گردشگری بین المللی و کووید-19

1 .مقدمه

گردشگری به عنوان یکی از زیربخش های بخش خدمات در اکثر کشورهای دنیا، صنعتی درآمدزا محسوب می شود. بسیاری از کشورها که با کمبود منابع طبیعی و یا نیروی انسانی برای ایجاد ارزش افزوده مواجه هستند، سهم گردشگری در تولیدناخالص داخلی آن بسیار بالاست. گردشگری ضمن ارزآوری برای کشورها باعث اشتراک گذاری فرهنگی و آشنایی با اداب و رسم سایر ملل نیز می گردد. حلقه های واسط که زنجیره ارزش این بخش را تکمیل می کنند سالانه باعث ایجاد میلیونها شغل در سرتاسر جهان می گردد. این حجم از مزایا برای یک صنعت و برای کشوری که پتانسیل های بالایی در این حوزه دارد، میتواند به رشد اقتصادی آن کشور کمک نماید. بر اساس گزارش سازمان بین المللی گردشگری در سال 2019 ،منطقه خاورمیانه با رشد ۸ درصدی، صدرنشین جدول جذب گردشگران بین المللی ورودی بوده است. پس از خاورمیانه، آسیا-پاسیفیک ۶ درصد رشد، اروپا و آفریقا هر کدام ۴ درصد رشد و قاره آمریکا ۳ درصد رشد را در سه ماه نخست سال 2019 میلادی ثبت کرده اند. رشد ثبت شده تا امروز، در مسیر پیشبینی رشد ۳ تا ۴ درصدی از سوی UNWTO برای سال 2019 بوده است. اما با شروع سال 2020 وضعیت گردشگری بین المللی به گونه ای دیگر رقم خورد. شیوع ویروس کرونا و اعمال شرایط قرنطینه در بسیاری از کشورها باعث شد صنعت گردشگری به شدت آسیب ببیند. در آخرین گزارشی که توسط سازمان بین المللی گردشگری منتشر شده است در سه ماهه اول سال 2020 ،22.4 درصد نسبت به مدت مشابه سال قبل در جذب گردشگران بین المللی ورودی کاهش وجود داشته است. گزارش زیر بر اساس آخرین نتایج بررسی سازمان بین المللی گردشگری در جذب گردشگران ورودی تهیه شده است.

2 .وضعیت گردشگری در سه ماه نخست سال 2020

مقایسه روند ورود گردشگران خارجی حاکی از آن است که در سه ماه اول سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال قبل به ویژه در ماه مارچ به شدت کاهش یافته است. این میزان در ماه ژانویه 2 درصد افزایش، در ماه فوریه و مارچ به ترتیب 9 و 57 درصد کاهش داشته است.

بررسی منطقه ای جهان نشان می دهد که منطقه آسیا و اقیانوسیه با 35 -درصد متحمل بیشترین کاهش و منطقه خاورمیانه با 11 -درصد کمترین کاهش را داشته اند. کشورهای منطقه آسیا و اقیانوسیه شامل چین، استرالیا، اندونزی، مالزی و . . . میباشند. بررسی ها نشان داده است در منطقه خاومیانه این میزان کاهش در ماه مارچ معادل منفی ۴1 درصد و در مجموع سه ماهه اول سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال قبل منفی 10.8 درصد بوده است. منطقه اروپا در سه ماهه اول سال 2020 نسبت به مدت مشابه سال قبل 19.1 درصد کاهش داشته است. این میزان کاهش در ماه مارچ معادل منفی 60 درصد بوده است. از میان زیر منطقه های اروپا، اروپای جنوبی با منفی 22 درصد بیشترین کاهش را نسبت به سایر زیرمناطق داشته است. در منطقه آمریکا در مجموع 15 درصد کاهش نسبت به سه ماهه اول سال 2019 مشاهد شده است و این میزان در ماه مارچ معادل منفی ۴۶ درصد بوده است. منطقه آفریقا نیز با کاهش 12.5 درصدی در سه ماهه اول 2020 مواجه بوده است که در زیرمنطقه آفریقای شمالی این میزان منفی 18 درصد بوده است. در کل جهان در مجموع کاهش 22 درصدی در ورود گردشگران بین المللی مشاهده شده است و این میزان برای تمامی مناطق و کشورها در ماه مارچ بیشتر بوده است.

