اما و اگرهای ساخت تله کابین بر فراز فسیل زنده ایران

این روزها با سفر رییس جمهور به استان گلستان، بار دیگر پرونده ساخت تله کابین بر فراز جنگل‌های هیرکانی که از آن به عنوان فسیل زنده ایران یاد می‌شود، مطرح شده است. ساخت این تله کابین سال‌هاست که با اما و اگرهای فراوان همراه است این درحالی است که جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی به ثبت رسیده و هر نوع دخل و تصرف و ساخت و ساز در آن منوط به انجام کار کارشناسی توسط یونسکو است.

به گزارش خبرنگار ایلنا، طرح تله‌کابین کبودوال چند سال پیش در شهرستان علی‌آبادکتول مطرح و درنهایت اجرای پروژه تله کابین در اسفندماه سال ۱۳۹۶ در کمیسیون تخصصی و زیربنایی استان گلستان، در خردادماه ۱۳۹۷ در شورای برنامه‌ریزی و توسعه استان و در بهمن ماه ۱۳۹۷ در شورای عالی جنگل به تصویب نهایی رسید با این‌حال  ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی، اجرای این پروژه را به تعویق انداخت چراکه بخشی از عرصه‌های جنگلی هیرکانی در این شهرستان قرار دارد.

حتی تصویب اجرای تله کابین کبودوال در شورای عالی شهرسازی و معماری هم به پیش از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی بازمی‌گردد. اجرای این پروژه در شورای عالی شهرسازی و معماری در آذرماه ۱۳۹۷ انجام شد اما جنگل‌های هیرکانی تیرماه سال گذشته در فهرست یونسکو به ثبت رسید.

مسئولان بارها مطرح کرده‌اند که پروژه تله کابین کبودوال تمام مجوزهای لازم را پیش از ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی اخذ کرده بود و در مرحله مزایده برای اجرای پروژه قرار داشت و اصلاً محدوده پارک جنگلی کبودوال در برنامه ثبت جهانی قرار نداشت. این درحالی است که امروزه نام جنگل‌های هیرکانی در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسیده و بر این اساس هر نوع دخل و تصرف، ساخت و ساز و… باید بر اساس نظر کارشناسی میراث‌فرهنگی و البته کارشناسان یونسکو صورت گیرد.

جنگل‌های هیرکانی به‌عنوان دومین اثر بزرگ طبیعی ایران پس از بررسی در چهل‌وسومین اجلاس کمیته میراث جهانی یونسکو در باکو آذربایجان، در تاریخ ۱۰ جولای ۲۰۱۹ مصادف با ۱۹ تیرماه ۱۳۹۸ با شماره ۱۵۸۴ در فهرست جهانی به ثبت رسید. از جنگل‌های هیرکانی بانام فسیل زنده یا موزه طبیعی نیز یاد می‌شود زیرا بسیاری از گونه‌های گیاهی موجود در این جنگل‌ها امروز به‌صورت فسیل در اروپا یافت می‌شود. شواهد علمی نشان می‌دهند که سابقه تاریخی این جنگل‌ها به دوران سوم زمین‌شناسی (ژوراسیک) یا همان عصر دایناسورها بازمی‌گردد. گفته می‌شود که حدود ۲۲ درصد جنگل‌های هیرکانی در استان گلستان و متنوع‌ترین گونه‌های گیاهی و جانوری در این محدوده واقع شده است.

یک کارشناس میراث‌فرهنگی دراین خصوص به ایلنا گفت: بر اساس ضوابط و قوانین موجود، در عرصه سایت ثبت شده در IUCN (اتحادیه بین‌المللی حفاظت از طبیعت) دخالت ممنوع است و باید این بخش دست نخورده باقی بماند. در حریم هم اگر بخواهیم دخل و تصرفی داشته باشیم و کاری انجام دهیم، قبل از انجام هر کاری باید گزارشی از فعالیتی که مدنظر است برای یونسکو ارسال شود تا فرآیند کارشناسی خود را بپیماید.

او ادامه داد: زمانی که از طرف ایران درخواست انجام کار کارشناسی به یونسکو داده شود، کارشناسان یونسکو با کارشناسان ایرانی به مشورت خواهند نشست و در نهایت به تجمیع نظر می‌رسند و بر اساس ضوابط موجود نظرات ارائه می‌شود. اگر طرح مد نظر برای اجرای تله کابین کبودوال در محدوده عرصه جهانی جنگل‌های هیرکانی باشد باید علاوه بر اخذ مجوزهای لازم از سازمان محیط زیست و منابع طبیعی، گزارشی به یونسکو ارسال و نظر کارشناسی آن‌ها نیز دریافت شود. حتا اگر این پروژه در حریم هم باشد باز هم باید مورد بررسی یونسکو قرار گیرد.

