«خوشنویسی» از «یلدا» برای ثبت جهانی شدن سبقت گرفت!

مصطفی پورعلی مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی، در گفت‌وگو با خبرنگار حوزه میراث و گردشگری گروه فرهنگی باشگاه خبرنگاران جوان، درباره آخرین وضعیت پرونده ثبت جهانی یلدا اظهار کرد: پرونده ثبت جهانی یلدا در نوروز ۱۳۹۸ برای یونسکو ارسال شد و مقرر بود در اجلاس سال ۲۰۲۱ کمیته میراث فرهنگی ناملموس یونسکو مورد ارزیابی قرار گیرد.

او ادامه داد: اما به دلیل شیوع کرونا و اعمال محدودیت‌های جدید از سوی یونسکو و اعلام یک سهمیه برای هر کشور، امکان طرح هر دو پرونده «یلدا» و «خوشنویسی» در یونسکو فراهم نبود و ایران صرفاً می‌توانست یک پرونده را برای ارائه در اجلاس ۲۰۲۱ در دستور کار قرار دهد؛ لذا پرونده یلدا که در یونسکو اعلام وصول نیز شده بود بنا به درخواست ایران به دوره بعدی اجلاس موکول شد و در سال ۲۰۲۱ پرونده خوشنویسی در دستور کار قرار می گیرد.

پورعلی گفت: به دلیل حساسیت‌های ایجاد شده در خصوص پرونده «حسن خط» ترکیه و «خط عربی» و طرح موضوع ثبت این دو اثر در اجلاس ۲۰۲۱ یونسکو، ایران تصمیم گرفت درخواست ثبت جهانی «خوشنویسی» را در اولویت قرار دهد. هرچند بار‌ها گفته شده است که ثبت جهانی میراث ناملموس ارتباطی به موضوع مالکیت و انحصار مالکیت بر یک عنصر فرهنگی ناملموس ندارد؛ ولی به هر حال بنا بر درخواست عمومی و متخصصان و صاحبنظران، وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی درخواست ثبت جهانی خوشنویسی را در اولویت زمانی قرار داد و ان‌شاءالله برای اجلاس بعدی ۲۰۲۲ یا ۲۰۲۳ موضوع ثبت جهانی «یلدا» به صورت ملی از سوی ایران ارائه خواهد شد. پرونده یلدا هم اکنون در دبیرخانه یونسکو اعلام وصول شده است و در انتظار فرصت ارائه است.

مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیای میراث معنوی و طبیعی با اشاره به اینکه پرونده یلدا ملی است یا چند ملیتی بیان کرد: پرونده یلدا پرونده‌ای ملی است و توسط استاد محمد میرشکرایی تدوین شده است. تلاش‌هایی برای اینکه این پرونده به صورت مشترک با کشور‌های دیگر تدوین شود صورت پذیرفت؛ ولی به هر حال تصمیم بر این شد که پرونده به صورت ملی ارسال شود. ناگفته نماند در شرایط فعلی به دلیل ملاحظات کرونا و محدودیت‌های کاری، یونسکو برای پرونده‌های چند ملیتی و ملی تفاوتی قائل نشده و در کل برای هر کشور در سال یک سهمیه وجود دارد. هم اکنون ایران علاوه بر پرونده یلدا و خوشنویسی، سه پرونده دیگر رباب، جشن سده و زیارت رضوی را در انتظار ارائه به اجلاس یونسکو دارد.

او درباره زمان رسیدگی به پرونده ثبت جهانی یلدا بیان کرد: در صورت رفع محدودیت‌های کرونا پرونده یلدا برای اجلاس ۲۰۲۲ یا ۲۰۲۳ در دستور کار کمیته میراث جهانی ناملموس قرار خواهد گرفت. این امر بستگی به یونسکو و اعلام محدودیت‌های سال ۲۰۲۲ دارد که تاکنون از سوی کمیته میراث فرهنگی ناملموس یونسکو اعلام نشده است.

  اولویت‌های انتخاب پرونده برای ثبت جهانی عناصر فرهنگی یا میراث ناملموس چست؟

مدیر کل دفتر ثبت آثار و حفظ و احیا میراث معنوی و طبیعی تصریح کرد: سیاست وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی با توجه به محدودیت سهمیه یونسکو، بر اساس ثبت عناصر فرهنگی ناملموس است که جنبه عمومی بیشتری دارد و مناطق بیشتری از کشور را در بر می‌گیرد.  البته تهیه این پرونده‌ها با مشکلاتی هم مواجه است. تدوین پرونده‌ها با این شرایط، به دلیل گستردگی موضوع نیازمند مطالعات دقیق تر و احصای مشترکات و تفاوت‌ها و ارائه دفاعیه دقیق برای تببین چرایی و چگونگی این تفاوت‌ها و اشتراکات است. پرونده‌های ثبت جهانی ناملموس چنانچه دارای گستره اجتماعی محدودتری باشند، ارائه دفاعیه فنی آن‌ها راحت‌تر از پرونده‌هایی با پهنه اجتماعی گسترده‌تر است.

منبع:باشگاه خبرنگاران جوان