اگر این هشدار به واقعیت تبدیل شود، چه؟

مجدالدین رحیمی، کارشناس ارشد مرمت بناها و بافت‌های تاریخی   در یادداشتی با عنوان «ضرورت توجه به موزه‌ها قبل از وقوع فاجعه»، بر لزوم توجه به وضعیت موزها تاکید می‌کند، آن‌هم در شرایطی که ایران کشوری زلزله‌خیز و پرمخاطره است و در زمان وقوع چنین بحران‌هایی خسارت وارده به موزه‌ها در زمان وقوع بحران غیرقابل جبران است.

در یادداشت این کارشناس این‌طور آمده است: «ساختمان‌های موزه‌ها در صورت وقوع بحران ایمنی لازم را ندارند، خوشبختانه حفاظت فیزیکی و حراست شبانه‌روزی از موزه‌ها را می‌توان بسیار مناسب و همگام با تکنولوژی و تجهیزات مدرن دانست. متاسفانه بسیاری از آثار تاریخی و باستانی منحصربه‌فرد در موزه‌هایی قرار دارند که ساختمان آن‌ها از مقاومت کافی در برابر زلزله، آتش‌سوزی و دیگر اتفاقات برخوردار نیست.

مقاوم‌سازی ساختمان‌های قدیمی شاید تا حدودی ضریب ایمنی ساختمان را بالا تر ببرد اما خطر همیشه در کمین است. اگر توجه به این موضوع بسیار مهم را جدی نگیریم تاسف خوردن بعد از وقوع فاجعه ارزشی ندارد و خسارت وارده بر آثار نفیس تاریخی و باستانی غیرقابل جبران است.

هرچند بسیاری از بناهای تاریخی کشورمان ارزش موزه‌ای دارند و از اهمیت بسیار زیادی برخوردارند اما تغییر کاربری آن‌ها به موزه باستان‌شناسی و قرار دادن آثار تاریخی و باستانی کشور در آن‌جا نیاز به بازنگری دارد.

احداث ساختمان‌های ایمن و دارای استانداردهای لازم در زمان وقوع بحران برای گنجینه‌ها و موزه‌های باستان‌شناسی از ضرورت‌های بسیار مهم کشور است. شرایط نگهداری و نمایش آثار تاریخی در موزه‌ها  از استانداردهای حفاظتی و ایمنی لازم برخوردار نیست. به منظور پیشگیری از فرسودگی و آسیب‌پذیر شدن آثار موزه‌ای، کنترل دقیق و اصولی دما، رطوبت و نور متناسب با آثار لازم و ضروری است. تاسیسات موجود و سیستم اعلام و اطفای حریق در ساختمان موزه‌ها متناسب با ساختار آثار موزه‌ای و ساختمان موزه‌ها نیست. وقوع حوادث گوناگون در موزه‌ها مانند فاجعه آتش‌سوزی موزه ملی برزیل نمونه‌ای برای هشدار به توجه بیشتر است.

به عنوان مثال موزه باستان‌شناسی کردستان در عمارت سالار سعید، بسیاری از ارزشمندترین یافته‌های باستان‌شناسی منحصر به فرد کردستان را در خود قرار داده که در صورت وقوع بحران آتش‌سوزی و زلزله در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

ساختمان موزه ایران باستان در سال ۱۳۱۶ احداث شده است. سازه و ‌مصالح ساختمانی این بنا بسیار فرسوده، آسیب‌پذیر و فاقد ایمنی و استانداردهای لازم برای نگهداری مهمترین آثار باستانی کشور است. در موزه ایران باستان، سه میلیون اثر تاریخی نگهداری می‌شود که ۳۰۰ هزار اثر قابلیت نمایش دارند، اما فقط چهارهزار اثر آن به نمایش گذاشته شده‌اند.

موزه باستان‌شناسی زنجان در عمارت ذوالفقاری نیز بسیاری از ارزشمندترین یافته‌های باستان‌شناسی منحصر به فرد استان زنجان مانند مردان نمکی را که در دنیا بی‌نظیرند در خود نگهداری می‌کند که در صورت وقوع بحران آتش‌سوزی، زلزله و … در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

موزه باستان‌شناسی خراسان جنوبی در عمارت اکبری هم نمونه‌ای مشابه از این وضعیت است. این موزه بسیاری از ارزشمندترین یافته‌های باستان شناسی منحصر به فرد شرق کشور را در خود جای داده است که در صورت وقوع بحران آتش‌سوزی، زلزله و … در معرض خطر قرار خواهند گرفت.

ایسنا نوشت، بنابراین باید زنگ خطر وضعیت مخاطره‌آمیز بسیاری از آثار تاریخی موجود در گنجینه‌های غیرِ ایمن و موزه‌های غیرِاستاندارد جدی گرفته شود و در راستای تامین اعتبار و احداث موزه و گنجینه‌های امن و استاندارد در کشور توجه جدی شود. با هوشیاری و درایت می‌توان علاج واقعه را قبل از وقوع انجام داد.»