طالبان، تهدیدی دوباره برای میراث‌فرهنگی افغانستان
طاقچه‌های خالی بوداهای غول‌پیکر در دره بامیان افغانستان یادآور همیشگی وظیفه ما در حفاظت از میراث‌فرهنگی است و اگر ما این کار را نکنیم، نسل‌های آینده چیزهای زیادی از دست خواهند داد. امروزه این طاقچه‌ها به عنوان بخشی از میراث‌جهانی «چشم‌انداز فرهنگی و آثار باستانی دره بامیان» در فهرست میراث جهانی ثبت شده است.
اگرچه تخریب میراث و غارت آثار باستانی چیز جدیدی نیست و از دوران باستان وجود داشته است، تخریب دو بودای بامیان نقطه عطف مهمی برای جامعه بین‌المللی بود. نابود کردن بوداهای بامیان که یک اقدام عمدی با انگیزه ایدئولوژیکی افراطی بود، و هدفش تخریب فرهنگ، هویت و تاریخ این منطقه از افغانستان بود، نشان داد که چگونه می‌توان از تخریب میراث فرهنگی به عنوان سلاحی علیه مردم محلی استفاده کرد. این رویداد بر پیوندهای نزدیکی که بین حفاظت از میراث و رفاه مردم و جوامع وجود داشت، صحه گذاشت. این اتفاق به ما یادآوری کرد که دفاع از تنوع فرهنگی یک حرکت تجملی نیست، بلکه برای ایجاد جوامع مسالمت‌آمیزتر، امری اساسی به شمار می‌رود.
از زمان نابودی بوداهای بامیان، مقامات افغان و جامعه بین‌المللی، از جمله یونسکو، به شکل خستگی‌ناپذیری برای حفاظت از میراث غنی فرهنگی و طبیعی افغانستان، که گواه هزاران سال مبادله بین فرهنگ‌ها و مردم مختلف است، تلاش کرده‌اند. در سال ۲۰۰۳، چشم‌انداز فرهنگی و آثار باستانی دره بامیان به دلیل شکنندگی فوق‌العاده طاقچه‌ها، فقدان چارچوب مدیریتی و دغدغه‌های ایمنی و امنیتی، همزمان در فهرست میراث جهانی و فهرست میراث جهانی در خطر ثبت شد.
از آن زمان به بعد، به لطف همکاری بین‌المللی محکم و پایدار، بیش از ۲۷ میلیون دلار در حفاظت و تثبیت اموال میراث جهانی بامیان، توانمندسازی جوامع محلی، احیای میراث ناملموس فرهنگی و احداث مرکز فرهنگی بامیان اختصاص داده شده بود. کشورهای مختلف از طریق پروژه‌های عملیاتی، به ویژه پروژه تثبیت طاقچه‌هایی که در خطر فروپاشی بودند، تا همین اواخر درگیر این تلاش‌های حفاظتی بودند. پس از بیش از ۱۵ سال، تجمیع طاقچه بودای شرقی به پایان رسید، در حالی که کار اضطراری برای حفاظت و مقاوم‌سازی طاقچه غربی به لطف بودجه‌ای که ژاپن فراهم کرده بود، در حال پیشرفت بود. این همکاری همچنین به هفت مکان دیگر در دره بامیان، شامل غارهای پوشیده از نقاشی‌های دیواری، فرهنگ قابل‌توجه هندی و چینی در امتداد جاده ابریشم، و قلعه شهر غلغله که منشأ استقرار بامیان بوده است، نیز گسترش یافته بود. ژاپن و ایتالیا از نظر مالی و فنی از این فعالیت‌ها پشتیبانی می‌کردند.
یک کنفرانس بین‌المللی هم در سال ۲۰۱۷ برگزار شد که بر ضرورت مطالعات بیشتر در مورد بازسازی‌های مجسمه‌های بودا تاکید می‌کرد. یونسکو و اسپرینگر به تازگی یک مجموعه مقالات علمی با عنوان «آینده مجسمه‌های بودای بامیان: بازسازی میراث در نظریه و عمل» را در مورد این موضوع بسیار پیچیده منتشر کرده‌اند. هنگامی که از بازسازی میراث صحبت می‌شود، هر مورد منحصربه‌فرد است و این وضعیت نیازمند رویکردی با احترام عمیق برای جوامع محلی است. اما حالا اوضاع فرق کرده است و شاید بازسازی این آثار فرهنگی برای همیشه غیرممکن شود.
متأسفانه، بعد از حادثه بامیان، باز هم شاهد تخریب عمدی میراث‌فرهنگی در سوریه، عراق، لیبی، مالی و کشورهای دیگر بوده‌ایم. با این حال، جامعه بین‌المللی در برابر این اقدامات خشونت‌آمیز سکوت نکرده است. بعد از حادثه بامیان، کشورهای عضو یونسکو اعلامیه تخریب عمدی میراث‌فرهنگی را در ۱۷ اکتبر ۲۰۰۳ به تصویب رساندند. در پی تخریب سایت‌های میراث‌فرهنگی در تیمبوکتو در سال ۲۰۱۲، تخریب عمدی میراث‌فرهنگی توسط جامعه بین‌المللی به عنوان جنایت جنگی در نظر گرفته شد و در سال ۲۰۱۶، دادگاه کیفری بین‌المللی متهم را به دلیل هدایت تخریب مقبره‌های ۲۰۱۲ در تیمبوکتو متهم به جنایت جنگی کرد که به عنوان اولین حکم دادگاه این‌چنینی در نظر گرفته می‌شود.
حالا در حالی که ۲۰ سال از تخریب بامیان می‌گذرد، تسخیر دوباره افغانستان به دست طالبان دوباره این هراس را به جان دوست‌داران میراث‌فرهنگی انداخته است که مبادا دوباره شاهد چنین تخریب‌هایی در افغانستان باشیم. این سرزمین، با اینکه ناملایمت‌های زیادی در طول تاریخ دیده است، هنوز هم سایت‌های تاریخی و فرهنگی ارزشمندی در دل خود دارد که با تجربه‌های پیشین از حکومت طالبان، امکان دارد باز هم بخش‌هایی از آن‌ها تخریب شود. جامعه جهانی باید حمایت خود را از مردم افغانستان اعلام کند و متعهد شود با مردم این کشور در حفاظت از میراث‌فرهنگی به عنوان تجسم انسانیت مشترک، همراهی کند.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.