بر اساس جدول ذیل تغییرات ماهانه هر یک از مناطق آورده شده است. منطقه آسیا و اقیانوسیه بیشترین کاهش را در ماه مارچ و همچنین بیشترین کاهش را نسبت به سه ماهه اول سال 2019 به ثبت رسانده است.

بر اساس داده های ارائه شده توسط سازمان بین المللی گردشگری، بیشترین تعداد کاهش گردشگران ورودی با 31.939 هزار نفر مربوط به منطقه آسیا و اقیانوسیه بوده است. کشور چین با کاهش 6.494 هزار نفر در صدر کشورهای این منطقه قرار دارد. بعد از آن ژاپن با کاهش 4.114 هزار نفری و تایلند با کاهش 4.104 هزار نفری در رتبه های بعدی قرار گرفته اند. در منطقه اروپای جنوبی تعداد 9.409 هزار نفر گردشگری کاهش و بعد از آن اروپای غربی با کاهش 6.992 هزار نفری گردشگر مواجه بودند.آمریکای شمالی نیز کاهش 3.954 هزار نفری را تجربه کرده است. منطقه خاورمیانه و آفریقا به ترتیب با کاهش 1.811 و 1.069 هزار نفری گردشگر مواجه شدند. ایران در ماه مارچ با کاهش 16 درصدی گردشگران به میزان 273 هزار نفری مواجه بوده است.

در نمودار شماره4 ،کشورهایی که بیشترین موارد ابتال به کوید- 19 را داشتند و سهم آنها از گردشگری بین المللی آورده شده است. چین و آمریکا بیشترین سهم از گردشگران ورودی و همچنین بیشترین سهم از هزینه های مربوط به گردشگری را به خود اختصاص داده اند. سهم گردشگری از صادارت در کشورهای ترکیه و اسپانیا بیش از سایر کشورهای منتخب است. کشور ترکیه با کاهش هزینه های خود در صنعت گردشگری توانسته بیشترین سهم را در بخش صادرات به خود اختصاص دهد.

3 .سناریوهای پیش رو در زمان بازگشایی مرزهای بین المللی

کوید – 19 یک بحران بی سابقه در سالمت جهانی، جامعه و اقتصاد به وجود آورد. صنعت گردشگری در میان تمامی صنایع بیشترین آسیب را از بحران دید. داده ها حاکی از کاهش دور قمی 22 درصدی در فصل اول سال 2020 می باشد. ورودی گردشگران بین المللی در ماه مارچ تا 57 درصد کاهش داشته است. این به معنای کاهش 67 میلیون نفری از گردشگران ورودی و کاهش درآمد تا 80 میلیارد دلار بوده است. چشم اندازها برای سال پیش رو بارها به دلیل سطح باالیی از نااطمینانی تغییر یافته است. سناریوهای فعلی به کاهش 58 تا 78 درصدی تا پایان سال 2020 با توجه به گسترش اقدامات مهار کننده و مدت زمان محدودیت های سفر و بسته بودن مرزها اشاره دارد. با این حال چشم اندازها نا اطمینان باقی می مانند.

بر اساس نمودار فوق سه سناریو برای ورود گردشگران در سال 2020 در نظر گرفته شده است. تا ماه مارچ که آمار آن استخراج شده 57 درصد کاهش در تعداد مسافران ثبت گردیده است. بر اساس سناریو خوشبینانه که با نقطه چین آبی مشخص شده، تا ماه می این کاهش ادامه داشته اما از ماه ژوئن به بعد نرخ کاهشی آن کاهش می یابد. بر اساس نمودار انتظار بر این است که از ماه جوالی تا حدودی مرزها ی بین المللی باز و محدودیت های سفر کاهش یابد. پیش بینی این سناریو کاهش 58 درصدی در گردشگران ورودی تا پایان سال 2020 خواهد بود. در سناریوی واقع بینانه – نقطه چین سبز- پیش بینی می شود که محدودیت های سفر از ماه سپتامبر کاهش یابد و از ماه آگوست نرخ کاهش آن کاهش یابد. در این سناریو پیش بینی می شود که تعداد مسافران تا 70 درصد نسبت به سال قبل کاهش یابد. در سناریو بدبیانه- نقطه چین نارنجی- انتظار می رود که محدودیت های سفر و مرزهای بین المللی در ماه دسامبر کاهش یابد و تعداد گردشگران نسبت به سال قبل 78 درصد کاهش یابد.

