آثار ثبت ملی (تاکنون منظر آن به ثبت نرسیده است،) هر گونه ساخت‌وساز به ارتفاع بیش از ارتفاع بام اثر ملی ممنوع است. ارتفاع‌های اعلام شده بدون در نظر گرفتن برجک، مناره و گلدسته، سردری، سنتوری، بادگیر و گنبدخانه است.

بر این اساس مجتمع تجاری جنب خانه بروجردی‌ها ، اجازه ساخت بیشتر از سطح بام خانه بروجردی‌ها را نداشته و این سطح بر اساس مدارک موجود کمتر از سطح ستون‌های مشخص شده بنای در حال ساخت است.

اداره راه و شهرسازی کاشان، هفته گذشته در اعتراض به ساخت این بنا، نامه‌ای خطاب به میراث فرهنگی کاشان، دادستان و نماینده مجلس کاشان ارسال کرد که تخلفات این پروژه در رابطه با ارتفاع را بیان کرده و با توجه به تلاش برای ثبت جهانی خانه بروجردی، خواستار توقف پروژه بود تا منظر این خانه حفظ شود.

مهر نوشت، ساخت‌وساز در جوار خانه بروجردی‌ها کاشان، بدون طی کردن ضوابط قانونی و بی‌توجهی مسئولان به اعتراضات می‌تواند راهی برای دیگر سودجویان آثار تاریخی کاشان باشد که بلندمرتبه سازی را در این بافت ادامه دهند. دور از ذهن نیست که پس از حذف نمای خانه‌های تاریخی به تخریب ساباط‌ها، کوچه‌های آشتی‌کنان و نمادهای معماری کهن این شهر بپردازند.