این کارشناس میراث فرهنگی با تاکید برآنکه ضوابط درخصوص میراث طبیعی کمی حساس‌تر از میراث تاریخی است، یادآور شد: ممکن است کارشناسان تشخیص دهند که ساخت این پروژه در محدوده جنگل‌های هیرکانی می‌تواند به برخی از گونه‌های گیاهی یا جانوری هیرکانی آسیب برساند. تمام این موارد باید توسط کارشناسان امر مورد بررسی قرار گیرد.

با این وجود برخی افراد مانند نمایندگان مردم علی‌آبادکتول در مجلس شورای اسلامی تاکید دارند که استان گلستان از پروژه‌های بزرگ گردشگری مانند تله‌کابین محروم مانده است و حضور عزت‌الله ضرغامی (وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی) در استان گلستان و بازدید از منطقه نمونه گردشگری کبودوال در شهرستان علی‌آبادکتول می‌تواند اتفاقات مثبتی را در حوزه گردشگری استان گلستان به‌ویژه در حوزه زیرساخت‌های بزرگ‌مقیاس گردشگری رقم بزند. این درحالی است که ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی خود جاذبه‌ای خاص برای توسعه گردشگری در این استان به شمار می‌رود که گویا مورد غفلت مسئولان قرار گرفته است.

در این میان ضرغامی که در شانزدهمین سفر استانی هیات دولت به گلستان در محل جنگل و سد کبودوال علی آبادکتول حضور یافت، درخصوص آخرین وضعیت تصمیمات برای احداث تله کابین کبودوال گفت: برآیند تصمیم جلسه مشترک وزارت جهادکشاورزی، مسوولان سازمان جنگل‌ها و حفاظت محیط زیست و همچنین وزارت میراث فرهنگی ملاک کار خواهد بود. اجرای تله کابین علی آباد کتول در خارج از محدوده اصلی عرصه‌های ثبت جهانی شده جنگل‌های هیرکانی بلامانع است.

حجت الاسلام مجیدرضا فولادی (مدیرکل بازرسی و نظارت نهاد ریاست جمهوری) نیز جمعه گذشته طی سفر رییس جمهور به استان گلستان، در جلسه رفع مشکلات و چالش‌های پروژه‌های اولویت دار استان گلستان اظهار کرد: پروژه تله کابین گرگان هفته آینده مورد بررسی قرار می‌گیرد و در صورتی که مشکل قانونی نداشته باشد مصوبات استانی آن اجرایی خواهد شد.

وی با بیان اینکه هیئتی مکلف شده تا پروژه‌های تله کابین گرگان و جزیره آشوراده را بررسی کند، افزود: طی هفته آینده نمایندگانی از سازمان محیط زیست، مجموعه بازرسی نهاد استانداری و مشاوران پروژه از محل اجرای طرح بازدید خواهند کرد.

مدیرکل بازرسی و نظارت نهاد ریاست جمهوری با بیان اینکه مساحت این پروژه‌ها بر اساس طراحی مشاور، مساحت‌سنجی و آمار دقیق آن احصاء خواهد شد، خاطرنشان کرد: اگر این پروژه‌ها بیش از ۵۰ هزار متر مربع مساحت داشته باشد تصمیمات شورای عالی معماری باید در آن اجرا شود و در صورت کمتر بودن از این مساحت، مصوبات گذشته استان لازم الاجرا خواهد بود.

اظهارات اخیر مسئولان درباره این پروژه درحالی مطرح می‌شود که در اواخر سال ۱۳۹۹ مسعود منصور (رئیس سازمان جنگل‌ها مراتع و آبخیزداری کشور) در نامه‌ای خطاب به فرزانه صادق مالواجرد (معاون وزیر راه وشهرسازی و دبیر شورایعالی شهرسازی و معماری) نوشت: «موضوع بارگذاری پروژه تله کابین کبودوال علی آبادکتول به استحضار می‌رساند پیرو جلسه و پیشنهاد مشترک این سازمان و وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی، مقرر شد کارفرمای پروژه ضمن هماهنگی با مشاور طرح، گزینه‌ای خارج از محدوده ثبت شده جنگل‌های هیرکانی را مکان‌یابی و جهت طی فرایند قانونی اعلام نمایند.»

منبع:ایلنا