همدان؛ پایتخت تاریخ و تمدن یا تخریب تمدن؟

به گزارش ایسنا، این داستان تلخ اما این بار گریبان دو بنای تاریخی را گرفت که اولی به طور کامل و دیگری قسمت‌هایی از آن و در فاصله حدود ۱۰ روز فرو ریخت و در خاطره‌ها گم شد. مدرسه تاریخی “ظفر” در محله ذوالریاستین، در بافت تاریخی همدان و درست در محدوده‌ پرونده ثبت جهانی “منظر تاریخی هگمتانه تا همدان” قرار داشت و بسیاری از مردم کهن شعر همدان با آن خاطرات تلخ و شیرین فراوانی از خنده‌ها و شیطنت‌های اول مهر تا اضطراب‌ امتحان‌های تجدیدی شهریورماه، داشتند.

بنای بعدی “خانه تاریخی دکتر شیری” در خیابان جهان‌نما است که طبق گفته مسئولان قسمت‌های زیادی از شیروانی و جداره‌های آن توسط مالک تخریب شده است. لازم به ذکر است پرونده ثبت این بنای تاریخی در استان به اتمام رسیده و به وزارتخانه میراث فرهنگی ارسال شده بود البته طبق اظهارات معاون میراث فرهنگی استان همدان مرمت این بنای تاریخی به زودی آغاز می‌شود و در روند ثبت آن نیز اخلالی پیش نمی‌آید.

اما در این میان تخریب کامل مدرسه تاریخی ظفر داغی بود که بر دل دوستداران میراث فرهنگی ماند تخریب این بنا که اولین بار در تاریخ ۷ مهرماه و در نشست هفته گردشگری مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان رسانه‌ای شد حقیقت تلخی بود که فعالان حوزه میراث فرهنگی انتظار شنیدنش را نداشتند، اما خبر درست بود و شوکه کننده. شنیدن این خبر، خبرنگاران حاضر در جلسه را به محله کبابیان در سال ۹۶ برد همان طور که پس از انتشار خبر برای مردم و دوستداران میراث فرهنگی نیز تداعی همان خاطرات بود و همه حیران از اینکه این تاریخ تلخ تا کی قرار است در شهر تکرار شود و آب از آب تکان نخورد؟

سوم آذرماه سال گذشته بود که مدیر کل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان خبر “ابلاغ ضوابط بافت تاریخی به شهردار همدان” را رسانه‌ای کرد، طبق گفته علی مالمیر نامه وزارت میراث فرهنگی که در تاریخ ۲۹ آبان ماه به استاندار و دستگاه‌های مختلف از جمله اداره کل میراث فرهنگی همدان ابلاغ شده بود یکم آذرماه نیز به شهردار همدان ارسال شد.

در قسمت دیگری از مصاحبه مالمیر در همان تاریخ آمده بود که براساس قانون و ضوابط میراث فرهنگی مانند ماده ۳ آیین نامه اجرایی قانون اساسنامه شهرداری برای انجام هر گونه ساخت و ساز یا صدور مجوز در حرائم محدوده‌ها، محوطه‌ها و آثار تاریخی باید نظر میراث فرهنگی را استعلام کند.

با ابلاغ این نامه در سال گذشته، احتمال اینکه داستان کبابیان و خانه‌هایش باز هم تکرار شود تا حدی رنگ باخت اما حدود یک سال پس از این ابلاغیه، قصه لودرها و تخریب هویت همدانی‌ها باز هم داستان ساز شد و مدرسه ظفر را از فهرست بناهای تاریخی شهر حذف کرد و به خانه دکتر شیری خسارت‌های زیادی وارد کرد.

پس از اینکه مالمیر در نشست ۷ مهرماه سال جاری از تخریب مدرسه تاریخی ظفر و پیگیری این اتفاق توسط میراث فرهنگی خبر داد زمزمه‌های بی‌اطلاعی دستگاه‌ها در شهر شنیده شد، در آن روز مدیرکل میراث فرهنگی همدان همچنین اعلام کرد ‌با وجود اینکه لکه‌های واجد ارزش بافت به شهرداری ابلاغ شده اما در مورد تخریب این بنا از میراث فرهنگی استعلام نکرده است.

