کوه صفه
کوه صُفه، بام شهر اصفهان
اگر از شهر های جنوبی ایران به مقصد شهر اصفهان سفر کنید، نخستین چیزی که در ورودی این شهر توجه شما را به خود جلب می کند و نوید پایان مسیر و رسیدن به شهر زیبای اصفهان را می دهد، کوهی مرتفع و وسیع به نام صُفه است که پرصلابت و با آغوشی باز به استقبال مسافران این شهر می رود. کوه صفه، که از آن به عنوان “بام شهر اصفهان” نیز یاد می شود، در کنار زاینده رود یکی دیگر از نماد های طبیعی شهر اصفهان به شمار می رود و همچون گوهری زیبا زینت بخش نصف جهان است.
در این راهنمای سفر قصد داریم تا نگاه دقیقتری به کوه صفه داشته باشیم، از جاذبه های متعدد آن بگوییم و نقش حیاتی آن را در رویدادهای تاریخی شهر اصفهان شرح دهیم. حیوانات شبیه سازی شده را مشاهده کنیم و در انتها نیز سوار بر تله کابین و زیپ لاین از مناظر زیبای اطراف لذت ببریم. پس در سفرنامه ی اصفهان با تیم ایرانگردی گشت تور همراه باشید تا در سفری سیاحتی و تاریخی با کوه صفه بیشتر آشنا شویم.
معرفی:
کوه صفه به ارتفاع 2257 متر یکی از کوه های سلسله جبال زاگرس است که در جنوب غربی شهر اصفهان قرار دارد و از شمال به بزرگراه صفه، از جنوب به زمین های باز و راه آهن، از غرب به کوه‌های تخت رستم و دره خان و از شرق به شهرک‌ها و مجتمع‌های مسکونی محدود شده است. کوه صفه و دامنه های آن از دیرباز تا به امروز به لطف وجود چشمه های متعدد و سرسبزی دامنه ی کوه، یکی از تفرجگاه های محبوب در بین اهالی شهر اصفهان بوده و همه روزه پذیرای مردمی است که برای فرار از هیاهوی شهری و آلودگی هوا به این کوه می آیند تا اوقات خوشی را در کنار خانواده و دوستانشان سپری کنند. در سال های اخیر نیز شهرداری شهر اصفهان جهت رفاه حال شهروندان و گردشگران امکانات رفاهی و تفریحی بسیار خوبی را در کوه صفه ایجاد کرده که بر جذابیت این کوه افزوده اند.
وجه تسمیه ی کوه صفه:
اگر از فاصله ای دور به کوه صفه بنگرید، متوجه می شوید که این کوه بر خلاف بسیاری از کوه های دیگر به شکل مخروطی نیست و قله ی نوک تیزی در آن دیده نمی شود؛ بلکه ظاهری همچون تخته سنگی صاف و بسیار بزرگ دارد. این ظاهر نسبتا صاف و سکو مانند باعث شده است تا نام “صُفه” به معنی سکو به این کوه اطلاق گردد.
پوشش گیاهی و جانوری در کوه صفه:
فضای سبز صد هکتاریِ کوه صفه پوشش جانوری و گیاهی متنوعی را در خود جای داده است. در این کوه پستاندارانی همچون روباه، شغال، خرگوش و خدنگ زندگی می کنند و اگر در ساعات خلوت به کوه بروید با کمی خوش شانسی می توانید آنها را مشاهده کنید. حضور این حیوانات در کوه صفه، اهمیت رعایت بهداشت محیط و آشغال نریختن را دو چندان می کند، چرا که زباله های انسانی باعث آسیب رساندن به این حیوانات می شوند. کوه صفه همچنین زیستگاه انواع گنجشک سانان و پرندگان دیگری همچون زاغ نوک قرمز، کبک و تیهو نیز است که لانه های خود را بر روی درختچه ها و یا در میان بوته ها صخره ها می سازند. مار، عقرب و بزمجه نیز خزندگان ساکن در کوه صفه را تشکیل می دهند و افرادی که در فصل بهار و تابستان به نقاط مرتفع کوه می روند، لازم است مراقب این خزندگان باشند.
پوشش گیاهان خودرو در کوه صفه نیز شامل گیاهان فصلی و درختچه هایی همچون بادام تلخ و انجیر وحشی است که در گوشه و کنار کوه به صورت پراکنده به چشم می خورند. همچنین شهرداری شهر اصفهان در سال های گذشته با کاشت چمن و درختان دائمی اقدام به گسترش فضای سبز در دامنه ی کوه صفه کرده و محیطی مناسب برای تفریح و استراحت خانواده ها فراهم آورده است.
