خبرگزاری مهر_ گروه جامعه؛ محمد مهدی بازگیرخوب پژوهشگر دفتر مطالعات دیپلماسی اقتصادی دانشگاه امام صادق (ع) در یادداشتی که آن را در اختیار خبرگزاری مهر قرار داده نوشته است:
بدون شک یکی از آسیب دیده‌ترین صنعت‌های اقتصادی ناشی از ویروس کرونا، صنعت گردشگری است. برخی کسب‌وکارها در بازارهای مختلف از حدود دو ماه پیش به شرایط «فعالیت قبل از شیوع کرونا» برگشتند و برخی هم تا حدودی از «تعطیلی یا عدم فروش در ماه‌های اولیه شیوع ویروس» فاصله گرفته‌اند اما بازار گردشگری هنوز در کما قرار دارد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد کسب‌وکارهای گردشگری تا حداقل دو فصل بعد از پایان قطعی ابتلاء به کرونا، با وضعیت تعطیلی یا شبه‌تعطیلی درگیر خواهند بود. بخش‌های گسترده‌ای از قبیل هتل‌ها و اقامتگاه‌ها، بخش حمل و نقل مانند شرکت‌های هواپیمایی، اتوبوس‌ها، کشتی‌ها، دفاتر خدمات مسافرتی، واحدهای پذیرایی، اقامتگاههای بوم‌گردی، سفره‌خانه‌ها، مهمانپذیرها، راهنمایان گردشکری و مراکز آموزش گردشگری با خسارت‌های گسترده‌ای رو برو شدند. نهادهای ملی، منطقه‌ای، بین المللی باید دست به دست هم بدهند تا صنعت گردشگری را از رکود بی سابقه نجات دهند.
این نهادها می‌توانند ابتدا آسیب دیده ترین بخش‌ها را مشخص کنند؛ سپس تسهیلات ویژه کم بهره‌ای را در اختیار این بنگاه‌های اقتصادی بگذارند. بخشی از هزینه‌های آنها مانند مالیات، اجاره، پول برق، آب … را ببخشند یا به دوره‌های بعد موکول کنند. از این فرصت پیش آمده در راستای اصلاح ساختارهای معیوب گردشگری استفاده کنند. از ابزارهای دنیای دیجیتال و فضای مجازی در بهبود زیر ساخت‌های گردشگری استفاده کنند.
کرونا و گردشگری
گردشگری جهان، با وجود همه قدرتی که دارد، یک بار در سال ۲۰۰۳، به دنبال شیوع بیماری سارس و بار دیگر در سال ۲۰۰۹، و به دلیل بحران اقتصادی آمریکا، با افول چشمگیری روبه رو شده بود. بیماری سارس در سال ۲۰۰۳، پس از کشتن ۷۰۰ نفر، ریشه کن شد. این بیماری ۲۹ کشور را آلوده کرد، ولی هتل‌ها تعطیل و پروازها لغو نشدند و تنها با افت تقاضا روبه رو شد و صنعت گردشگری جهان را با حدود ۵۰ میلیارد دلار ضرر مواجه کرد.
همه گیری ویروس کرونا باعث شده است که در سه ماهه اول سال ۲۰۲۰، ۲۲ درصد از ورود گردشگران بین المللی، کاهش یابد. آخرین داده‌های سازمان جهانی گردشگری، نشان می‌دهد این بحران می‌تواند در مقایسه با ارقام سال ۲۰۱۹ بین ۶۰ تا ۸۰ درصد کاهش در گردشگری جهانی داشته باشد. این بحران وضعیت کسب و کار میلیون‌ها نفری که در صنعت گردشگری مشغول به کار هستند را به شدت تحت تأثیر قرار داده. دبیر کل سازمان جهانی گردشگری گفته است: جهان با یک بحران بی سابقه بهداشت و سلامت روبرو است و صنعت گردشگری با یکی از پر فشارترین بحران‌های اقتصادی تا به حال، در معرض خطر قرار گرفته است و میلیون‌ها شغل در معرض خطر هستند.