اولین واکنش به مطالبه‌گری رسانه‌ها و فعالان میراث فرهنگی در رابطه با تخریب این مدرسه، از طرف شهرداری منطقه یک بود، در اطلاعیه این سازمان که در تاریخ ۱۱ مهرماه برای رسانه‌ها ارسال شد آمده بود “در پی گزارش‌ها و کلیپ‌هایی که در فضای مجازی در رابطه با مدرسه ظفر پخش شده به استحضار می‌رساند که مدرسه ظفر توسط شهرداری تخریب نشده و هیچ گونه مجوزی نیز در این باره صادر نشده است و مالک اقدام به انجام این کار کرده که به هنگام خاکبرداری توسط سازمان مدیریت پسماند کار تعطیل شده است”.

مالک، مدرسه ظفر را تخریب نکرده است

در همان شب خبر رسید که کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر همدان در تاریخ ۱۲ مهرماه جلسه فوق‌العاده‌ای با موضوع مدرسه ظفر برگزار خواهد کرد. در این جلسه رئیس کمیسیون شهرسازی و معماری شورای شهر همدان اعلام کرد مالک این بنای تاریخی، صبح امروز در شورای شهر بود و گفت خود آنجا را تخریب نکرده اما کار خوبی انجام شده است.

به گفته سعید حاجی‌بابایی اینکه این وسط چه کسی مدرسه ظفر را تخریب کرده معلوم نیست و مالک هم اظهار بی‌اطلاعی می‌کند. این عضو شورای شهر همچنین معتقد بود چرا ناهماهنگی‌ها باید باعث شود این اتفاق برای مدرسه ظفر رخ دهد و شورا دنبال این مسئله خواهد رفت چون وظیفه دارد، علاوه بر این نباید نگاه سازمانی داشته باشیم چراکه بافت تاریخی متعلق به همه ماست. از طرف دیگر شهرداری همدان سرپرست دارد و طبق روال و بر اساس قانون کار انجام می‌شود.

برای تخریب مدرسه ظفر از میراث فرهنگی استعلام نشد

مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی استان همدان نیز معتقد بود اگر قرار است مجوزی صادر شود و اقدامی صورت گیرد باید از میراث فرهنگی استعلام داشته باشد، ضمن اینکه اگر استعلام هم نمی‌شد، چون مدرسه ظفر جزء لکه‌های تاریخی و ارزشی اعلام شده، نباید تخریب می‌شد.

وظیفه شهرداری در نظارت بر تخریب و ساخت و ساز چیست؟

مالمیر با طرح این سوال که اگر درباره این بنا مجوز تخریب گرفته شده، چگونه است و اگر نه وظیفه شهرداری در نظارت بر تخریب و ساخت و ساز چیست؟ اعتقاد داشت مالک اظهار کرده که بارها در مورد این ملک با شهرداری مکاتباتی داشته و رفع خطر و خاکبرداری به هیچ عنوان توسط او صورت نگرفته است.

میراث فرهنگی، تخریب مدرسه ظفر را پیگیری حقوقی می‌کند

به گفته وی میراث فرهنگی، تخریب مدرسه ظفر را پیگیری حقوقی خواهد کرد و طبق قانون بناهایی که حتی واجد ارزش نباشند اما متعلق به دهه ۴۰ و قبل باشند، اگر تخریب شوند باید عین به عین ساخته شوند. علاوه بر این مدرسه ظفر دومین بنای تاریخی همدان طی چند سال اخیر است که تخریب شده و اگر خانه‌های تاریخی کبابیان را آنچه مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی بوده، برگشت  می‌دادیم شاید امروز مالک یا هرکسی که در تخریب این بنا موثر بوده امید آن را نداشت که اگر تخریب کند فردا بنای دیگری بسازد.

دفتر مشترک بین شهرداری و میراث فرهنگی تشکیل شود

مالمیر همچنین تأکید داشت باید دفتر مشترک بین شهرداری و میراث فرهنگی باشد تا به روز اطلاعات در اختیار دو سازمان قرار گیرد و بهتر بتوانند اقداماتی انجام دهند، همچنین باید فرهنگسازی شود تا شهرداری به عنوان اقدام غیرقانونی، پیگیری حقوقی داشته باشد و دوم اینکه الزام شود اگر بنایی تخریب شد عین به عین ساخته شود.

وعده‌های ساخت خانه‌های کبابیان روی زمین ماند

مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری همدان با یادآوری اینکه در خصوص محوطه کبابیان، مالک شهرداری بود و شهرداری خانه‌های آنجا را تخریب کرد برخی از اعضای شورای قبلی اظهار کردند که عین به عین آنجا را می‌سازیم اما فعلا کار زمین مانده است.

