ثبت درختان، حفاظت از بازماندههای سبز تاریخ
بسیاری از نقاط استان مرکزی دارای درختان کهنسالی است که با پشت سر گذاشتن دورههای مختلف تاریخی و پدیدههای متفاوت، اکنون به عنوان میراث ارزشمند تاریخی، طبیعی و منبعی از اطلاعات ژنتیکی مورد توجه قرار دارند. برخی از این درختان به نمادهایی مذهبی تبدیل شدهاند، درخت شاه چنار روستای الویر از درختانی است که به تازگی در فهرست آثار طبیعی ایران به ثبت رسیده است.
اولین گام در فرآیند توسعه پایدار، شناسایی محیط زیست طبیعی و فرهنگی است. امروزه بحران محیط زیست در سطح جهانی خسارات جبرانناپذیری به بار آورده و سیاستگذاری واقعبینانه دولتمردان و نهادهای مدنی به همراه توانمندیهای تخصصی اندیشمندان و صاحبنظران میتواند از میزان بحرانهای موجود بکاهد ضمن آنکه آگاهسازی جوامع نیز درخصوص اهمیت حفاظت و نگهداری از محیط زیست و میراث ارزشمند طبیعی و فرهنگی به این مساله کمک خواهد کرد. از اینرو حفظ مناظر و چشماندازهای طبیعی زیبا و کمنظیر و پدیدههای ارزشمند گیاهی و جانوری بهعنوان میراث طبیعی هر کشوری بخش لازم یک سیاست فرهنگی است و در نتیجه باید به مناسبات میان حفاظت و توسعه توجهی در خورشان و ارزش و اهمیت آنها ابراز شود.
درخت کهنسال موسوم به شاه چنار الویر از جمله میراث طبیعی ملی است که در روستای الویر شهرستان زرندیه و در استان مرکزی قرار دارد. الویر روستایی است واقع در بخش خرقان شهرستان مذکور و ۱۵۰ کیلومتری پایتخت قرار دارد. شغل اصلی اهالی روستای الویر کشاورزی و باغداری است و برخی از اهالی نیز به گلهداری و پرورش دام اشتغال دارند و از جمله صنایعدستی و هنر دست زنان روستا گلیم و جاجیمبافی است. روستای الویر با توجه به کوهستانی بودن و آب و هوای نسبتا خنک خود در فصل تابستان پذیرای میهمانان از گوشه و کنار شهرهای اطراف به خصوص تهران و ساوه است. از جمله جاذبههای گردشگری روستا میتوان به مزرعه گبرآباد، قلعه تاریخی، حمام قدیمی، دره زرین دره اشاره کرد که بدون شک زیبایی خیرهکننده چنار الویر و موقعیت قرارگیری آن در منطقه کوهستانی میتواند آن را به عنوان یکی از جاذبههای گردشگری منطقه مطرح کند.
شاهچنار در ۳ کیلومتری جنوب شرقی روستا و در درهای با صخرههای آهکی رشد کرده است. با توجه به شیب زیاد منطقه، در طرفین تنه درخت در جهت شمالی – جنوبی بدلیل آبشویی و فرسایش خاک و… اختلاف ارتفاع در حدود ۲ متر مشاهده میشود. در شیب بالایی دره و در دامنه کوه آهکی، اشکفتها یا غارهای دالانی شکل متعدد وجود دارد. بدلیل وجود آثار قبور موسوم به گبرها (زرتشتیان) این منطقه به نام مزرعه گبرآباد شهرت یافته و دره مورد نظر نیز به نام گیروا نامیده میشود. به همین علت نام محلی این درخت چنار مزرعه گیرآوا (گبرآباد) بوده و عدهای نیز به دلیل قطر زیاد تنه و بزرگی تاج درخت به آن شاه چنار میگویند. تنه اصلی درخت حدود ۲.۵ متر ارتفاع داشته و شاخههای متعدد از آن منشعب شده است. محیط تنه درخت در پایین ۱۴ متر و در قسمتهای بالایی بالاتر از ۹.۱۰ متر است. تاج درخت بسیار گسترده بوده و سالم و شاداب به نظر میرسد و هیچگونه آثار سوختگی، پوسیدگی و تخریب در آن مشاهده نمیشود. این درخت کهنسال دارای قطر تنه برابر سینه ۳۲۰ سانتی متر و ارتفاع ۲۲ متر است و از نظر قدمت یکی از قدیمیترین درختان شهرستان زرندیه محسوب شده و با توجه به قطر تنه و سایر خصوصیات ظاهری قدمت آن در حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ سال تخمین زده میشود. با توجه به قدمت و تنومندی آن مردم روستا علاقه خاصی به آن دارند بطوری که در قدیم که مردم از سوزاندن چوب و هیزم برای پخت و پز و یا گرم کردن خانههایشان استفاده میکردند، از سرشاخهها و هیزم شاه چنار الویر صرفا برای سوخت مسجد روستا استفاده میشده و اعتقاد داشتند چوب این درخت برای مصارف شخصی شگون ندارد. این درخت به شماره ۵۶۶ مورخ ۹۷/۱۲/۲۳ در فهرست آثار طبیعی و ملی کشور به ثبت رسیده است. درخت چنار، بومی این منطقه نیست لیکن در طول چندین سال موانع اکولوژیک و تنشهای نامساعد اقلیمی و محیطی متعدد را پشت سرگذاشته و همچنان به حیات خود ادامه میدهد که به عنوان ذخیرهگاه ژنتیکی در منطقه دارای ارزش است و با توجه به اینکه این درخت توانسته سالها در مقابل عوامل طبیعی و تنشهای زیست محیطی دوام بیاورد، نشان از برتری زنتیکی آن نسبت به دیگر گونههای موجود در منطقه است.
