مسجد امام سجاد گلزار، اثری از قریحه کویرنشینان

مسجد امام سجاد مربوط به اوايل دوره قاجار بوده و به دست یکی از خان‌های محلی بنام حسين‌خان سعيد برای خيرات خودشان ساخته شده است، به همين علت اين مسجد را بنام حسين‌خان نيز می‌شناسند. علاوه بر اين بنا، بنای قنات ابراهيم‌آباد نيز به وسیله همين شخص خيَر، برای باقيات و صالحات ساخته‌شده و مورد استفاده عامه قرار می‌گرفته است.

این مکان خشت و گلی و  با سقف ضربی و بدون تزیینات اضافی ساخته شده است و بادگیر ۸ ضلعی و مجلل آن بر بالای تاق، خودنمایی می‌کند.

بر روی کتیبه پیدا شده در محل مسجد کلمه صفوی دیده می‌شود و بر اساس تحقیقات میدانی در کنار این مسجد نیز، دیوان‌خانه‌ای وجود داشته که كتيبه مذكور احتمالا مربوط به اين بنا است و اکنون خرابه‌های بنای ديوان‌خانه، به وسیله ملکی شخصی احاطه شده است.

حمامی با قدمت ۲۵۰ سال نیز بر روی این مسجد قرار داشته که سال‌های گذشته تخریب شده است. با توجه به این شواهد این منطقه، نقطه مهمی از شهر بوده و به نوعی مرکزیت داشته است.

بنابراين با توجه به اطلاعات موجود و به نقل از نوادگان حسين‌خان و بزرگان روستا، بناي مسجد متعلق به قرون متاخر اسلامی (قرون ۱۰-۱۳ ه ق) است، که ساخت اين مسجد را به اوايل دوره قاجاريه برمی‌گرداند.

این مسجد معروف به مسجد حسین‌خان است که در گذشته به دلیل نزدیک بودن آن به دیوان‌خانه به مسجد دیوان‌خانه نیز شهرت داشته است. حسین‌خان یکی از خان هایی بوده که در حدود ۱۵۰ سال پیش در این منطقه می‌زیسته است و برای ساخت و تعمیر این بنا به عنوان بنايی عام المنفعه اقدامات چشمگیری را انجام داده است. به همین علت مسجد به نام مسجد حسین‌خان شهرت یافته است.

معماری‌ مسجد امام سجاد گلزار

این مسجد دارای پلان ۸ ضلعی است و اکنون بخشی از آن تخریب شده و به گفته اهالی و با توجه به پلان بخش تخریب شده، قرینه فضای موجود بوده است. حیاطی کوچک نیز در مرکز مسجد قرار دارد و تزئینات گچ بری به صورت مختصر کار شده و دارای محرابی گچ بری شده نیز است. تاق مسجد روی چهار تویزه بوده و از نوع تاق کلمبو است، که بر روی آن بادگیر زیبایی سوار شده است.

این مسجد فاقد شبستان است و از دو فضای مسقف تشکیل می‌‌شده که یکی از آنها تخریب شده است. استفاده از فرم هشت و نیم هشت را در سرتاسر بنا می‌بینیم که معمار بسیار زیبا و هوشمندانه در کل پلان از این فرم استفاده کرده است. پلان کلی، فضای محراب، حیاط و بادگیر همگی دارای فرم هشت و نیم هشت است و حتی فرم پلان محراب نیز نیمی از هشت ضلعی است. از دیگر ویژگی‌های این مسجد بادگیر هشت ضلعی بود آن است که به نوبه خود منحصر به فرد است.

منبع:میراث آریا