شهرداری مدرسه ظفر را تخریب نکرده است

شهردار منطقه یک همدان نیز در این جلسه تأکید داشت مدرسه ظفر توسط شهرداری تخریب نشده و توسط مالک تخریب شده و مالک از شهرداری هم هیچگونه مجوزی برای تخریب دریافت نکرده است. همچنین هنگام خاکبرداری همکاران سازمان پسماند شهرداری نسبت به تعطیلی کار اقدام کرده‌اند.

مالک رفع خطر کرده است

به اعتقاد مسعود دهبانی‌صابر، مالک می‌گوید بنا را تخریب نکرده اما رفع خطر کرده است و اینطور استدلال می‌کند، علاوه بر این مالک مجوز رفع خطر نگرفته و میراث فرهنگی یگان حفاظت دارد که اگر اخطار می‌داد باید به شهرداری اعلام می‌کرد.

وی با اعلام این نظر که شهرداری در بافت تاریخی به دنبال پول نیست و بافت تاریخی هم برای این دستگاه‌ درآمد ندارد، معتقد است اگر مالکی و دستگاهی در حوزه گردشگری و حفظ بافت تاریخی سرمایه‌گذاری کند طبق اختیارات حمایت خواهیم کرد.

از میراث فرهنگی استعلام خواسته شده و پاسخ آن مشخص نیست

رئیس شورای اسلامی شهر همدان نیز معتقد است تخریب مدرسه ظفر زمانی رخ می‌دهد که اطلاعی از تخریب از سوی هیچکدام از سازمان‌ها داده نمی‌شود و شهرداری به عنوان سازمان مربوطه کار را متوقف می‌کند، از طرف دیگر هرگونه تخریبی در خصوص بافت‌های تاریخی باید از میراث فرهنگی استعلام گرفته شود که به نظر استعلام خواسته شده و پاسخ میراث فرهنگی مشخص نیست.

شهرداری و میراث فرهنگی کوتاهی کرده‌اند

محمود مسگریان معتقد بود از طرفی مالک ادعا می‌کند بنا را تخریب نکرده و شهرداری هم که نمی‌توانست قبل از اینکه قرارداد تنظیم کند، اقدام به تخریب کند و از طرفی مالک خود باید اقدام به تخریب کند، مگر در جاهایی که دیواری خطری برای مردم باشد و شهرداری رفع خطر کند. بنابراین بخش عمده‌ای از اقدام تخریب به عهده مالک بوده و او اگر مایل به این کار نبود باید حداقل اطلاع می‌داد. اگرچه کوتاهی‌هایی نیز از سوی شهرداری و میراث فرهنگی هم وجود دارد و باید دقیق بررسی شود.

در پی اظهار نظرهای متولیان اصلی حفظ و نگهداری بافت و بناهای تاریخی همدان در رابطه با تخریب مدرسه ظفر و اظهار نظرهای نکرده آنها در مورد خانه تاریخی دکتر شیری لازم است گفته شود موضوع بودن یا نبودن بافت تاریخی در همدان کهنه کتابی است که سال‌هاست خاک می‌خورد و هنوز هم معلوم نیست اولین پایتخت مادها در ایران بافت تاریخی می‌خواهد یا نه؟ سرنوشت بافت و بناهای تاریخی در این شهر مدت‌های طولانی است در پیچ و قوس تصمیمات نه چندان هماهنگ میراث فرهنگی، شهرداری و شورای شهر گیر کرده است، از طرفی در اظهارات دستگاه‌های عریض و طویل، ضرورت حفظ بافت تاریخی شهر دیده می‌شود از طرف دیگر در عمل خلاف این است.

حال باید منتظر بود و دید آیا مقصر تخریب بنای تاریخی ظفر مشخص می‌شود؟ مسئولان زیربط چه تصمیمی برای این موضوع خواهند گرفت؟ آیا سرانجام این مدرسه تاریخی حکایت تخریب خانه‌های مرکز محله کبابیان خواهد شد؟ در رابطه با خانه دکتر شیری و جلوگیری از اتفاقاتی مانند آن چه تدابیری می‌اندیشند؟ و اینکه بالاخره پرونده تخریب‌هایی از این دست در شهر همدان بسته خواهد شد یا خیر؟

منبع:ایسنا