ساج ایچی، غذایی آمیخته با آداب و سنن عشایر اردبیل

در فرهنگ غذایی ایرانیان سفره به عنوان محلی که افراد خانواده سه بار در روز پیرامون آن قرار می‌گیرند و با همدیگر به تعامل می‌پردازند، بسیار ارزشمند است و از با ارزش‌ترین مواد غذایی و سالم‌ترینشان برای پختن خوراک سنتی استفاده می‌کنند.

غذای ساج ایچی جزو غذاهای بزمی عشایر و روستاییان محسوب شده و به خصوص برای مهمان تهیه می‌شود، به دلیل استفاده از ماست در این غذا، به آن قاتیق شورباسی به معنی آبگوشت ماست نیز گفته می‌شود. این غذا، غذایی گوشتی است و اکثرا گوشت گوسفندی و به خصوص راسته گوسفند برای تهیه آن مورد استفاده قرار می‌گیرد.

عشایر این غذا را برای مهمان و در مواقع ذبح گوسفند به وفور تهیه می‌کنند، نکته جالب در طبخ این غذا، استفاده از ماست در هنگام پخت آن است. در گذشته این غذا در داخل ساج پخته می‌شده که به همین دلیل به این نام معروف شده است.

پخت این غذا با ماست به‌طور همزمان انجام می‌شود. برای پخت این غذا، ابتدا گوشت را که بیشتر از راسته گوسفند تهیه می‌شود را خرد کرده، شسته و آماده پخت می‌کنند، سپس پیاز داغ درست کرده و از ادویه نمک و زردچوبه استفاده می‌کنند.

پس از این مرحله گوشت را اضافه کرده و اجازه می‌دهند تا با آب کمی بپزد و بعد تفت می‌دهند و سپس ماست را هم می‌زنند تا یکدست شود، بعد از آن به تدریج ماست را به دیگ غذا اضافه کرده و هم می‌زنند. باید به طور مداوم هم زده شود تا به جوش بیاید، پس از به جوش آمدن، از هم زدن خودداری می‌کنند و تا زمانی که ماست سفت شود و لعاب و غلظت غذا به حد ایده‌آل برسد، پخت غذا ادامه دارد و پس از آن غذا آماده سرو می‌شود.

امروزه با توجه به گسترش غذاهای آماده و سریع، علاقه و سلایق غذایی تحت تاثیر قرار گرفته و غذاهایی مانند ساج ایچی به ندرت طبخ می‌شوند. این غذا که از غذاهایی مخصوص مهمانی‌ها در استان اردبیل بود، اکنون کمتر مورد توجه است و در رستوران‌های معدودی پخت می‌شود و افراد کمتری با شیوه پخت این غذا آشنا هستند.

در گذشته پخت این غذا در قسمت داخلی ساج رایج بوده و به همین دلیل به آن ساج ایچی گفته می‌شود، با توجه به سبک زندگی عشایر این غذا بیشتر بر روی اجاق یا تنور پخته و از قسمت گود ساج برای این منظور استفاده می‌شده است، اما امروزه از ظروف آشپزی معمولی و به خصوص دیگ‌های رویی برای پخت این غذا استفاده می‌شود.

این غذا بیشتر در بین عشایر رایج است و به دلیل گذار از یک جامعه سنتی به جامعه مدرن، نسل جدیدی که نگاه و نگرش متفاوت با نسل آتی دارد، اگر اهمیت اجتماعی و فرهنگی این غذای محلی به خوبی برای آن‌ها تبیین نشود و نهادهای مرتبط آن را رواج ندهند، احتمال دارد در آینده این غذای محلی طبخ نشود.

از جمله اقداماتی که در راستای حفظ و احیای این غذای سنتی انجام شده ثبت این غذا در فهرست میراث ناملموس کشور است که برگزاری جشنواره‌های غذایی و آموزش ساج‌ایچی به افراد از طریق رسانه‌های مجازی و دیجیتال نیز در همین راستا برنامه‌ریزی شده است.

منبع:میراث آریا