تفریحات و جاذبه های گردشگری در کوه صفه
کوه صفه جاذبه های طبیعی و غیر طبیعی بسیاری را در خود جای داده است و یک مجموعه ی کامل تفریحی وگردشگری به حساب می آید؛ از امکانات گردشگری مدرنی همچون تله کابین و سالن بولینگ گرفته تا دژی ساسانی بر بلندای کوه و چشمه ها و غارهای متعددی که در گوشه و کنار کوه یافت می شوند، همگی نوید بخش اوقات فراغتی دلپذیر و مهیج برای همه ی اغضای خانواده خواهند بود. با تیم گردشگری گشت تور همراه باشید تا از کوه صفه بالا برویم و با مهمترین جاذبه های آن شنا شویم.
- قلعه ی شاهدژ:
قلعه ی باستانی شاهدژ که از آن با نام های “قلعه ی دیو” و ” دزکوه ” نیز یاد می شود، قلعه ای پر رمز و راز و تاریخی است که رویداد ها و حوادث تاریخی متعددی را پشت سر گذاشته است. قلعه ی شاهدژ را می توان مهمترین جاذبه ی گردشگری در کوه صفه دانست که بر فراز کوه و کمی پایین تر از قله در زمینی به مساحت 15 هکتار واقع شده است. این قلعه در سال ۱۳۸۴ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شد.
تاریخچه قلعه ی شاهدژ:
به طور کلی بر اساس کاوش‌های باستان‌شناسی، شاهدژ یک قلعه ساسانی است که در دوران باستان ساخته شده و در زمان سلجوقیان مورد بازسازی قرار گرفته است.
کاوش های باستان شناسی بنای اولیه ی قلعه ی شاهدژ را به زمان ساسانیان نسبت داده اند. به عقیده ی این کارشناسان، شيوه ساخت و معماري قلعه شاهدژ مشابه با سایر قلعه های دوران ساسانی است و وجود حفره های سنگی در اطراف کوه صفه یادآور “استودان” های زرتشتی است که احتمال ساسانی بودن این قلعه را افزایش می دهند. استودان یا استخوان دان جایگاه نگه داری استخوان های فرد مرده در دین زرتشتی بوده است. پس از ساسانیان از سرگذشت قلعه ی شاهدژ تا زمان حکومت سلجوقیان اطلاعات زیادی در دسترس نیست. اما در دوران سلجوقی نزاع و درگیری های بین حکومت و فرقه ی اسماعیلیان که با حکومت سازگار نبودند، شدت گرفت. اسماعیلیان به رهبری حسن صباح قلعه های مستحکم خود را بر فراز کوه ها احداث می کردند تا از این طریق دسترسی دشمنان به قلعه های خود را دشوار کنند. دژ افسانه ای الموت قزوین متعلق به حسن صباح نیز یکی از این قلعه ها است.
پس از مرگ ملکشاه سلجوقی در سال ۴۸۵ هجري قمري میان فرزندان او بر سر سلطنت نزاع و درگیری درگرفت و شخصی به نام “احمد بن عطاش” که از او به عنوان قائم‌مقام حسن صباح یاد می شود، از فرصت پیش آمده استفاده کرد و قلعه ی شاهدژ را به تصرف خود درآورد. احمد بن عطاش و مریدانش استحکامات نظامی قلعه و کوه صفه را تقویت کردند و از این طریق بر مناطق اطراف سیطره یافتند و با ارعاب و خونریزی از رهگذران باج می گرفتند. سرانجام سلطان محمد سلجوقی، یکی از پسران ملکشاه، سلطنت را به دست گرفت و پس از تثبیت قدرتش تصمیم به نابودی اسماعیلیان گرفت. سلطان محمد سلجوقی در سال 500 هجری دستور داد کوه صفه را محاصره کنند. پس از ماه ها درگیری سرانجام قلعه سقوط کرد و سربازان سلطان محمد قلعه را به تصرف خود درآورند و رهبران اسماعیلیه را نیز به اسارت کشیدند. پس از سقوط قلعه توسط سپاهیان محمد شاه سلجوقی، قلعه به حال خود رها شد و از آن زمان تاکنون اثری از تداوم حیات در قلعه ی شاهدژ مشاهده نشده است.