آسیا، آسیب دیده ترین منطقه
در اوایل ژانویه ۲۰۲۰، پیش بینی رشد ۵ الی ۶ درصدی گردشگری، در آسیا وجود داشت. اما در همین روزهای اخیر، آمارها نشان می‌دهد، گردشگری آسیا، با افت حدود منفی (۳۵) درصدی، در ورود گردشگران بین الملل، آسیب دیده ترین منطقه جهان، از ویروس کرونا است.
چین در طی سال‌ها، بیشترین مسافر گردشگر را به جهان می فرستاده است و شیوع کرونا، مردم جهان را برای از دست دادن گردشگران چینی نگران کرده است. مسافران چینی، پس از تعطیلی اجباری هزاران شغل در کشورشان، خانه نشین اجباری نیز شده اند. همین امر سبب خالی شدن سریع سواحل آسیای جنوب شرقی و مقاصد گردشگری در اروپا شده است در حال حاضر، خدمات گردشگری چین، تقریباً به حالت تعطیل درآمده و هتل‌ها خالی هستند. تورهای گردشگری و پروازهای خارجی لغو شده اند و محدودیت‌های شدید مسافرتی، سبب کاهش ورود چینی‌ها به کشورها شده است. هر سال حدود ۱۷۳ میلیون گردشگر چینی در حال سفر هستند که رقمی در حدود ۲۷۰ میلیارد دلار به اقتصاد دنیا کمک می‌کنند.
سناریوهای گردشگری بین المللی در سال ۲۰۲۰
این سناریوها به شدت به زمان کنترل کامل ویروس، زمان بازگشایی مرزها و رعایت پروتکل‌های بهداشتی بستگی دارد. پیش بینی اول معتقد است که ورود گردشگران بین المللی به تدریج از ماه جولای آغاز می‌شود. دومین و سومین پیش بینی به ترتیب معتقد است بازگشایی مرزها و ورود گردشگران از ماه‌های سپتامبر و دسامبر به تدریج شروع می‌شود.
تحت این سناریوها، تأثیر از دست دادن تقاضا در سفرهای بین المللی می‌تواند به صورت زیر پیش بینی شود:
- از دست دادن ۸۵۰ میلیون تا ۱.۱ میلیارد گردشگر بین المللی
- از دست دادن ۹۱۰ میلیارد دلار تا ۱.۲ تریلیون دلار درآمدهای صادراتی از گردشگری
- ۱۰۰ تا ۱۲۰ میلیون شغل گردشگری مستقیم در معرض خطر است
پیش بینی می‌شود مسافرت‌های داخلی بسیار زودتر از مسافرت‌های بین المللی آغاز شود. کارشناسان پیش بینی می‌کنند ۳ ماه منتهی به سال ۲۰۲۱ مسافرت‌های بین المللی رشد بیشتری داشته باشد.
کارشناسان معتقدند کشورهای آسیایی زودتر تقاضای گردشگری بین المللی خودشان را آغاز می‌کنند و پس از قاره آسیا، قاره اروپا، قاره آمریکا و در نهایت قاره آفریقا قرار دارد.
