تهران با گرمابه‌ها بیدار می‌شد

به گزارش اسکان نیوز، در تهران قدیم «گرمابه‌ها» تنها مکان استحمام نبود. گرمابه مجموعه‌ای از فرهنگ و مراسم عمومی بود. نوعی تعلق مذهبی و مراودات شهری هم در فضای گرمابه‌ها به چشم می‌خورد.

علاوه بر نوع معماری، حرفه‌هایی مثل «مشت و مالچی»، «کیسه‌کش» و… نوعی فعالیت سنتی و ویژه محسوب می‌شدند. داستان‌ها و مثل‌هایی همچون حکایات شاه و گدا و درویش و… و خرافاتی از مهمانی اجنه هم در پیرامون گرمابه‌ها کم نیست. قدیمی‌ترها هنوز صدای فریاد کش‌دار «خشششششک» که از سمت رختکن با انعکاس در گرمینه می‌پیچید را به خاطر دارند. نوشابه خنک، غرفه کوچک فروش روشور و لیف و شامپو و حوله‌هایی که دور بخاری وسط رختکن خشک و گرم می‌شدند. لهجه یزدی در میان گرمابه‌داران تهران، رایج تر بود. همه حواشی حمام کردن گاهی چند ساعت طول می‌کشید. حمام ها شامل دو حمام عمومی مردانه و زنانه و چندین حمام نمره (دوش و حمام کوچک خصوصی) بودند. آمارها می‌گویند زمانی در شهر تهران بیش از 1300 واحد گرمابه عمومی فعالیت می‌کردند. در حال حاضر تعداد این واحدهای صنفی ـ با احتساب گرمابه‌هایی که به واحدهای مشابه، مثل سالن ماساژ سنتی و… تبدیل شده اند ـ به کمتر از صد دستگاه رسیده است که معمولاً رونق چندانی هم ندارند. رواج حمام‌های خانگی اولین عامل کم رونقی این گرمابه‌ها بود اما همچنان برای عده‌ای لازم بود یا جاذبه‌هایی داشت. با افزایش ارزش‌های ملکی، درآمدزایی گرمابه‌ها برای مالکان رضایت بخش نبوده و به تدریج تغییرکاربری داده‌اند. تعدادی از این حمام‌ها به جاذبه‌های توریستی شهر تبدیل شده‌اند. غیر از یک نمونه حمام خانگی پیش از قاجار، سایر گرمابه‌های مشهور تهران مربوط به دوره قاجار تا اواسط پهلوی دوم است. این هم شعر معروف بالا دخل گرمابه‌ها: هر که دارد امانتی موجود/ بسپارد به بنده وقت ورود گر نسپارد و شود مفقود/ بنده مسئول آن نخواهم بود عکس از سعید فلاح‌فر