4 .تاثیر بحران های مختلف بر گردشگری بین المللی

صنعت گردشگری نسبت به بحران های گذشته بسیار منعطف بوده و سریع بهبود یافته است. اینکه بحران گذشته تا چه میزان بر گردشگری بین المللی در مناطق مختلف جهان اثر گذاشته و چه مدت زمان برده شده تا دوباره بهبود یابد نیاز به مطالعه مقاالت مربوط به حمالت 11 سپتامبر 2001 ،بیماری سارس در 2003 و بحران اقتصاد جهانی در سال 2009 دارد. در همه بحرانها، ورودی جهانی گردشگران بعد از بیماری سارس رشد بی سابقه ای داشته اند. همانطور که در نمودار مشخص است با شروع بیماری سارس ورود گردشگران بین المللی به شدت کاهش یافت اما بعد از 5 ماه این صنعت توانست در ماه می رشد 2 درصدی را به ثبت برساند. ورود گردشگران بعد از بحران حمالت 11 سپتامبر بعد از 6 ماه باعث رشد 4 درصدی در گردشگران ورودی شد و برای بحران مالی جهانی در سال 2009 در حدود 10 ماه به طول انجامید تا تعداد گردشگران 4 درصد رشد کرد.

5 .اقدامات ایران برای مقابله با بحران کرونا در حوزه گردشگری

سیاست های مالی :در 16 مارچ 2020 ،دولت ایران مجموعه ای از اقدامات بانکی، رفاهی و مالیاتی برای حمایت از کسب و کارها و خانوارها برای مقابله با ویروس کرونا و کاهش فشارهای اقتصادی صورت داد. از جمله :

– بانکها تمام محدودیت های پرداخت چک برای کسب و کارها را رفع کنند. اقدامات امدادی برای پوشش مالیات و حق بیمه برای بنگاه های کوچک و متوسط از طرف بانک مرکزی صورت گرفت.

– بانک مرکزی اعالم کرد که به بنگاه های کوچک و متوسط که در اثر شیوع ویروس آسیب دیده اند کمک خواهد نمود. صنعت غذا، گردشگری و حمل و نقل برای پرداخت بدهی و مالیات تا 6 ماه بعد مهلت خواهند داشت.

– سه ماه تاخیر در پرداخت برای سرمایه گذاران بخش گردشگری برای بازپرداخت وام هایشان بالمانع است.

– سه ماه مهلت پرداخت مالیات برای فعالیت های مرتبط با بخش گردشگری در نظر گرفته شد.

مشاغل و حرفه ها : حمایت از اشتغال به طریق زیر:

– شاغلین می توانند بیمه های سالمت، مالیات و قبض های خود را از سه ماه آ ینده پرداخت کنند و سه میلیون از افراد کم درآمد یارانه اضافه را از 17 مارچ دریافت خواهند کرد.

– تامین تسهیالت مالی برای افرادی که در بخش گردشگری مشغول به کار هستند با هدف جلوگیری از بیکاری آنها و پرداخت حق بیمه بیکاری به مدت سه ماه به آنها.

– تمدید خودکار گواهینامه های مربوط به سازمان گردشگری، آژانس های مسافرتی، تورلیدرها و غیره برای سه ماه آینده.

هوش اقتصادی : ابتکار عمل بازارها به صورت:

– برنامه ریزی برای بهبود بازارهای گردشگری و تجدیدنظر در بازارهای گردشگری بر اساس شرایط موجود

– برنامه ریزی به منظور وارد ساختن پروژه های بازاریابی دیجیتالی برای بازیابی بازارهای هدف گردشگری

– پیش بینی فرصت های جدید برای سفر افراد در آینده

– شناسایی آژانس های مسافرتی و سازمان های گردشگری که تحت تاثیر کرونا قرار گرفته اند و برنامه ریزی برای بهبود آنها.

– یادآوری به آژانس های مسافرتی و سازمان های گردشگری برای اجرای برنامه بهداشتی در محل.