نگاهی به گنجینه تاریخ حرم رضوی
شهر مشهد یکی از مقاصد مهم گردشگری میان مسلمانان است و هر ساله تعداد زیادی از زائران و گردشگران به این شهر سفر می‌کنند. حرم مطهر امام رضا(ع) مهمترین مکان گردشگری و زیارتی مشهد به شمار می‌رود. همچنین بازدید از موزه‌های شهرهای مختلف از جمله اقداماتی است که در برنامه گردشگران قرار می‌گیرد.
موزه آستان قدس از جمله پربازدیدترین موزه‌های شهر مشهد به شمار می‌رود که احترام و ارادت عاشقان امام رضا(ع)، سبب شده است اشیاء منحصر به‌فرد و جذابی به این موزه اهداء شده و به نمایش گذاشته شود. بازدید از این موزه تجربه فضایی معنوی تاریخی را فراهم می‌سازد. اشیاء گوناگون و دیدنی در بخش‌های مختلف موزه به نمایش گذاشته می‌شود که می‌تواند برای بازدیدکنندگان با جذابیت همراه باشد.
بخش تاریخ حرم رضوی قدیمیترین گنجینه آثار تاریخی حرم مطهر به شمار می‌رود و بسیاری از اشیاء تاریخی مربوط به حرم مطهر در آن نمایش داده می‌شود. اغلب این اشیاء وقفی بوده و دارای کتیبه وقف هستند و به منظور استفاده در حرم مطهر امام رضا(ع) تهیه شده‌اند.
از جمله این اشیاء می‌توان به سنگاب خوارزمشاهی (مجموعهای از درهای چوبی مانند در دارالسیاده متعلق به دوره ایلخانی)، ضریح دوم و چهارم و پنجرههای حرم مطهر، پنجره فولاد (دوره تیموری)، کتیبه مشبک طلا با مضمون سوره انسان متعلق به اولین ضریح امام رضا(ع) که به دستور شاه طهماسب ساخته و بر روی مضجع مبارک نصب شده است، اشاره کرد.
همچنین کتیبههای طلا به خط علیرضا عباسی، خوشنویس مشهور دوره شاه عباس صفوی با مضمون شعری در مدح امام رضا(ع)، آیةالکرسی و صلوات خاصه، وسایل شست‌وشو شامل گلابدانها و ابریقها که در کشیکخانه و توسط خدام استفاده میشدهاند، وسایل روشنایی شامل قندیلها و پیه‌سوزها و مجموعه قفلها از دیگر اشیاء این موزه به شمار می‌رود که این آثار مربوط به سده ششم هجری تا دوره معاصر است.
سنگ مقام امام رضا(ع) از دیگر اشیایی است که در این موزه به نمایش درآمده و جنس آن از سنگ مرمر به ضخامت ۶، طول ۴۰ تا ۴۴ و عرض ۳۰ تا ۳۲ سانتی‌متر ساخته شده است. این کتیبه سنگی دارای دو حاشیه و یک نقش محرابی است و در میانه آن کتیبههایی به خط کوفی نقش بسته است.
گفتنی است که این کتیبه‌ها شامل صلوات خاصه، آیه ۵۵ سوره مائده و آیه تکبیر هستند. کتیبههای تاریخی روی این سنگ شامل کتیبه اطراف محراب مانند میانی است که عبارت «امر بعماره المشهد الرضوی علی بن موسی الرضا علیه السلام المذنب الفقیر الی رحمه الله ابوالقسم احمد بن علی بن احمد العلوی الحسینی تقبل الله منه» بر آن نقش بسته است.
همچنین کتیبه میانی محرابی شکل با نقش «هذا مقام الرضا علیه السلام اقبل علی صلواتک و لا تکن من الغافلین شعبان سنه سته عشر و خمس مائه» و کتیبه افقی حاشیه پایین با نقش «عمل عبیدالله بن احمد مره» بر روی این سنگ قرار دارند. این سنگ مقام توسط «عبیدالله‌بن اجمد مره» در سال ۵۱۶ هجری قمری ساخته شده است.
سنگاب نیز از اشیاء موجود در موزه آستان قدس است که از یک قطعه سنگ یکپارچه و سیاه‌رنگ کلریت (هرکاره) ساخته شده. بدنه آن کروی است و ضخامت بدنه در ناحیه لبه ۵/۱۴ سانتی‌متر است که روی آن ۱۶ نیم‌دایره برای قراردادن ظرفهای آبخوری تراشیده شده است. قطر دهانه خارجی آن ۱۳۷ و قطر دهانه داخلی این سنگاب ۱۰۶.۵ سانتی‌متر است.
روی بدنه و کف آن سوراخ‌هایی برای خروج آب وجود دارد و سطح بدنه این سنگاب با کتیبه‌ها و نقوش گیاهی و هندسی حجاری تزئین شده است. مضمون کتیبه‌ها جمله‌های دعایی، آیات و احادیث، نام سفارش‌دهنده، بانی و سازندگان به خط ثلث تزئینی، نسخ آمیخته به رقاع و رقاع در سه ردیف حجاری شده و با نقوش اسلیمی و ختایی که گاه با خط درهم‌آمیخته، تزئین شده است. کتیبه تاریخ سنگاب نیز در قابی به طول ۹۸ و عرض ۹ سانتی‌متر حجاری شده است که متـن «بتاریخ اوایل شعبان سنة سبع و تسعین و خمس‌مائه» در آن نوشته شده است.
روی بدنه سنگاب به چهار قاب مستطیل شکل تقسیم شده که هر قاب با یک بند تزئینی از سایر قاب‌ها مجزا شده است. در هر قاب سه شمسه با قطر تقریبی ۲۴ سانتی‌متر وجود دارد که داخل برخی از آن‌ها با نقش گرههای تزئینی و برخی دیگر با کتیبههایی به خط رقاع شامل نام سازندگان و نقاش مزین شده است که مضمون آن‌ها دعایی بوده و حد فاصل آن‌ها با نقوش اسلیمی تزئین شده است.
این سنگاب توسط محمدواحمد، محمدبن احمد و فرزندانش ساخته شده که بین سال‌های ۵۹۷ تا ۶۱۰ کار ساخت آن به طول انجامیده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.