چالش‌ها و راهکارهای توسعه روستاها با گردشگری

با شعار سال سازمان جهانی گردشگری با عنوان گردشگری فرصتی برای توسعه مناطق روستایی برای بسیاری از جوامع روستایی، گردشگری به معنای فرصت است. این صنعت زمینه ایجاد شغل و توانمندسازی اقتصادی برای زنان، جوانان و همچنین ساکنان بومی و محلی فراهم می‌کند.

گردشگری به جوامع روستایی محافظت و ارتقای محیط طبیعی، فرهنگ و صیانت از میراث خود را یاد می‌دهد. با این کار به گردشگران این امکان داده می‌شود از تجربیات بی‌نظیر خود لذت ببرند.

لزوم توجه به توسعه فعالیت‌های گردشگری در عرصه‌های مختلف و اثرگذاری آن  بر فعالیت‌های فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و امنیتی در کشورهای مختلف جهان، جامعه‌محور بودن و تأثیرگذاری گردشگری بر ایجاد اشتغال،  کارآفرینی و توانمندسازی جوامع میزبان و محلی به‌واسطه بهره‌مندی از توسعه فعالیت‌های گردشگری، به‌ویژه توسعه فعالیت‌های اقتصادی گردشگری در مناطق روستایی برای جوامع میزبان و ساکنان این مناطق را می‌توان از عوامل و زمینه‌هایی دانست که سبب شدند سازمان جهانی گردشگری (UNWTO) روز ۲۷ سپتامبر ۲۰۲۰ را با ‌عنوان گردشگری فرصتی برای توانمندی مناطق روستایی نام‌گذاری کند تا روز جهانی گردشگری در سال ۲۰۲۰ میلادی را در کنار جوامع بومی و محلی جشن بگیرند.

با نگاهی به کسب‌وکارهای گردشگری، ایجاد مشاغل در حوزه گردشگری در مناطق مختلف جهان و مقایسه آن با سایر مشاغل، تأثیر گردشگری بر تحول و پیشرفت جوامع میزبان و محلی را نسبت به سایر مشاغل می‌توان مشاهده کرد.

بر اساس گزارش سازمان جهانی گردشگری، در سال ۲۰۱۹ بیش از ۱۷ درصد مشاغل جهان (حدود ۳۷۰ میلیون نفر) به‌صورت مستقیم در بخش‌های مختلف گردشگری اشتغال داشته‌اند. بر این اساس، گردشگری مبلغی بالغ ‌بر ۲۰۰۰ میلیارد دلار را نصیب کشورها کرده است که متأسفانه در سال ۲۰۲۰ با شیوع کرونا ویروس نزدیک به ۷۰ درصد حجم مسافرت‌ها، درآمد و شاغلان حوزه گردشگری را کاهش یافت.

انتظار می‌رود در سال ۲۰۲۱ با کاهش بیماری کووید ۱۹ کسب‌وکارهای گردشگری از رونق و پویایی برخوردار شوند.

امروزه گردشگری یکی از محورهای مهم و تأثیرگذار توسعه در مناطق مختلف جهان محسوب می‌شود و از اولویت‌های دولت‌ها برای رونق کسب‌وکارهای پایدار و محور کلیدی اشتغال و کارآفرینی برای درآمد ارزی و رونق اقتصادی در مناطق مختلف و از جمله روستاها است.

در کشور ما با ایجاد وزارت میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به‌عنوان متولی امر گردشگری، باید توجه ویژه به توسعه فعالیت‌های گردشگری به‌ویژه در مناطق روستایی با ایجاد زیرساخت‌ها و تعیین اهداف و استراتژی‌های مشخص برای توسعه راهبردی گردشگری مورد توجه قرار گیرد.

لازمه موفقیت در اهداف و چشم‌انداز موردنظر، تبدیل منابع گردشگری به محصول و در کنار آن برنامه‌ریزی جامع و هدفمند برای معرفی توانمندی‌های گردشگری، بازاریابی و تعامل با سایر کشورها، به‌ویژه کشورهای بازار هدف با اتکا به منابع درونی و به‌کارگیری منابع انسانی متخصص، متعهد و مسئولیت‌پذیر و همراهی و مسئولیت‌پذیری بخش خصوصی و نقش‌پذیری آن‌ها در حوزه‌های متنوع گردشگری است.

توجه به  توانمندی‌ها و جاذبه‌های متنوع و بی‌نظیر گردشگری مناطق روستایی با بهره‌گیری از فناوری‌های نوین به‌ویژه اینترنت، موجب بروز تغییرات چشمگیری در شیوه‌های سنتی سفر و گردشگری به این مناطق می‌شود. لزوم دیجیتال‌سازی فرایندها باعث تحول در سبک تجارت و کسب‌وکار در زمینهٔ گردشگری و به‌ویژه گردشگری مناطق روستایی می‌شود. به‌گونه‌ای که گردشگر را از عنصری منفعل، به کنشگری کلیدی در فرآیند گردشگری تبدیل می‌کند.

به‌کارگیری فناوری‌های نوین در پساکرونا هزینه‌های سفر را به طرز قابل‌توجهی کاهش و کیفیت و بهره‌وری سفر را افزایش خواهد داد. سفر ارزان‌قیمت یکی از مطلوب‌ترین شیوه‌های سفر برای نسل جوان در هیاهوی شهرها، برای رسیدن به آرامش و سلامت جسم و روان در کنار جوامع محلی مناطق روستایی است.