ساختار قلعه ی شاهدژ:
قلعه شاهدژ با مساحت تقریبی ۱۵ هکتار از قسمت های مختلفی همچون ارگ مرکزی، سربازخانه، برج‌های دیده‌بانی، دیوار بزرگ دفاعی، شش دروازه و تاسیسات جانبی مانند آشپزخانه، انبارهای آذوقه، آب انبار، کارگاه آهنگری و چرم‌سازی و … تشکیل شده است که امروزه آثار آنها برای ما به یادگار باقی مانده است. جالب است بدانید ساختار قلعه ی شاهدژ به صورت لایه لایه می باشد و برای رسیدن به ارگ مرکزی لازم است از چندین لایه ی حفاظتی شامل دیوارهای دفاعی و برج و بارو عبور کرد. این ساختار حفاظتی لایه لایه در کنار مسیر صعب العبور، دسترسی به این قلعه را بسیار دشوار می کرده است. از این رو سربازان محمد شاه سلجوقی پس از ماه ها محاصره سرانجام توانستند این قلعه را تصرف کنند.
تا دوران معاصر اطلاعات کمی از قلعه شاهدژ در اختیار بود و با وجودی که اسم آن به طور مکرر در کتب تاریخی ذکر شده بود، کسی از موقعیت دقیق آن خبر نداشت و مشخص نبود این قلعه ی پر رمز و راز بر فراز کدام کوه آرام گرفته است. تا اینکه در حدود نیم قرن پیش دو پژوهشگر با نام‌های كارو ميناسيان و محمد مهريار به طور مجزا و با فاصله کمی از یکدیگر به این نتیجه رسیدند قلعه‌ای که بر فراز کوه صفه قرار گرفته و قلعه ای که مردم آن را با نام «قلعه دیو» می‌شناسند، همان قلعه شاهدژ است.
امروزه با احداث مسیر های جدید امکان دسترسی به قلعه ی شاهدژ راحت تر شده است، همچنین با استفاده از خط دو تله کابین می توان به راحتی از این دژ تاریخی دیدن کرد.
- پارک وحش صفه:
پارک وحش صفه در زمینی به مساحت پنج هکتار در دامنه ی شرقی کوه صفه واقع شده است. این پارک وحش سکونتگاه بیش از 318 حیوان از 37 گونه ی مختلف می باشد و هر سال نیز تعداد این حیوانات به دلیل زاد و ولد افزایش می یابد. در پارک وحش صفه حیوانات گوشتخوار و علف خوار وحشی و اهلی همچون تمساح، قوچ، میش، شتر، گوزن، آهو، خرگوش، گرگ، روباه، گراز، شیر، خرس و پرندگانی از قبیل اردک، غاز و قو نگه داری می شوند. همچنین جالب است بدانید در باغ وحش صفه بخش ویژه ای نیز برای نمایش حیوانات شبیه سازی شده راه اندازی شده است. این حیوانات که در پژوهشکده ی رویان شهر اصفهان از طریق فناوری شبیه سازی متولد شده اند شامل چندین قوچ و میش (قوچ قمیشلو) می باشند و به منظور بازدید عموم مردم به این پارک منتقل شده اند. باغ وحش صفه بزرگترین باغ وحش در شهر اصفهان است و هر سال نزدیک به 80 هزار نفر از آن بازدید می کنند. اما به باور برخی از کارشناسان محیط زیست، پارک وحش صفه ی شهر اصفهان استاندارد های لازم برای نگهداری و زندگی حیوانات را ندارد و این حیوانات در شرایط سخت و عذاب آوری زندگی می کنند، از این رو برخی از دوستداران و فعالان محیط زیست خواهان بسته شدن این باغ وحش هستند.
- تله کابین صفه
تله کابین صفه یکی دیگر از جاذبه های تفریحی در کوه صفه است که امکان دسترسی به مناطق مرتفع کوه را ممکن می سازد.
تله کابین صفه دو مسیر دارد:
خط یک تله کابین از کنار بولینگ صفه آغاز می شود و پس از طی مسیر 1850 متری در ایستگاه “گردنه ی باد” متوقف می شود.
خط دو تله کابین صفه نیز از ایستگاه گردنه باد آغاز می شود و پس از طی 800 متر در قله ی کوه متوقف می شود. از این ایستگاه می توان به راحتی خود را به قلعه تاریخی شاهدژ رساند. اگر قصد دارید سوار بر تله کابین صفه شوید، دوربین عکاسی خود را فراموش نکنید، چراکه چشم انداز زیبای کوه صفه و مناظر اطراف آن در برابر دیدگان شما قرار می گیرد و تجربه ای دلنشین خصوصا برای کودکان خواهد بود.
ساعات کار: همه روزه از ساعت 16:30 الی 22 – روزهای تعطیل از ساعت 10 الی 22 (روزهای شنبه تله کابین تعطیل است).
هزینه ی بلیت: بلیت دو طرفه 30 هزار تومان- یک طرفه 18 هزار تومان، بلیت ویژه ی توریست دو طرفه 60 هزار تومان- بلیت ویژه ی توریست یک طرفه 30 هزار تومان
- سالن بولینگ و بیلیارد صفه
هیجان بازی های گروهی و انفرادی را در سالن بولینگ و بیلیارد صفه تجربه کنید. سالن بولینگ صفه با مساحت هزار متر مربع در طبقه ی زیرین ایستگاهِ تله کابین صفه قرار دارد و پذیرای علاقه مندان به این ورزش است.
ساعات کاری: بولینگ و بیلیارد صفه تمامی روزهای هفته به جز شنبه‌ها از ساعت ۱۶:۳۰ الی ۲۴:۰۰ – ساعت شروع به کار بولینگ و بیلیارد صفه در روزهای تعطیل از ساعت ۱۰:۰۰ صبح است.
هزینه:
بولینگ یک ساعت 110000 تومان و نیم ساعت 70000 تومان
بیلیارد اسنوکر یک ساعت 35000 تومان و نیم ساعت 20000 تومان،
بیلیارد 8 بال یک ساعت 25000 تومان و نیم ساعت 15000 تومان
- شهربازی صفه
این شهربازی کوچک در نزدیکی ایستگاه تله کابین واقع شده و وسایل بازی متنوعی همچون سرسره بادی، سالتو، فریزبی رنجر، کشتی، ماشین برقی و چندین وسیله ی مهیج دیگر را در خود جای داده است.
ساعات کاری: شهربازی صفه همه‌روزه از ساعت ۱۷:۰۰ الی ۲۴:۰۰
- زیپ لاین و پل معلق صفه
اگر می خواهید کمی از زندگی روزمره و تکراری فاصله بگیرید و لذت ترشح آدرنالین را در بدنتان تجربه کنید، زیپ لاین کوه صفه را به شما پیشنهاد می کنیم.
زیپ لاین که در گروه تفریحات هیجانی (فرا ورزشی) قرار می گیرد، فعالیتی بسیار مهیج و نشاط آور است و تجربه ای به یادماندنی برای شما رقم خواهد زد. در این تفریح مهیج، دو سر سیم یا طناب بسیار محکمی را بین دو نقطه با ارتفاع متفاوت وصل می کنند و فرد با کمک تجهیزات مناسب و جلیقه ی مخصوص (هارنس) به این طناب آویزان می شود و به وسیله یک قرقره که با تسمه های مخصوص و کارابین به هارنس متصل شده است از یک سر طناب به سر دیگر می رود. در واقع اختلاف ارتفاع بین دو سر طناب باعث می شود که شما سُر بخورید و برای لحظاتی در هوا معلق بمانید.
زیپ لاین کوه صفه اولین زیپ لاین دو نفره در ایران است که ایستگاه آن در دامنه ی جنوبی کوه صفه و در مجاورت ایستگاه دوم تله کابین واقع شده. طول زیپ لاین کوه صفه ۱۶۵ متر و ارتفاع آن از سطح زمین ۶۰ متر است.
پل معلق صفه نیز در همین مکان قرار دارد. همزمان ۱۰ نفر می توانند از پل عبور کنند.
ساعات کاری: زیپ‌لاین و پل معلق صفه از یک‌شنبه تا پنج‌شنبه از ساعت ۱۶:۳۰ الی ۲۲:۰۰ و در روزهای تعطیل از ساعت ۱۰:۰۰
هزینه: بلیت زیپ لاین و پل معلق 25 هزار تومان
- بام اصفهان:
بام اصفهان محلی برای تماشای چشم انداز شهر اصفهان و مناظر زیبای اطراف کوه صفه است.
- پل رنگین کمانی:
این پل سنگی در پشت کوه صفه و در جبهه ی غربی آن واقع شده است.
- غارها و چشمه های کوه صفه:
جاذبه های گردشگری کوه صفه تنها به موارد بالا محدود نمی شود، بلکه طبیعت زیبای آن نیز علاقه مندان و دوستداران طبیعت را به خود جذب می کند. مهمترین جاذبه های طبیعی کوه صفه غارها و چشمه های مختلفی هستند که در جای جای این کوه واقع شده اند و علاقه مندان به پیاده روی و کوه نوردی را به سوی خود دعوت می کنند.
