هودی لالایی مادران ترکمن، شکل‌دهنده هویت کودکان
یکی از وظایفی که میراثفرهنگی ناملموس بر عهده دارد این است که تداوم نسل‌های گذشته را برای جوامع زنده به ارمغان می‌آورد و برای هویت فرهنگی و همچنین در محافظت از تنوع فرهنگی و خلاقیت بشری نقش مهمی را ایفا می‌کند.
بخشی از داشته‌های فرهنگی در حوزه میراث ناملموس، گروه سنت‌ها و نمودهای شفاهی هستند که در قالب ادبیات شفاهی، گویش‌ها و سنت نوشتاری ظاهر می‌شوند و به شکل شفاهی و سینه‌به‌سینه به ما به ارث می‌رسند.
راویان این نوع ادبیات، افراد سالخورده جوامع محلی همچون مادربزرگ‌ها هستند که لالایی‌هایی را که مادرانشان در گوش آنها زمزمه کردند، به نسل‌های بعدی انتقال می‌دهند.
هودی، یک اثر ادبی و در زمره ادبیات شفاهی قوم ترکمن به شمار می‌رود که در زبان ترکمنی به لالایی گفته می‌شود. لالایی در میان اقوام ترکمن جزو فرهنگ، سنت و آداب آنها بوده و از جایگاه خاصی در بین مردم برخوردار است. هودی که به‌عنوان میراث ناملموس کشور به ثبت رسیده است، یک واژه مرکب از دو کلمه هو و دی است. هو به معنای خدا و دی فعل امر از مصدر گفتن، به معنی بگو است.
آرزوهای مادران در لالایی زنان ترکمن
هودی به نوعی وصف سجایای اخلاقی برای کودکان و به شکل پند و اندرز در قالب چهاربندی یا دوبیتی سروده شده و بسیار دل‌نشین است. اشعار این لالایی‌ها که از زمان‌های قدیم توسط زنان خوانده‌شده و به نسل کنونی رسیده، بیانگر تمام آرزوهای مادر برای فرزند خود است.
در لالایی مادران ترکمن، آنچه را که در داستان‌های کهن و سنتی آنان وجود دارد، با آرزوها و خواسته‌های مادر در هم می‌آمیزد. در این لالایی‌ها از عمه‌ها، عموها، خاله‌ها و از برادران و خواهران نیز سخن به میان می‌آید و بدین ترتیب وابستگی و ارتباط معنوی خانواده به آنان آموزش داده می‌شود. همچنین مادر از سجایای نیکوی پدران و مادران و اجداد آنان یاد می‌کند و خواسته‌های خود را و هر آنچه را که برای فرزندش نیکو می‌داند بر زبان می‌آورد.
در این لالایی‌ها مادر از اسب و یراق و شجاعت و قهرمانی‌ها نیز سخن می‌گوید و بدین ترتیب او با این قبیل نغمه‌ها، خوشبختی را برای فرزند خود طلب می‌کند.
در مفاهیم هودی متوجه می‌شویم که مادر از خدا می‌خواهد فرزندش رشید و راست‌گو تربیت شود و به شکار رود و برایش افتخارآفرینی کند. شاید دیگر این آرزوها با موقعیت فعلی جوامع سازگار نباشد اما روشن می‌شود که با هودی و آرزوهای قبل از خواب، کودکانشان را با اخلاق خوب و بد آشنا می‌کنند و لالایی بخشی از تربیت آنها را شکل می‌دهد.
نام خدا آغازگر لالایی
یکی از نکات قابل‌تأمل و توجه در بحث لالایی ترکمن این است که اکثر هودی‌ها با کلمه الله شروع می‌شوند که این امر موجب می‌شود تا توکل و تمسک به خداوند در ذهن کودک شکل بگیرد و در ادامه آینده‌ای روشن و پر از امید و خوشبختی را برایش توصیف می‌کند و از ایستادگی در برابر مشکلات و… گفته می‌شود.
هودی‌ها از انواع مختلف تشکیل شدند که هر یک، مضامین خاصی دارند. مهم‌ترین مفاهیم هودی عبارتند از:
ستایش فرزند از سوی مادر با این جملات
منینگ گولین آی یالی/ آیا گونه تای یالی (کودک گل من همچون ماه زیباست/همتای ماه و خورشید است).
بیان آرزوهای درونی مادر با این اشعار
آتاسوینگ دوشندا آق اوی تیکینگ جاناما (آرزو دارم مزه نانی را از سفره آن خانه سفید بچشم).
بیان آموزه‌های تربیتی و اندرزهای اخلاقی
آلای بالیم دی الله/ شکرو الحمدلله/ مکه نی آواد ادن/ ابراهیم خلیل‌الله (فرزندم بگو الله بگو شکر و الحمدالله که مکه را ابراهیم خلیل‌الله آباد کرده است).
دعا برای کودک
هودی هودی هودی هو هو دیلاین من سنی (بگو و زمزمه کن نام خدا را که من تو را به خدا می‌سپارم)
آلای بالام آل حوشا بلا لردن قال داشا/ دوشمان اولسه جهنم منیگ بالام یوز یاشا (خوشه‌ها را به دست بگیر فرزندم و از بلاها به دورباش. بدخواهان و دشمنانت اگر گرفتار جهنم شوند باکی نیست تو ای فرزندم صدساله شو).
نکته‌ای که در اینجا حائز اهمیت است این‌که هر فرد، در هر جای دنیا و با هر آداب‌ورسومی که بزرگ‌شده باشد، زمزمه‌های آرام و دل‌نشینی که در همان سال‌های ابتدایی زندگی گوشش را نوازش می‌کرد، نه‌تنها فراموش نخواهد کرد بلکه بخشی از هویتش را شکل می‌دهد.
به همین منظور در عصر حاضر حفظ و پاسداری از متون و اشعار لالایی‌های اقوام، از حساسیت بالایی برخوردار است.
لالایی چون بخشی از زندگی ما را شکل می‌دهد باید مورد توجه قرار گیرد تا به فراموشی سپرده نشود.
هودی‌خوانی، لالایی مادران ترکمن در سال ۱۳۹۷ با شماره ۱۶۴۳ در فهرست آثار ناملموس کشور به ثبت رسیده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.