چهارشنبه سوری؛ فرهنگی در پیچ و خم زمان

رسومی که شاید در پیچ و خم زمان نام خود را زنده نگه داشته باشد اما دستخوش تغییرات فراوانی شده و چهره کاملا جدیدی به خود گرفته است.

برافروختن آتش هرچند از زمان‌های دور تا به امروز نمادی بوده برای دور کردن سستی و رخوت سالی که در گذار است، اما یک سالی می‌شود که حتی زور آتش نیز به کرونا نمی‌چربد.

از رسم و رسومات گفتیم؛ رسم و رسوماتی که سال‌های سال است که در خاطرات جمعی مردم شهر دفن شده و دیگر خبری از آن نیست و رسم و رسومات قدیمی شب چهارشنبه سوری جای خود را به شیوه مدرن اما بسی خطرناک داده است.

در قدیم با فرا رسیدن آخرین چهارشنبه سال اقوام و یا همسایه‌ها دور هم جمع می‌شدند، آتشی روشن می‌کردند و از روی آتش می‌پریدند و این جمله را زیر لب زمزمه می‌کردند که “ای آتش زردی من از تو و سرخی تو از من”؛ و آتش را نمادی برای دور کردن درد و بلا می‌دانستند. اسپندی روی آتش می‌ریختند و معتقد بودند که این کار به تحکیم خانواده و دور کردن چشم بد کمک می‌کند.

به گفته بزرگترها، قدیما مثل الان خبری از مواد محترقه نبود کسی نمی‌دانست دینامیت چیست و کپسولی و پروانه‌ای کاربردش چیست!!! روایت است که در گذشته‌های دور در شب چهارشنبه‌سوری دختران و پسران جوان و دم بخت با چهره‌ای پوشیده و ناشناس به در خانه‌ها می‌رفتند و از صاحب آن خانه طلب هدیه می‌کردند و رسم آن بود که هیچ‌کس دست خالی از آن خانه بیرون نیاید.

شکستن کوزه برای کُردها دیرزمانیست که نمادی برای دور کردن بلا و مصیبت بوده و هست و حتی امروزه در عروسی‌ها به نشانه دور کردن چشم بد کوزه را به زمین زده و می‌شکنند؛ در گذشته این رسم در شب چهارشنبه سوری اجرا می‌شده و کوزه آب را نزدیک به آتش بر زمین کوبیده و آن را می‌شکستند.

در بین این همه رسم و رسوماتی که در شب چهارشنبه سوری برگزار می‌شده و امروز دیگر خبری از آن نیست، شاید می‌توان گفت اولین و تنها رسم و رسومی که پیچ و خم تاریخ را در نوردیده و بیشتر از همیشه و پررنگ‌تر از گذشته خود را جلوه داده است؛ رقص و پایکوبی کُردها به دور آتش است.

این رسم هرساله در یکی از روستاهای خوش آب و هوای کردستان برگزار می‌شود و به عنوان یک جشن ملی و دسته جمعی برگزار می‌شود؛ و مردم از جای جای استان به آنجا می‌روند تا در این جشن باشکوه ملی سهیم باشند و شانه به شانه هم‌زبانان و هم‌وطنان خود این رسم قدیمی را به جای آورند؛ این رسم در میان کُردها به حدی باشکوه است که به عنوان یکی از جاذبه‌های گردشگری و فرهنگی هرساله گردشگران زیادی را به خود جذب کرده است.

امروزه اما دیگر خبری از این رسم و رسومات نیست؛ دیگر دری کوبیده نمی‌شود تا هدیه‌ای طلب شود، کوزه‌ای شکسته نمی‎شود که چشم بد را دور کند، کسی از روی آتش نخواهد پرید تا درد و بلا را دور کند، و در این شب تنها صدای ناگوار و دهشتناک انفجار با چاشنی حادثه است که به گوش می‌رسد و گویی از آن رسم و رسوم آریایی تنها و بجز اسمی و رسمی چیزی از آن باقی نمانده است.

امسال هم همانند سال گذشته، کرونا حاکم است و امید که آتش امسال رخوت و درد و بلای کرونا را بسوزاند و از بین ببرد؛ اما بهتر آن است که برای محافظت از نزدیکان و عزیزان خود از هرگونه تجمعی خودداری کنیم تا آخرین چهارشنبه قرن و آخرین چهارشنبه سال به خوبی و خوشی برگزار شود.

منبع:ایسنا