باستان‌شناسی

پژوهش‌های باستان‌شناسی ایرانی‌آلمانی در محوطه ریوی دشت سملقان

طی سال ۱۳۹۴ با تلاش اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی بازدیدها و جلسات مختلفی در خصوص نحوه این همکاری‌های بین‌المللی برگزار شد و در اردیبهشت‌ماه سال جاری با حمایت و صدور مجوز پژوهشکده باستان‌شناسی کشور، این پژوهش‌ها آغاز گردید. درروند کاوش‌های باستان‌شناسی در شهرستان مانه و سملقان که در مهروموم‌های ۱۳۹۱ و ۱۳۹۳ در محوطه تاریخی ریوی انجام شد نتایج چشمگیری از وجود یک محوطه تاریخی بزرگ به دست آمد که از حدود ۹۰۰ پیش از میلاد تا اواخر دوران ساسانی، حدود ۱۵۰۰ سال تداوم استقراری داشته است.

اهمیت محوطه ریوی در این است که وسعت آن در دوران هخامنشی به بیش از ۱۱۰ هکتار رسیده و به نظر می‌رسد یکی از شهرهای مهم دوران هخامنشی در شمال شرق کشور بوده است. بر اساس این پژوهش‌ها، از دوران اشکانی و ساسانی نیز شواهد معماری و باستان‌شناسی مختلفی از محوطه ریوی به دست آمد که نشان از توالی استقراری پس از دوران هخامنشی در محوطه ریوی است. بنابراین با توجه به اهمیت علمی و گردشگری این اثر تاریخی، اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری خراسان شمالی با همکاری موسسه باستان‌شناسی آلمان، برنامه منظمی را تحت عنوان «پروژه باستان‌شناسی ریوی» جهت کاوش و پژوهش‌های باستان‌شناسی به مدت ۱۰ سال برنامه‌ریزی کرد.

با توجه به شواهد باستان‌شناختی، «ریوی» یکی از مهم‌ترین محوطه‌های دوران تاریخی شمال شرق کشور است که پژوهش‌های باستان‌شناسی هدفمند در آن می‌تواند موجب ارتقاء شناخت ما از هویت تاریخی منطقه و رشد صنعت گردشگری در استان شود.

محوطه ریوی

«ریوی» در زبان مردم کرد کُرمانج منطقه به معنای روباه است. علت این نام‌گذاری به این خاطر بوده که بخش‌های وسیعی از این سه تپه درنتیجه فعالیت‌های حفاران غیرمجاز، به‌سان لانه و حفره‌ روباه شده است. تپه‌های سه‌گانه ریوی در راستای شمالی- جنوبی و بافاصله ۳۰۰ تا ۶۰۰ متر از یکدیگر قرار دارند. فعالیت‌های سه کوره آجرپزی و هموار کردن زمین‌ها توسط کشاورزان در فواصل میان این تپه‌ها، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به آن وارد آورده است. تپه ریویِ الف در بخش جنوبی محوطه واقع‌شده و حدود ۵۸۱۸ مترمربع مساحت و ۷ متر بلندا دارد. درگذشته در بخش شمالی تپه یک‌راه دسترسی ماشین‌رو به سطح تپه ایجادشده بود که در کنار فعالیت‌های کشاورزی موجب تخریب گسترده و آشکار شدن لایه‌ها و نهشته‌های استقراری و یک بنای خشتی بزرگ در بخش شرقی و جنوبی آن شده بود. تپه ریویِ ب در بخش شمالی محوطه و در فاصله ۶۰۰ متری تپه ریوی الف قرار دارد. مساحت تپه ریوی ب حدود ۳۳۴۶ مترمربع و بلندای آن از سطح زمین‌های اطراف ۵ متر است. متأسفانه در اثر فعالیت‌های کشاورزی و عمرانی یک‌چهارم این تپه (ربع جنوب شرقی آن) کاملاً نابودشده و دیواره‌های بزرگ خشتی و لایه‌ها و نهشته‌های فرهنگی دربرش های آن نمایان شده است. تپه ریویِ ث با ۴۰۰۰ متر مساحت و ۲ متر بلندا در مرکز محوطه و در حدفاصل دو تپه دیگر قرارگرفته است. این تپه هم مانند دو تپه دیگر از آسیب‌های انسانی بی‌بهره نمانده و بخش جنوبی آن در اثر ایجاد جاده میان مزارع تخریب‌شده است.

فعالیت‌های انجام‌شده

تاکنون هشت فصل فعالیت‌های باستان‌شناسی در محوطه تاریخی ریوی انجام‌شده که دو فصل آن توسط کارشناسان اداره کل میراث فرهنگی صنایع‌دستی و گردشگری استان بود و شش فصل آن به‌صورت مشترک با همکاری موسسه باستان‌شناسی آلمان انجام شد.

شناسایی و معرفی فرهنگ‌های تاریخی منطقه شمال شرق کشور، سامان‌دهی و ایجاد سایت موزه فضای باز در محوطه تاریخی ریوی در راستای رشد صنعت گردشگری استان، فراهم آوردن زمینه مناسب برای تعاملات بین‌المللی علمی و فرهنگی و… ازجمله اهداف فعالیت‌های باستان‌شناسی در محوطه تاریخی ریوی است.

تاکنون ۶۴۲ اثر تاریخی خراسان شمالی در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده که از این تعداد ۵۰۹ اثر تاریخی، ۴۴ اثر طبیعی، ۷۵ اثر ناملموس و ۱۴ اثر منقول تاریخی است.

استان خراسان شمالی با داشتن بیش از ۱۴۰۰ اثر و بنای تاریخی شناسایی‌شده در شمال شرق کشور قرار دارد.

محوطه تاریخی ریوی در سال ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی کشور به شماره ۷۲۰ ثبت‌ شده است.

منبع:میراث آریا

0 پاسخ

دیدگاه خود را ثبت کنید

تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟
در گفتگو ها شرکت کنید.

دیدگاهتان را بنویسید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *