رویای زندگی در آشوراده

ساکنان سابق آشوراده هنوز تا تحقق زندگی دوباره دراین جزیره یک گام فاصله دارند.

تنهایی پرهیاهوی این سال‌های جزیره آشوراده، بی‌نشان از روزهایی است که برای خودش اسم و رسمی در فرهنگ، اقتصاد و زیست اهالی استان گلستان یا شرق مازندران آن روزها داشت. جزیره حالا ۳دهه است که تنها، میان غوغا و هیاهوی تصمیم‌گیری‌های مسئولان و اعتراض‌های فعالان محیط زیست برای ساختن آینده‌اش ایستاده؛ گروهی می‌خواهند طرحی به نام «طبیعت‌گردی آشوراده» را اجرا کنند و گروهی هم مصرانه قصد دارند به هر قیمتی، جلوی اجرای آن را بگیرند.

اما دراین میان گویی هیچ کجای ماجرا کسی به فکر جزیره و هویت دیرین آن نیست؛ انگار سرنوشت آشوراده درمیان اختلاف‌های تصمیم‌سازان و منتقدان به‌دست فراموشی سپرده شده‌ و چشم‌به‌راه توجه ویژه است.

روزگار رفته آشوراده
«آشور کوچک»، نامی که طی قرن‌ها آشوراده با آن خوانده می‌شد، روزگاری نه فقط یکی از مهم‌ترین نقاط استراتژیک نظامی در منطقه به‌حساب می‌آمد، بلکه یکی از مهم‌ترین مراکز اقتصادی شمال کشور، به‌ویژه در دهه۴۰ شمسی بود.

با لغو قانون اجاره سواحل و رودخانه‌های کشور ازسوی خوانین به روس‌ها در سال۱۲۱۵ هجری‌شمسی و با فرمان محمدشاه قاجار، زمینه ایجاد شرکت ماهی‌گیری و صیادی ایران دراین جزیره شکل گرفت. پس از آن، در سال۱۳۳۲شمسی نیز شرکت‌ صیادی ملی ایران به‌عنوان «شیلات ایران» نامگذاری شد تا سهم بزرگی از اقتصاد شمال داشته باشد.

پس از آن بود که تأسیسات شیلات مانند صیدگاه‌های رسمی، سوله‌های ذخیره و توزیع ماهی و همچنین سازه‌های سبک و بی‌پیرایه اهالی که بیشترشان کارکنان شیلات بودند، در جزیره رشد و گسترش پیدا کرد، اما گویا تاریخ، سرنوشت دیگری برای آشوراده رقم زده بود؛ سرنوشتی تلخ همراه با غم فراق.

در دهه ۷۰شمسی، با بالا آمدن آب دریاچه خزر، همه اهالی جزیره ناچار به جلای وطن شدند و از تأسیسات شیلات آشوراده نیز فقط همان ساختمانی برجا ماند که امروز در کنار اسکله قابل مشاهده است. همچنین دراین منطقه روستای زیبایی قرار دارد که مالکانش در قید حیاتند و اکنون می‌خواهند به خانه بازگردند؛ دغدغه‌ای که طی ۳ دهه نه ازسوی مسئولان استان شنیده شد و نه ازسوی فعالان و حامیان محیط زیست.

ترک اجباری جزیره
دبیر ستاد مردمی بازگشت به آشوراده دراین باره می‌گوید: آشوراده خانه ما بود؛ سال‌ها دراین جزیره زندگی و رشد کردیم. مدرسه رفتیم و ازدواج کردیم. بالا آمدن آب دریا سبب شد ناچار به ترک خانه و زندگی شویم.

«نرگس گلدسته» می‌افزاید: باید برای وضعیتی که جزیره درآن گرفتار آمده، گریست. از زمانی که آشوراده خالی از سکنه شد، همه‌چیز هم برای این جزیره بدتر شده‌است. اکنون آشوراده به تلی از زباله تبدیل و جولانگاه شکارچیان و صیادان غیرمجاز شده‌است. وی ادامه می‌دهد: تا زمانی که اهالی در جزیره زندگی می‌کردند، خبری از اتفاق‌های ناخوشایند نبود؛ هنوز بوته گل‌ها و درخت‌هایی که با دست خودمان کاشته‌ایم برجا مانده است. ما اهل این آب و خاک هستیم و دل‌مان برای وضعیت کنونی جزیره می‌سوزد. اینجا زمانی پر از شور زندگی بود و اکنون حال نزاری پیدا کرده‌است.

گلدسته عنوان می‌کند: برخی گمان می‌کنند ما مخالف رونق گردشگری دراین جزیره هستیم، درحالی‌که این‌گونه نیست و فقط می‌خواهیم جزیره احیا شود. ما می‌گوییم بگذارید زندگی به آشوراده برگردد؛ باور کنید اگر جزیره زبان داشت، خودش هم همین را می‌گفت. ما حافظان این جزیره بوده‌ایم و نمی‌توانیم شاهد از بین رفتن زیست‌بوم آن باشیم.

مطالبه به‌حق بازگشت به جزیره
اینها درحالی‌است که استاندار گلستان نیز اعتقاد دارد درخواست بازگشت به جزیره که ازسوی اهالی بیان می‌شود، مطالبه برحقی است. «هادی حق‌شناس» دراین باره می‌گوید: این مردم مالک زمین‌ها و خانه‌های خود هستند. تعیین و تکلیف اسناد آنان باید در اداره ثبت اسناد انجام شود. همه کسانی که دارای سند باشند، می‌توانند به جزیره بازگردند و نمی‌توان این حق را از آنان سلب کرد.

وی می‌افزاید: با اجرای طرح طبیعت‌گردی در جزیره همین خانه‌های روستایی موجود می‌توانند اقامتگاه و محل پذیرایی از گردشگران باشند.

فرصتی برای سرمایه‌گذاران بومی
استاندار درحالی این موضوع را تأیید می‌کند که براساس طرحی که به‌عنوان «طبیعت‌گردی در جزیره آشوراده» با تأیید سازمان حفاظت محیط زیست کشور در شورای‌عالی معماری و شهرسازی کشور مصوب شد، امکان واگذاری طرح به‌صورت بخشی و به سرمایه‌گذاران محلی کوچک نیز درنظر گرفته شده‌است؛ شرایطی که ممکن است بتواند گروهی از اهالی را به سرمایه‌گذاران اجرای طرح تبدیل کند.

ازسوی دیگر براساس طرح بررسی اثرات محیط زیستی اجرای گردشگری در جزیره آشوراده که ازسوی استانداری گلستان به‌عنوان کارفرما و شرکت مشاور برای سازمان حفاظت محیط زیست کشور تهیه شد، عمده‌ترین چالش این جزیره اکنون و حتی برای آینده، گردشگری غیرمسئولانه، ازبین رفتن گونه‌های گیاهی و حجم وسیع زباله در جزیره در نبود نظارت برگردشگری و همچنین شکار بی‌رویه از گونه‌های جانوری و پرنده‌های مهاجر زمستان‌گذران اعلام شده‌است.

نکته جالبی که دراین طرح به آن اشاره می‌شود، این است که طرح مطالعاتی سرمنشأ عموم این آسیب‌ها را پس از خالی شدن جزیره از سکنه عنوان می‌کند و به استناد همین موضوع، اجرای طرح را به‌عنوان بهترین گزینه موجود معرفی می‌کند؛ موضوعی که می‌تواند سندی بر تأیید خواسته اهالی باشد.

منبع:همشهری