سرآقاسید ،ماسوله زاگرس تنهاست

در فاصله ۱۷۰ کیلومتری شهرکرد مرکز استان چهارمحال و بختیاری، پس از گذر از جاده‌های پیچ در پیچ خاکی و طبیعت کوهستانی شهرستان کوهرنگ به روستای پلکانی «سرآقاسید» می‌رسیم. این روستا در ارتفاع ۲۵۰۰ متری از سطح دریا و در یکی از دامنه‌های قله هفت‌تنان واقع شده است.

سرآقاسید با خانه‌هایی از خشت و چوب، یکی از بی‌نظیرترین معماری‌ها را در بین روستاهای فلات مرکزی ایران به ویژه در منطقه زاگرس مرکزی دارد. در این روستا پشت بام هر خانه حیاط خانه بالایی است و پنجره خانه را که باز کنیم طبیعت سرسبز کوه‌ها، جنگل‌های بلوط و درختان گردو به چشم‌ می‌خورد و البته امامزاده «سرآقاسیدعیسی». از شجره‌نامه‌های موجود اینطور بر می‌آید که عمر روستا به بیش از ۶۰۰ سال پیش می‌رسد و اسم روستا از امامزاده «سرآقاسیدعیسی» گرفته شده است.

در بهار و تابستان این روستا سرزنده‌تر از همیشه می‌شود و شور زندگی در آن جریان دارد اما زمستان که از راه برسد دیگر خبری از جمعیت بهار و تابستان نیست و نیمی از جمعیت چهار هزار نفری روستا به دیگر مناطق از جمله استان اصفهان کوچ می‌کنند.

مهمتر از غار یخی چما و آبشار شیخ علیخان که از جاذبه‌های دیدنی این منطقه به شمار می‌رود، تماشای زندگی مردمانی است که هنوز رگه‌های شهری به آن اضافه نشده است؛ خالص و دست‌نخورده.

اینجا زن و مرد با هم کار می‌کنند. زن‌ها با نخ‌های پشمی رنگارنگ قالی، گلیم، جاجیم و نمد می‌بافند و با موی بز سیاه‌چادر درست می‌کنند. آنها در کنار دامداری و کشاورزی با بوته‌چینی و فروش کرفس و قارچ کوهی و استخراج نمک از حوضچه‌های کوچک روستا امرار معاش می‌کنند.

اما این زیبایی‌ها تنها یک روی سکه زندگی در روستای زیبا و پلکانی سرآقاسید است و روی دیگر آن زندگی سخت در محرومیتی عمیق را نشان می‌دهد.

با نخستین بارش برف راه ارتباطی روستا به چلگرد مرکز شهرستان کوهرنگ قطع می‌شود. با مسدود شدن جاده، برق روستا هم قطع می‌شود و مردم برای تامین روشنایی و سایر نیازهای خود از نفت سفید و هیزم استفاده می‌کنند.

از طرف دیگر در این روستا خبری از مدرسه نیست؛ دانش‌آموزان در کانکس‌هایی که به وسایل گرمایشی مجهز نیستند از سوی سرباز معلم‌هایی که به منطقه اعزام می‌شود، علم و دانش فرا می‌گیرند.

درمانگاه مجهز هم وجود ندارد. مردم روستا خدمات درمانی خود را از بهورز روستا دریافت می‌کنند و از نعمت پزشک مستقر محرومند.

در کنار تمام این مشکلات باید اشاره کرد که این خانه‌های پلکانی از امکان حمام و سرویس بهداشتی هم محروم هستند. در روستا سرویس بهداشتی عمومی احداث شده است اما فاضلاب آن در محیط روستا جاری می‌شود و جایی هم برای دفن زباله‌ها وجود ندارد. همه این موارد، زیبایی‌های بکر و طبیعی منطقه را خدشه‌دار کرده است. اما به گفته مسئولان محلی هر اقدامی برای بهبود وضعیت بهداشتی از جمله ایجاد شبکه فاضلاب و یا مرمت خانه‌ها و صدور پروانه ساختمانی به استعلام و مجوز میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری نیاز دارد.

مردم: رسیدگی مسئولان میراث فرهنگی ضعیف است

اهالی روستا گلایه دارند که میراث فرهنگی مجوز ساخت و ساز به آنها نمی‌دهد. از همین رو برخی خودسرانه اقدام به بازسازی خانه‌های خود کرده‌اند که این موضوع می‌تواند بافت تاریخی روستا را از بین ببرد.

برخی اهالی عنوان کردند: «در فصل زمستان آب برف و باران از سقف خانه‌ها نشت می‌کند. این خانه‌ها تجهیزات گرمایشی ندارند و زندگی در آنها سخت است. به ناچار مجبور به مرمت و بازسازی خانه‌های خود هستیم.»

