زیبایی معماری کویر در بافت تاریخی بیده میبد

روستای کندوان بیدار بیده و بافت تاریخی آن نگاه  رهگذرانی که از خیابان قاضی میرحسین به طرف بیده در حال عبور هستند را به خود جلب می‌کند، این محل تاریخی و کم نظیر به صورت تپه‌ای شنی است که فضای بین آن در اصل رودخانه‌ای است که  قسمتهایی از مسیر آن در طول سالیان متمادی پر شده و بر روی آنها خانه‌هایی بنا شده‌است که در دو سوی این رودخانه از پایین به بالا نمودهایی از معماری قدیم مانند راچینه (راه پله)، اتاقک، رف ،طاقچه و فضاهای کنده شده در دل خاک (بوکن) به چشم می‌خورد.

با توجه به متون کتاب سیمای باستانی میبد نوشته سیدعبدالعظیم پویا محقق میبدی اصطلاح بوکن در گویش مردم میبد همان واژه بوم کن مرکب از ۲ واژه بوم به معنی زمین و کندن است که جا و فضایی است که برای کاربری‌های گوناگون نظیر جان پناه و مسکن، انبار و نیز تامین سایر نیازها در دل زمین کنده شده‌است.

در منطقه بیده میبد که اغلب از آن به عنوان روستا نام می برند، بناهای تاریخی دیگری مانند آسیاب آبی، مسجد زیرُک، پیر چراغ ، برج صاحب‌الزمان، آرامگاه سیدابوالقاسم ، خانه تاریخی برونی و بناهای متعدد دیگر وجود دارد که هر کدام از آنها با ویژگی‌های خاص معرف معماری کم نظیر مردمان این دیار است، این محله تاریخی همچنین دارای کوچه پس کوچه‌هایی است که بر روی آنها طاق های ضربی به چشم می‌خورد.

به گفته اهالی بافت تاریخی بیده که بیشتر آنها کشاورز ، دامدار و یا کارگر کارخانه هستند، حریم و محدوده روستای کندوان به علت آنکه هر لحظه بیم افتادن بچه‌ای از بلندی در این مسیر وجود دارد، نیازمند ایمن سازی است.

حفظ، نگهداری و حراست از این بناهای و سازه‌های تاریخی و کم نظیر که تعدادی از آنها به ثبت ملی رسیده‌، نیاز به همت و تلاش مردم و هم مسوولان دارد، با اینکه بارها درخواست ایمن سازی این مسیر ارائه شده اما هنوز اقدامی برای آن انجام نشده و در پاره از موارد به محل تجمیع زباله تبدیل شده بود که با رسیدگی به این موضوع از ریختن زباله در این مکان جلوگیری شده است.

رییس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری میبد در گفت و گو با گزارشگر ایرنا با برشمردن ویژگی‌های بافت تاریخی بیده میبد گفت: منطقه بیده یکی از سایت‌های باستانی میبد شهرستان است و قدمت آن  حدود ۱۵ هزار سال پیش برآورد شده است.

رسول مشتاقیان افزود: بیشتر این منطقه که بر روی تراس طبیعی شهر بنا شده ، ارگی بوده که در کنار خود خندق داشته وکه هم اکنون نیز قسمت‌هایی از این خندق وجود دارد و به عنوان خندق و یا رودخانه بومکنی بیده معروف است.

وی با اشاره به تعداد زیادی بومکن که در رودخانه دیده می‌شود ، اظهار داشت : این بومکن ها به عنوان سکونت‌گاه و یا محل نگهداری دام استفاده می‌شده‌است.

رییس اداره میراث فرهنگی ، صنایع دستی و گردشگری میبد در ادامه از تلاش‌ دهیاری بیده برای جمع آوری نخاله‌های این منطقه و احداث یک بومگردی در این منطقه تاریخی خبرداد و گفت: بنای مسجد زیرُک که تنها مسجد بومکنی شهر و دارای معماری خاص و منحصر به فرد است با همکاری دهیاری ، میراث فرهنگی و پایگاه پژوهشی مرمت شده‌است.

مشتاقیان همچنین از مرمت آسیاب آبی بیده خبرداد و تصریح کرد: این محله بافت تاریخی بی نظیر و منسجمی دارد و با توجه به مشارکتی که از سوی اهالی وجود دارد، مرمت، کف‌سازی  و بدنه‌سازی کوچه‌ها و بناها برای ایجاد انگیزه در مردم برای مرمت خانه‌ها در دست پیگیری است.

وی همچنین خاطرنشان کرد: البته با توجه به وسعت زیاد بافت و باغ های هم پیوند ، برخی از خانه‌های درون این بافت به حال خود رها شده که با وجود حمایت‌های میراث، صاحبان این خانه‌ها برای مرمت آنها اقدام نمی‌کنند.

دهیار بیده نیز از مرمت کوچه تودی، بخشی از رودخانه علی‌ها و مسجد زیرُک با همکاری میراث و پایگاه پژوهشی خبرداد و گفت: بیش از ۷۰۰ میلیون تومان برای مرمت‌های انجام شده و مرمت های دیگری مانند آب انبار جواد و کوچه اصفهانی‌ها هزینه شده اما اعتبارات دهیارها در این زمینه ناچیز است.

منصور کارگر ادامه داد: مرمت‌های انجام شده در روستای کندوان بیده با هدف احیا و جلوگیری از تخریب بافت و کمک به گردشگری انجام شده و از اهالی منطقه انتظار می رود در انجام مرمت و رسیدگی به این بافت مشارکت بیشتری داشته‌باشند.

وی همچنین در خصوص توقف عملیات مرمت روستای کندوان گفت: پایگاه پژوهشی به دلیل فقدان طرح جامع برای مرمت، شکایتی را مطرح کرده که باعث توقف عملیات آن شده‌است.

کارگر تصریح کرد: متاسفانه پایگاه پژوهشی تا به حال طرحی برای مرمت این محدوده ارائه نداده‌ و اقدامات مرمتی صورت گرفته به درخواست اهالی انجام شده است.

میبد بیش از یک هزار و ۱۰۰ هکتار بافت و باغ های هم پیوند دارد، مرکز این شهرستان ۱۰۵ هزار نفری در ۵۰ کیلومتری شمال غربی شهر یزد قرار دارد.

منبع:ایرنا