نقش دیپلماسی اقتصادی در خروج از بحران گردشگری
تیم اقتصادی دولت به همراه وزارت امور خارجه، نهادهای تأثیرگذار در زمینه دیپلماسی اقتصادی، اتاق‌های بازرگانی استان‌ها و … همگی می‌توانند در خارج شدن صنعت گردشگری از بحران مؤثر واقع بشوند. از سوی دیگر، دیپلماسی گردشگری حلقه مفقوده توسعه صنعت گردشگری کشور و مؤلفه قدرت نرم ایران با مشارکت بخش خصوصی بوده و در قانون برنامه ششم توسعه بر استفاده از ظرفیت بخش خصوصی در امور صنعت گردشگری نیز تاکید شده است. با استفاده از ظرفیت‌های اتاق به‌عنوان نماینده بخش خصوصی و همچنین همراهی دولت، می‌توان از «سحر دیپلماسی اقتصادی» از رهگذر گردشگری به نفع منافع ملی بهره‌مند شد. طبق این گزارش، در سند بیست ساله چشم‌انداز ایران در افق ۱۴۰۴ به‌عنوان یک راهبرد ملی، حضور ۲۰ میلیون گردشگر ورودی در کشور پیش‌بینی شده است؛ این در حالی است که ایران هم‌اکنون از برنامه مشخص‌شده در چشم‌انداز، عقب‌تر است و اگر قرار بود طبق برنامه حرکت صورت گیرد، هم‌اکنون باید حدود ۱۳ میلیون گردشگر وارد کشور می‌شد؛ در حالی که این رقم در حال حاضر، حدود ۶ میلیون گردشگر است. دیپلماسی اقتصادی می‌تواند با جذب گردشگران بین المللی در برابر تبلیغات سو آمریکا در جهت نشان دادن چهره غیر واقعی از ایران نیز بایستد.
شش پیشنهاد برای بهبود صنعت گردشگری
۱. ایجاد فرصت‌های جدید برای گروه‌های آسیب‌پذیر، اعطای مشوق‌ها و صندوق‌های امدادی و یارانه‌های مالی، انتقال مزایای اجتماعی همچون بیمه بیکاری، معافیت، امهال یا کاهش پرداخت‌های اجتماعی و مالیاتی برای کارگران خویش‌فرما، ایجاد سازوکارهایی برای بیکاری، آسان‌گیری قوانین بیمه کارگری کوتاه‌مدت برای پرداخت دستمزدهای شرکت‌های آسیب‌دیده، شناسایی و کاهش خطرات شغلی، مشکلات اقتصادی کارگران در حین و بعد از کرونا است. همچنین اقدامات محافظتی ویژه جهت اطمینان گروه‌های به‌شدت آسیب‌پذیر همچون زنان، جوانان و جوامع روستایی ارائه می‌شود.
۲. دومین اقدام در حوزه مدیریت بحران و کاهش اثرات، پشتیبانی از نقدینگی شرکت‌هاست که برای دستیابی به این امر باید هفت اقدام راهبری صورت پذیرد. اعطای ردیف بودجه ویژه در صندوق‌ها و برنامه‌های اضطراری منجر به جلوگیری از ورشکستگی و اطمینان از بازگشت عرضه به بازار می‌شود.
ایجاد استثنائات موقتی تأمین معوقات اجتماعی و پرداخت‌های مالیاتی، ایجاد سازوکارهای سرمایه‌گذاری برای تأمین نقدینگی شرکت‌های خرد، متوسط و کوچک در کوتاه‌مدت، اجرای استثنائات موقت کاهش صورت‌حساب‌هایی همچون برق، اجاره و… در حفظ نقدینگی شرکت‌ها تأثیرگذار خواهد بود. راهکارهای دیگری همچون تأمین ابزارهای مالی برای تسهیل نقدینگی اضافی مانند استمهال در بازپرداخت وام، ضمانت وام و…، فراهم کردن کمک‌های بلاعوض کوچک، هدفمند و غیرقابل استرداد برای مشاغل کوچک، افراد شاغل و کارآفرینان، توسعه مکانیزم‌های آسان برای تعویق پرداخت هزینه‌های تأمین اجتماعی و مالیاتی بدون نیاز به بوروکراسی پیچیده و در نهایت فراهم کردن پشتیبانی و راهنمایی مدیریتی و آموزشی برای شرکت‌های خرد منجر به پشتیبانی از نقدینگی شرکت‌ها خواهد شد
۳. از دیگر اقدامات در بخش مدیریت بحران و کاهش اثرات، بازبینی مالیات‌ها، عوارض و مقررات تأثیرگذار بر حمل‌ونقل و گردشگری است. به منظور دستیابی به این امر باید به بازبینی کلیه مالیات‌ها، هزینه‌ها و عوارض تأثیرگذار بر گردشگری، فراهم کردن تعلیق یا کاهش مالیات‌های سفر و گردشگری، هزینه‌ها و عوارض و همچنین بازبینی مقررات و اجرای انعطاف‌پذیر قوانین مربوط به بهره‌برداری شرکت‌های گردشگری و حمل‌ونقل پرداخت.
