مرمت چشمه عمارت بهشهر تاریخی شد!

خبرگزاری مهر_ گروه جامعه؛ باغ چشمه عمارت یک بنای تاریخی است که تا مرکز شهرستان بهشهر در استان مازندران تنها ده دقیقه فاصله دارد. علت نامگذاری آن، جوشیدن چشمه‌ای از دل زمین، در طبقه همکف این عمارت تاریخی و راهیابی آن به طبقه دوم عمارت است. نکته‌ای که این بنا را برجسته کرده است، زیبایی ظاهر یا قدمت آن نیست، بلکه سیستم آبرسانی آن است که بدون پمپ، آب را از چشمه بالا آورده و در نهری از ساختمان خارج می‌کرده است.

ساختمان چشمه عمارت دارای دو طبقه است در طبقه اول اداره میراث فرهنگی بهشهر مستقر شده با حوضی که وسط آن را اداره آب پوشانده است. طبقه دوم این عمارت نیز به مخروبه ای شبیه است یک راه مخفی از طبقه اول به طبقه دوم نیز وجود دارد که کاربرد آن مشخص نیست مگر اینکه تنها محل رفت و آمد شاه عباس بوده باشد. در طبقه دوم نیز حوض آبی وجود دارد که اهمیت و زیبایی این بنا را چند برابر می‌کند منتها اگر مرمت می‌شد!

از طرف دیگر این بنا دارای تزئیناتی نهفته است که اگر به آنها توجه می‌شد قطع به یقین یکی از مهمترین بناهای تاریخی استان مازندران به حساب می‌آمد منتها این بنای تاریخی با وجود آنکه مدیران میراث فرهنگی شهرستان بهشهر در آن مستقر شده‌اند اما به دلیل نبود بودجه، مرمت هم نمی‌شود چه برسد به معرفی شگفتی‌های عمارت. هر چند که مرمت این بنای تاریخی نیز به یک شگفتی تبدیل شده چرا که از دهه ۵۰ تا کنون مرمت آن تمام نشده است!

یکی از شگفتی‌های این بنا غیر از سیستم آبرسانی آن، وجود نقاشی‌هایی از طلا روی دیوارهای آن است در واقع هنر و تکنیک لایه چینی همچنان که در بناهای دیگر دوره صفوی نیز می‌توان مشاهده کرد در این بنا نیز وجود دارد اما به صورت کمرنگ. چرا که آب و هوای این منطقه و تخریب و بی توجهی به آن در طول سال‌ها اجازه نداده تا این هنر مرمت شده و نمایان شود.

از این نوع تکنیک می‌توان در عمارت‌های صفوی مانند چهل ستون و یا عمارت عالی قاپو نیز به وفور مشاهده کرد. حتی می‌توان این هنر را با آنها تطبیق داده و ثابت کرد که از یک تکنیک در اجرا استفاده شده است. در این تکنیک سطح نهایی، پس از اتمام کار روی زمینه مشکی، تیره و یا لاجوردی با ورق طلای اصل به جای رنگ طلا پوشانده می شده است. بعدها اگرچه دیوارها نقاشی شده بودند اما به دلیل تأثیر اقلیم روی آن، کاشی زده‌اند. با این وجود هنوز نقاشی‌های روی دیوار پله‌ها را به رنگ اخرایی می‌توان دید که سبک لایه چینی را حفظ کرده‌اند.

بنای باغ چشمه عمارت در دوره صفویه ساخته شده این بنا در دوره صفوی شروع به کار کرد و در دوره شاه عباس کبیر نیز تمام شد.

سال ۹۵ سقف بنای باغ چشمه عمارت به دلیل وزش باد با سرعت ۳۰ کیلومتر در ساعت، تخریب شد کارشناسان تخمین زدند که در حدود ۹۰ متر مربع از سقف این عمارت که با حلب پوشیده شده بود ازجا کنده شد.

آن زمان گفته شد به دلیل عدم استقرار اداره میراث فرهنگی و گردشگری در شهرستان بهشهر، متولی مدیریت این بنای تاریخی نامشخص است چون آن زمان اداره آب و فاضلاب شهرستان در آن مستقر بود.

