حناساب‌خانه در بازار مسگرهای کاشان
در گذر زمان با رونق هرچه بیشتر بازار تاریخی و باشکوه کاشان، بر حسب شرایط و نیاز، علاوه بر مغازه‌ها و حجره‌های فروش اقلام مورد نیاز مردم، مشاغل مختلفی نیز در این بازار ایجاد می‌شد که بعضی از آن‌ها تا امروز نیز ادامه داشته و در حال فعالیت هستند.
یکی از این مشاغل، حناسابی بوده که خوشبختانه تا به امروز به دلیل مصرف حنا در بین مردم و حتی صادر کردن این محصول به دیگر شهرها و کشورهای دیگر از محبوبیت زیادی برخوردار بوده و امروزه نیز این محصول مورد نیاز بوده و با احیا روش سنتی حناسابی در حناساب خانه تاریخی بازار مسگرهای کاشان، این هنر سنتی احیا شده است.
وظیفه اصلی حناساب، خرد کردن حنا و تبدیل آن به پودر است که از دیرباز به وسیله اصطحکاک گردش دو سنگ ضخیم و بسیار سنگین ساییده و پودر می‌شده. از آن جا که حنا علاوه بر خاصیت دارویی در مجالس حنابندان و جشن و عروسی و مناسبت‌های دیگر فراوان مورد استفاده قرار می‌گرفته است، فرآوری ساییدن و آماده کردن آن همواره مورد توجه بوده و از مشاغل مهم در ادوار مختلف تاریخ در ایران به‌شمار می‌رفته است.
همچنین به‌طور کلی حنا از نوع گیاهان درختچه‌ای است، که تا ارتفاع ۷ متر رشد می‌کند و در فصل تابستان گل‌هایی به رنگ صورتی بر روی شاخه‌های این درختچه نمایان می‌شود. از این درختچه با ارزش، برگ‌های آن پس از چیدن و خشک شدن می‌شود. شکل این برگ‌ها بیضی و نوک تیز بوده و طول آن‌ها تا ۳ و عرض آن تا یک سانتی‌متر است. در کل گل‌های حنا نیز به رنگ سفید یا مایل به صورتی هستند.
حناسابی یکی از مشاغل کهن وسنتی ایران زمین
حنا محصولی است که در دوران مختلف تاریخی به‌عنوان یک کالا، خرید و فروش آن از رونق زیادی برخوردار بوده. به همین علت از ازمنه گذشته تاکنون، کارگاه‌هایی با عنوان «حناساب‌خانه» در بازارهای تاریخی دایر شده که در آن‌ها محصول حنا را می‌سایند و پودر می‌کنند. از جمله تنها «حناساب‌خانه» باقیمانده در شهر تاریخی کاشان، حناساب‌خانه بازار مسگرهای کاشان است که همچنان فعال و پررونق است.
آنچه که در راستای فعالیت این حناساب‌خانه‌ها قابل توجه است فن‌آوری سنتی و بومی است که در این کارگاه‌های سنتی در فرآینده تولید حنای با کیفیت کاربرد دارد. ساختمان کارگاه حناساب‌خانه کاشان در زمره مجموعه‌ی آثار با ارزش و فرهنگی بازار تاریخی به‌شمار می‌رود.
این مجموعه تاریخی، کارگاهی بزرگ با سقف بلند است. در زیر این سقف بلند و در محوطه مرکزی کارگاه، سکویی تعبیه شده که در محور مرکزی آن فرو رفتگی ایجاد شده و سنگی به‌صورت افقی بر روی آن قرار گرفته، همچنین سنگ گرد و مدور دیگری نیز از ضخامت و پهنا بر روی آن به‌صورت دورانی حرکت دارد. هنگام کار، دانه‌های حنا را روی سکو ریخته و با چرخش دورانی آن حنا در زیر سنگ سابیده و پودر می‌شود. در گذشته برای چرخش سنگ از نیروی کششی حیوانات اهلی همچون شتر استفاده می‌شده. بدین صورت که تیری بلند و چوبی را در روزنه وسط سنگ قرار می‌دادند و انتهای دیگرش را به کمک آلات و ادوات مختلف به حیوان می‌بستند، و سپس با چرخش به دور سکو و به واسطه نیروی کششی که به تیر متصل به کوهانش وارد می‌کرد، چرخ را به گردش در می‌آورد، با این‌حال امروزه به دلیل نبود امکان نگهداری حیوان و همچنین تسریع در روند کار از موتورهای برقی خودکار استفاده می‌کنند.
در گذشته علاوه بر حنا، سایر محصولات از جمله پوست انار و پوست گردو نیز در کارگاه‌های حناسابی خرد و ساییده می‌شد، لکن چند سالی است کارگاه حناسابی کاشان در تهیه محصولات دیگری همچون خرد کردن. قلم زردچوبه، چوب دارچین و دانه فلفل سیاه نیز کاربرد دارد.
امروزه حناساب‌خانه کاشان با قدمتی بیش از ۱۵۰ سال، تنها حناساب‌خانه این شهر تاریخی است که همچنان به حیات خود ادامه می‌دهد.
کارکرد این مجموعه تا بیش از سه دهه گذشته با نیروی حیوانات اهلی همچون شتر انجام می‌گرفت، لکن در دهه‌های اخیر از نیروی برق برای ادامه فعالیت آن استفاده می‌شود.
مدیریت این مجموعه که نشانی از سیر تطور تاریخ صنعت در شهر تاریخی کاشان است متعلق به بخش خصوصی است و در سال ۱۳۸۸خورشیدی به همت محمدمازوچی از دوستداران میراث‌فرهنگی کاشان بازسازی و مجدد احیا شده است.
دیدگاه خود را ثبت کنید
تمایل دارید در گفتگوها شرکت کنید؟در گفتگو ها شرکت کنید.