مهمترین چشمه های کوه صفه عبارتند از:
چشمه ی پاچنار: چشمه ی پاچنار در ارتفاع 1850 متری واقع شده است و حیات و سرسبزی را به نواحی اطراف بخشیده است.
چشمه درویش (خاچیک): اگر از چشمه ی پاچنار صد متر به سمت شرق حرکت کنیم، در ارتقاع تقریبی 1900 متری چشمه ی دیگری را مشاهده خواهیم کرد که به چشمه درویش یا خاچیک شهرت یافته است. این چشمه از دیرباز تفرجگاه مردم شهر اصفهان بوده و گفته می شود سال ها پیش فردی ارمنی به نام”خاچیک” در این مکان دکه ی فروش مواد غذایی داشته است و از این رو مردم محلی به آن چشمه ی خاچیک می گویند. جالب است بدانید”ژان باتیست تاورنیه” – جهانگرد فرانسوی- که در زمان شاه عباس دوم صفوی به ایران سفر کرده بود، در سفرنامه ی خود به این چشمه اشاره کرده.
چشمه ی گل زرد : این چشمه در فاصله ای نه چندان دور از چشمه ی خاچیک قرار دارد، اما مسیر دسترسی به آن کمی دشوار است.
چشمه ی چاه درویش (چشمه گچی): این چشمه که به واسطه ی قرار گرفتن در زمینی آهکی به چشمه گچی نیز شهرت یافته است، در فاصله ی 700 متری و در ارتفاع 1800 متری از چشمه ی درویش واقع شده و در بیشتر اوقات سال جوشان است.
این چشمه ها مهمترین چشمه های کوه صفه هستند که طراوت و شادابی را به این کوه ارزانی داشته اند و به استراحتگاه کوهنوردانی تبدیل شده اند که پس از طی مسافتی طولانی دقایقی را در کنار این چشمه ها سپری می کنند تا قوای خود را بازیابند. دسترسی به برخی از این چشمه ها همچون چشمه ی خاچیک راحت است، اما برای رفتن به چشمه ی گل زرد به تجهیزات کوه نوردی نیاز است.
کوه صفه همچنین بیش از 14 غار کوچک و بزرگ را در خود جای داده است که مهمترین آنها عبارتند از: غار هفت چشمه، غار بیدستون (غار انجیری/ انجیلی)، غار قنبر، غار کسرا، غار گنگ آباد، غار کفتار (در دره دوزخ) و غار دست‌کند “چکاد” (کار گروه چکاد). همچنین اواخر سال 91 تیم غار شناسی اصفهان موفق به کشف غاری جدید در ارتفاع دو هزار متری از سطح دریا شد و نام سیمرغ را بر آن نهادند. غار سیمرغ از سه حلقه چاه بسیار تنگ و باریک تشکیل شده و به باور کارشناسان یکی از بی‌نظیرترین غارهای شناخته شده در کوه صفه شهر اصفهان است.
توجه به این نکته ضروری است که برخی از این غارها در مسیرهای صعب العبور واقع شده اند و دسترسی به آنها نیازمند تجهیزات مناسب کوهنوردی و حضور راهنمای متخصص می باشد.
- کوهنوردی و سنگ نوردی در کوه صفه
کوه صفه به دلیل وجود میسر های سنگ فرش شده ی متعدد، مسیر های کوهنوردی ایمن و صخره های بزرگ و مرتفع به محیط بسیار مناسبی برای انجام فعالیت های پیاده روی، کوهنوردی و سنگ نوردی تبدیل گشته است. همچنین به دلیل در اختیار داشتن امکانات مناسب ، پاتوق کوهنوردان آماتور و حرفه ای از سراسر شهر اصفهان شده است و دوستداران این ورزش را به خود جذب می کند.
***
امکانات رفاهی پارک صفه
پارکینگ، چندین رستوران، دکه های فروش مواد غذای، نمازخانه و سرویس بهداشتی از جمله امکانات رفاهی هستند که در مجموعه تفریحی، رفاهی و گردشگری کوه صفه جهت رفاه حال شهروندان و گردشگران فراهم شده اند.
آدرس: اصفهان، بلوار شهدای صفه، تفرجگاه کوهستانی صفه
ساعات بازدید: 7 الی یک بامداد
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.