در سال ۹۶ بنای تاریخی چشمه عمارت به شهرداری بهشهر واگذار شد. سید محمد محمدی تاکامی مدیرکل دفتر شهری و امور شوراهای استانداری مازندران گفت: بنای تاریخی چشمه عمارت با حفظ مالکیت و نظارت کارشناسان میراث، به شهرداری بهشهر واگذار می‌شود.

او گفته بود: شهرداری بارها اعلام کرده است که در مدیریت این بنای تاریخی با نهایت دقت وارد عمل می‌شود و امیدواریم با اجرایی شدن این مهم، شاهد رشد و توسعه مناسب در این شهر تاریخی و میراثی باشیم.

سپس اداره میراث فرهنگی بهشهر در این بنا مستقر شد بنایی که اکنون تنها در زمان اداری امکان بازدید از آن برای بازدیدکنندگان وجود دارد. اتاقی که زمانی بهترین اتاق این عمارت بوده و برای کلاس‌های آموزشی از آن استفاده می شده حالا به بدترین اتاق این عمارت تبدیل شده است. سبزه‌ها از اطراف به سمت عمارت هجوم می‌آورند تا این بنا را تسخیر کنند.

در کنار این بنای تاریخی، اداره آب شهرستان بهشهر نیز مستقر است شاید بهتر باشد بگوییم در عرصه آن است. این استقرار و فعالیت آنها باعث شده تا بنای چشمه عمارت به دلیل وجود پمپ‌های مختلف بلرزد. لرزشی که در آینده استحکام این بنا را به مخاطره می‌اندازد.

جلساتی ما بین میراث فرهنگی بهشهر و فرمانداری در این خصوص برگزار شد اما به نتیجه اجرایی و عملی نرسید. چون میراث فرهنگی بهشهر خواستار انتقال کلی آن بوده است.

سال ۹۷ محمد عظیمی، مدیر انجمن دوستداران میراث فرهنگی هوتو و و نماینده انجمن‌های میراث فرهنگی مازندران در یادداشتی نوشته بود: «متأسفانه سازمان آب و فاضلاب شهری از سال‌ها قبل به عنوان بهره برداری از مرکزیت چشمه‌ای که توسط معماران عصر صفوی، در حوض مرکزی این اثر ایجاد شده است، با نصب موتور مکنده قوی و پوشش بتونی بر روی این حوض و تزریق به خطوط آبرسانی شهری، نسبت به بنای صفوی بی توجه بوده و عامل لرزش دائمی و خطر سستی مصالح و آسیب به ساختمان بوده است.

همچنین در اوقات بارندگی و گل آلود شدن آب چشمه، این موتور مکنده خاموش و به علت لایروبی نکردن حوض بتونی و ضعف هدایت آب در مسیرهای خروجی، وارد بخش‌های زیرین ساختمان شده و جوشش آب در بخش شمال شرقی بنا قابل مشاهده است که موجب نشست ساختمان و هجوم لایه‌های گل در کف اطاق این قسمت بوده‌ایم.

علی رغم درخواست و اعلام وضعیتی که در زمستان سال ۱۳۸۷ به مراجع ذیربط (مدیرکل وقت میراث فرهنگی، مدیرکل وقت آب و فاضلاب استان، نماینده وقت مجلس شورای اسلامی، فرماندار وقت بهشهر و مدیر وقت اداره آب و فاضلاب بهشهر) نوشته و پیگیری کرده بودیم، وعده داده شد تا با ایجاد مسیری جدید، آب اصلی چشمه از ساختمان خارج شده و تنها بخشی جهت تزئین مسیر آبرسانی و بازگشایی حوض مرکزی به انجام برسد، که هیچ اقدامی صورت نپذیرفته است.

سازمان آب و فاضلاب شهری بدون توجه به حفاظت از اثر ملی چشمه عمارت بهشهر، از منبع آبی متعلق به این اثر تاریخی استفاده و سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان هم با کارشناسی و حفاظت نکردن مؤثر از این بنا، موجبات تخریب آن را تسریع می‌کند.»

حالا این عمارت تاریخی ثبت شده در فهرست میراث ملی قرار است با این مشکلات بجنگد و سرپا نیز باشد. آیا فقط می‌توان از مسئولان اداره میراث فرهنگی توقع داشت یا باید استانداری و شهرداری بهشهر نیز برای نجات یکی از مهمترین بناهای تاریخی شهرشان اقدامی کنند و مسئولیت اجتماعی شأن را انجام دهند؟