امروزه کسب‌وکارهای گردشگری با بهره‌مندی از این فنّاوری توانایی شناسایی بهینه نیاز مخاطبان را دارند. موفق‌ترین کسب‌وکارهای گردشگری، همواره کاربران خود را در فضای مجازی رصد کرده و برای آن‌ها اهمیت ویژه‌ای قائل‌اند.

از سوی دیگر دولت‌ها و قانون‌گذاران نقش بسزایی در ایجاد زیرساخت‌ها و تسریع روند رشد فنّاوری و نهادینه‌سازی آن در جوامع محلی و مناطق روستایی دارند. سیاست‌گذاران به این مهم واقف‌اند که قوانین و مقررات اعم از بازدارنده و یا تسهیلگر ، نقش تأثیرگذاری در ایجاد اشتغال و کارآفرینی گردشگری در همه مناطق با اولویت مناطق روستایی می‌تواند داشته باشد.

به لطف پیشرفت‌های فنّاورانه، مقصد یا جاذبه گردشگری به‌ویژه در مناطق روستایی ناشناخته باقی نمی‌ماند. امروزه گردشگران قادرند در مدت‌زمانی بسیار کوتاه‌تر از گذشته، مرزها را درنوردیده و از یک‌سوی کره زمین به آن‌سوی دیگر کره خاکی سفر کنند.

اهمیت فن‌آوری‌ در گردشگری، ارائه فرصت‌های خلاق، نوآوری، آماده‌سازی و تبدیل چالش‌ها و تهدیدات به فرصت‌ها برای رفع نیاز نسل کنونی بشر و نسل‌های آینده به‌واسطه بسترسازی و توسعه متوازن و پایدار فعالیت‌های گردشگری است که می‌تواند اشتغال و کارآفرینی در سایر مشاغل وابسته به گردشگری را نیز تسهیل کند، این مهم، ایجاد مشاغل جدید و نوظهور در بخش‌های متنوع گردشگری با تأکید بر مناطق روستایی را به دنبال خواهد داشت، مشاغلی که با کمترین سرمایه‌گذاری بیشترین اشتغال و درآمد را نصیب جوامع میزبان و محلی در مناطق روستایی و سایر مقصدهای گردشگری جهان خواهد کرد.

روز جهانی گردشگری فرصتی منحصربه‌فرد برای بالا بردن آگاهی از مشارکت واقعی و بالقوه ذینفعان گردشگری به‌ویژه ساکنان بومی و محلی مناطق روستایی در مشارکت و برنامه‌ریزی توسعه پایدار گردشگری را فراهم می‌آورد.

این روز و برپایی جشن روز  جهانی گردشگری با شعار گردشگری فرصتی برای توانمندی مناطق روستایی، با مدیریت و نظارت سازمان جهانی گردشگری امسال در شرایط خاص کرونایی به‌صورت مجازی و به میزبانی مشترک کشورهای شیلی، پاراگوئه و اروگوئه متناسب با برپایی جشن روز جهانی گردشگری در همه کشورها و به‌تبع آن در کشور ایران، فرصتی را فراهم می‌آورد تا متولیان، متصدیان و ذی‌نفعان گردشگری با لزوم اهمیت و تأثیرگذاری آن در بخش‌های مختلف فرهنگی، اجتماعی، سیاسی، اقتصادی و زیست‌محیطی بیشتر آشنا شده و با اتکا به ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های متنوع و بی‌نظیر آن، برای اشتغال و کارآفرینی پایدار در مناطق مختلف کشور، با تأکید بر توانمندسازی و معرفی جاذبه‌های متنوع و کمتر شناخته‌شده و همچنین معرفی مناطق ناشناخته روستایی بر اساس منابع درونی و معرفی این جاذبه‌ها اقدام کنند.

سازمان جهانی گردشگری به‌کارگیری فناوری‌های نوین، خلاقیت و نوآوری را به‌عنوان بخشی از راه‌حل چالش‌ها و همراهی سایر بخش‌ها با بخش گردشگری پایدار و مسئولیت پذیر را در راستای خلق ثروت و اشتغال پایدار و بهره‌مندی مردمان جوامع میزبان برای فقرزدایی و رفع محرومیت بومیان مناطق مختلف جهان می‌داند و ضرورت دارد این موضوع مورد توجه جدی دولت‌ها، سیاست‌گذاران، تصمیم گیران و برنامه‌ریزان حوزه گردشگری قرار گیرد.

توجه به نوآوری و خلاقیت در فعالیت‌های توسعه گردشگری فرصت‌هایی را برای بهبود زمینه مشارکت، توانمندسازی جوامع میزبان و مدیریت منابع کارآمد در کنار سایر اهداف همانند ایمنی و امنیت، بهداشت، کارآفرینی، حفاظت و صیانت از محیط طبیعی و فرهنگی را در دستور کار توسعه پایدار قرار خواهد داد.

امیدواریم با برنامه‌ریزی جامع و هدفمند در حوزه گردشگری در راستای گردشگری و توسعه روستایی با مشارکت و همراهی ساکنان جوامع میزبان و سایر بخش‌های دولتی و خصوصی، فعالیت‌های گردشگری برای پایداری این صنعت، کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی و عبور از بیماری کووید ۱۹، گردشگری بتواند منافع پایدار در راستای کارآفرینی و اشتغال مولد در همه بخش‌ها را برای تمام ذی‌نفعان به‌ویژه ساکنان مناطق روستایی به همراه آورد.

منبع:میراث آریا