بنابراین میتوان با تهیه بذر و قلمه از این درخت و با تکثیر آن در ایجاد پوشش گیاهی و فضای سبز مشجر منطقه از آن استفاده کرد. با توجه بهعدم وجود سوابق پژوهشی در مورد شاه چنار الویر، برنامهریزی در این خصوص و تهیه برنامه حفاظتی میتواند در حفظ و نگهداری این گونه شاخص موثر باشد.
درخت کهنسال موسوم به شاه چنار الویر از جمله میراث طبیعی ملی است که در روستای الویر شهرستان زرندیه و در استان مرکزی قرار دارد. الویر روستایی است واقع در بخش خرقان شهرستان مذکور و ۱۵۰ کیلومتری پایتخت قرار دارد. شغل اصلی اهالی روستای الویر کشاورزی و باغداری است و برخی از اهالی نیز به گلهداری و پرورش دام اشتغال دارند و از جمله صنایعدستی و هنر دست زنان روستا گلیم و جاجیمبافی است. روستای الویر با توجه به کوهستانی بودن و آب و هوای نسبتا خنک خود در فصل تابستان پذیرای میهمانان از گوشه و کنار شهرهای اطراف به خصوص تهران و ساوه است. از جمله جاذبههای گردشگری روستا میتوان به مزرعه گبرآباد، قلعه تاریخی، حمام قدیمی، دره زرین دره اشاره کرد که بدون شک زیبایی خیرهکننده چنار الویر و موقعیت قرارگیری آن در منطقه کوهستانی میتواند آن را به عنوان یکی از جاذبههای گردشگری منطقه مطرح کند.
شاهچنار در ۳ کیلومتری جنوب شرقی روستا و در درهای با صخرههای آهکی رشد کرده است. با توجه به شیب زیاد منطقه، در طرفین تنه درخت در جهت شمالی – جنوبی بدلیل آبشویی و فرسایش خاک و… اختلاف ارتفاع در حدود ۲ متر مشاهده میشود. در شیب بالایی دره و در دامنه کوه آهکی، اشکفتها یا غارهای دالانی شکل متعدد وجود دارد. بدلیل وجود آثار قبور موسوم به گبرها (زرتشتیان) این منطقه به نام مزرعه گبرآباد شهرت یافته و دره مورد نظر نیز به نام گیروا نامیده میشود. به همین علت نام محلی این درخت چنار مزرعه گیرآوا (گبرآباد) بوده و عدهای نیز به دلیل قطر زیاد تنه و بزرگی تاج درخت به آن شاه چنار میگویند. تنه اصلی درخت حدود ۲.۵ متر ارتفاع داشته و شاخههای متعدد از آن منشعب شده است. محیط تنه درخت در پایین ۱۴ متر و در قسمتهای بالایی بالاتر از ۹.۱۰ متر است. تاج درخت بسیار گسترده بوده و سالم و شاداب به نظر میرسد و هیچگونه آثار سوختگی، پوسیدگی و تخریب در آن مشاهده نمیشود. این درخت کهنسال دارای قطر تنه برابر سینه ۳۲۰ سانتی متر و ارتفاع ۲۲ متر است و از نظر قدمت یکی از قدیمیترین درختان شهرستان زرندیه محسوب شده و با توجه به قطر تنه و سایر خصوصیات ظاهری قدمت آن در حدود ۳۰۰ تا ۳۵۰ سال تخمین زده میشود. با توجه به قدمت و تنومندی آن مردم روستا علاقه خاصی به آن دارند بطوری که در قدیم که مردم از سوزاندن چوب و هیزم برای پخت و پز و یا گرم کردن خانههایشان استفاده میکردند، از سرشاخهها و هیزم شاه چنار الویر صرفا برای سوخت مسجد روستا استفاده میشده و اعتقاد داشتند چوب این درخت برای مصارف شخصی شگون ندارد. این درخت به شماره ۵۶۶ مورخ ۹۷/۱۲/۲۳ در فهرست آثار طبیعی و ملی کشور به ثبت رسیده است. درخت چنار، بومی این منطقه نیست لیکن در طول چندین سال موانع اکولوژیک و تنشهای نامساعد اقلیمی و محیطی متعدد را پشت سرگذاشته و همچنان به حیات خود ادامه میدهد که به عنوان ذخیرهگاه ژنتیکی در منطقه دارای ارزش است و با توجه به اینکه این درخت توانسته سالها در مقابل عوامل طبیعی و تنشهای زیست محیطی دوام بیاورد، نشان از برتری زنتیکی آن نسبت به دیگر گونههای موجود در منطقه است.
بنابراین میتوان با تهیه بذر و قلمه از این درخت و با تکثیر آن در ایجاد پوشش گیاهی و فضای سبز مشجر منطقه از آن استفاده کرد. با توجه بهعدم وجود سوابق پژوهشی در مورد شاه چنار الویر، برنامهریزی در این خصوص و تهیه برنامه حفاظتی میتواند در حفظ و نگهداری این گونه شاخص موثر باشد.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.