یکی از اهالی روستا با گلایه از مسئولان می‌گوید: اگر حفظ بافت تاریخی مهم است چرا به مردم روستا کمک نمی‌کنند تا بر اساس ضوابط و دستورالعمل‌های مورد تایید، خانه‌ها مرمت شود.

وی تصریح می‌کند: روستا به شدت نیاز به شبکه جمع‌آوری فاضلاب دارد و با وضع موجود سلامتی مردم در خطر است اما تاکنون راهکاری برای ایجاد فاضلاب ارائه نشده و مسئولان عنوان می‌کنند باید مشاور توانمندی برای طرح فاضلاب انتخاب شود تا بافت روستا آسیب نبیند.

محمد دادور، عضو سابق شورای اسلامی روستا نیز اگرچه نسبت به تخریب بافت تاریخی روستا ابراز نگرانی می‌کند و معتقد است مردم نباید با بلوک و سیمان، خودسرانه اقدام به بازسازی خانه‌ها کنند اما از بی‌تدبیری و نبود نظارت‌های لازم هم انتقاد می‌کند و می‌گوید: مسئولان رسیدگی مناسبی ندارند و از سوی میراث فرهنگی نظارت دقیقی صورت نمی‌گیرد.

میراث فرهنگی: برخی مردم همراهی نمی‌کنند 

این اظهارات درحالی مطرح می‌شود که رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کوهرنگ از تدوین ضوابط لازم برای هرگونه ساخت و ساز در حریم روستا خبر می‌دهد و می‌گوید: در این طرح ۳۰ صفحه‌ای به همه نیازمندی‌های روستا از جمله معابر، فاضلاب روستا، تیربرق‌ها و نحوه بازسازی پشت‌بام خانه‌ها پرداخته شده است اما مردم نسبت به این ضوابط بی‌توجه هستند.

علیرضا غفاری در عین حال از تلاش‌های بسیار برای حفظ بافت تاریخی روستا خبر می‌دهد و می‌گوید در سال‌های گذشته یک بار بافت روستا مرمت شد اما این کافی نیست و به مرمت دیگری نیاز دارد که حدود ۶۰ میلیارد تومان اعتبار می‌خواهد اما تاکنون تامین نشده است.

وی تصریح کرد: از مجموع خانه‌های روستا تنها هفت خانه با مصالح نامتناسب بازسازی شده که جلوی آن را گرفتیم. وام‌هایی که به این منظور از بنیاد مسکن گرفته‌ بودند نیز مسدود شد تا این افراد خانه‌های خود را بر اساس ضوابط تدوین شده، بازسازی کنند.

غفاری با بیان اینکه بافت تاریخی روستا نشانه هویت منطقه است، بر ضرورت همکاری بیش از پیش مردم تاکید کرد و گفت: توصیه می‌شود اگر مردم برای بازسازی خانه‌های خود از مصالحی نظیر بلوک و سیمان استفاده می‌کنند، روی آن را کاهگل بکشند تا ظاهر روستا تخریب نشود.

رئیس اداره میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شهرستان کوهرنگ با تاکید بر اینکه روستا قابلیت ثبت جهانی دارد، خاطرنشان کرد: در سال ۸۶ تلاش‌هایی برای ثبت روستا در یونسکو انجام شد اما به سبب ایراداتی در طرح، این موضوع پیگیری نشد و امید می‌رود با اختصاص اعتبار مناسب بتوان بار دیگر در این زمینه اقدام کرد.

احداث جاده مهمترین ضرورت روستا

فرماندار شهرستان کوهرنگ بر این باور است که با احداث جاده دسترسی آسفالت، بسیاری از مشکلات روستای سرآقاسید برطرف می‌شود.

مرتضی زمانپور افزود: چنانچه اعتبار مناسبی برای احداث جاده در این منطقه اختصاص داده شود، دسترسی به روستا راحت‌تر می‌شود. علاوه‌بر آن راه ارتباطی روستا هم حدود ۶ ماه از سال مسدود نمی‌شود. همچنین ارائه خدمات بهداشتی و آموزشی در این منطقه تسهیل خواهد شد.

سختی زندگی در روستای زیبای سرآقاسید موضوع پنهانی نیست. این روستا ۶ ماه از سال در قطع رابطه با دیگر جاهاست. مسئولان پیشنهاد جابجایی بخشی از جمعیت به شهرک‌های پیش‌بینی شده را داده‌اند اما مردم به دلیل تعلق خاطری که به روستا دارند ترجیح می‌دهند با کمبودها و بی‌مهری‌ها بسازند و مهاجرت نکنند. با این همه مشکلات موجود نباید باعث تخریب بافت تاریخی روستا شود.

منبع:همشهری