۴. در چهارمین توصیه مدیریت بحران و اثرات ناشی از آن، برای دستیابی به اطمینان از حمایت و اعتماد مصرف‌کنندگان، دولت‌ها باید به‌منظور ترویج ترتیبات منصفانه برای مصرف‌کنندگان با بخش‌خصوصی همکاری کنند که این امر با تنظیم مجدد تعطیلات لغو شده، بلیت پرواز و اطمینان از حمایت کامل مصرف‌کنندگان و سازوکارهای جایگزین برای حل‌و فصل اختلافات مصرف‌کنندگان تحقق می‌پذیرد تا دادخواست‌ها به حداقل برسد. همچنین با ایجاد کوپن‌هایی برای افزایش تقاضا تقاضا و حمایت از مصرف‌کنندگان برای رزروهای لغو شده معتبر تا پایان سال ۲۰۲۰، پیگیری روش‌های حل‌وفصل مشکلات مربوط به بازپرداخت مبالغ از پیش‌پرداخت شده از طریق کارت‌های اعتباری می‌توان اعتماد مصرف‌کنندگان را مجدداً کسب کرد.
۵. به منظور ارتقای توسعه مهارت به‌ویژه مهارت‌های دیجیتال در ابتدا باید از بیکاران جهت توسعه مهارت‌های جدید و مفید شامل محصولات جدید، بازاریابی، هوش بازار و مهارت‌های دیجیتال برای دوره بازیابی و بهبود حمایت شود. با برگزاری دوره‌های آموزش آنلاین رایگان برای افراد آسیب‌دیده از بحران کرونا با کمک دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزشی، تبلیغ رایگان محتوای سازمان‌های بین‌الملل مثل سازمان جهانی گردشگری و پشتیبانی آنها به چند زبان و همچنین تدوین برنامه‌های آموزشی علمی و مهارتی با بودجه دولتی برای پرسنل شرکت‌های گردشگری که در بحران کرونا تعطیل شده‌اند، می‌توان مهارت‌های جدید را ارتقا داد. شرکای دیجیتالی نیز می‌توانند با همکاری‌های متقابل امکان مهارت‌های دیجیتالی برای متخصصان گردشگری فعلی و آینده و ارتقای فرصت‌های یادگیری دیجیتالی موجود را فراهم کنند و همچنین استارت‌آپ‌ها و کارآفرینان را با ایجاد چالش‌های ملی با تشویق و اهدای جوایز به ارائه راه‌حل‌های نوآورانه برای عبور از بحران دعوت کرد.
۶. بازار گردشگری باید جزو بسته‌های اضطراری اقتصادی در سطوح ملی، منطقه‌ای و بین‌المللی قرار گیرد که این امر با ادغام گردشگری و حمل‌ونقل در بسته‌های اضطراری با کاهش اثرات و حمایت ملی و منطقه‌ای و بین‌المللی، گنجاندن اداره‌های گردشگری ملی در برنامه‌های مربوط به سازمان‌های بین‌المللی و منطقه‌ای مانند بانک‌جهانی، بانک‌های منطقه‌ای و کمیسیون اروپا برای تضمین حمایت از کارآفرینان خرد، کوچک و متوسط، زیرساخت‌های گردشگری و سایر حوزه‌های اثرگذار صورت می‌پذیرد.
منبع:خبرگزاری مهر
