خاوران‌نامه و مکتب شیراز
خاوران‌نامه کتابی موزون و به وزن و تقلید از شاهنامه فردوسی در قرن ۹ سروده شده است؛ که مشتمل بر ۲۲۵۰۰ بیت است؛ که در خصوص جنگ‌های حضرت علی و سردارانش در سرزمین خاور سروده شد.
دکتر ذبیح‌الله صفا در کتاب حماسه‌سرایی در ایران دراین‌باره می‌نویسد: «در باب امام اول شیعیان میان شیعه داستان‌هایی پدید آمد که بعضی مبنی بر وقایع تاریخی و برخی دیگر به‌کلی دور از حقیقت تاریخی است که به‌تدریج میان ایرانیان براثر اخلاص به حضرت علی (ع) پدید آمده که برخی از این افسانه‌ها ریشه در تاریخ کهن ایرانی داشته است و به حضرت علی نسبت داده‌اند.»
این کتاب در مدت کوتاهی بعد از نگارش به دست هنرمندی به نام فرهاد تصویرنگاری شده است.
فرهاد، نقاش کمتر شناخته‌شده شیرازی از اواخر قرن ۹ ه.ق تصویرنگاری را آغاز کرد، این نقاش در زمان خویش شیوه خاصی از تصویرنگاری ارائه داد و با قلمی شیوا، شیوه مجلس‌آرایی، کشیدن درختان سرو و گیاهان نواحی گرمسیری و ترسیم حیوانات دریایی از قبیل، نهنگ و ماهی و مناظر کشتی‌ها این گمانه را تأیید می‌کند که نقاش به ساحل، دریاها و امکانات آن دسترسی داشته و انتصاب آن به شهر شیراز را تضمین می‌کند.
از این نقاش اطلاعات زیادی در دسترس نیست اما شکی نیست که از نظر هنری در عصر و شهر خود دارای لیاقت قابل‌توجهی بوده و برای اثبات همین مهارت فوق‌العاده خود بوده است که جرئت به خرج داده برخی از آثار خود را امضا زند.
از مقایسه قطعات نقاشی کتاب چنین برمی‌آید که فرهاد نسبت به دو نفر دیگر که در مصور ساختن کتاب مشارکت داشته‌اند، مهارت بیشتری داشته است.
در بعضی از قطعات، یک نوع بی‌دقتی و سهل‌انگاری دیده می‌شود که باعث تعجب بیننده می‌شود، چنین به نظر می‌رسد که نقاشان گاهی در ترسیم و رنگ‌آمیزی مجالس از شاگردان تازه‌کار کمک گرفته‌اند.
فرهاد نقاش از شیوه شیرازی و ترکمانی در تصاویر استفاده می‌کرده است، نقوش روی کشتی‌ها اسلیمی گل اناری و کلاه‌های برخی افراد بلند و نمدی به سبک دراویش در عیار شیوه شیرازی و باب آن سامان است.
تزئینات چادرها و سایر نقوش نیز در این مکتب قرار دارند. شیوه خطوط متن نسخه، شیرازی بوده است که با نسخه دیگری که در این شهر کتابت شده یکسان و هم عیار است.
از طرفی شیوه تذهیب و تشعیر صفحات اول و آخر کتاب نیز شبیه مکتب شیراز است.
نقش پرآذین تاج‌های کیانی ورگه‌های مارپیچی ظروف ساسانی و شیوه‌های ختایی، اسلیمی و نقوش درودیوار ساختمان‌ها، شکل‌ها و لباس‌های زنانه و قوسی‌های طاقی و قندیل‌های عمارت، موید این نکته است که نقاش از اهالی شیراز بوده و نسخه مزبور را در آن دیار مصور کرده است.
به هر روی این اثر یکی از آثار فاخری است که در مکتب نگاری گری شیراز تدوین شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.