«گذر فرهنگی» اصطلاحی است که در ابتدای پیدایش، به مکان‌های خاص در بافت قدیمی شهرها گفته می‌شد که معابر مختلف شهرها را به یکدیگر متصل می‌کردند، اکنون اما گذر فرهنگی از شکل سابق خود خارج شده و تبدیل به اصطلاحی برای تبادلات فرهنگی و سنتی یک شهر یا کشور شده است.
به عبارت دیگر امروزه گذر فرهنگی می‌تواند هر راه ارتباطی باشد که از طریق اتصال به آن بتوان فرهنگ یک منطقه را به مناطق دیگر معرفی و از رویدادهای فرهنگی منطقه‌ای دیگر، عناصری را دریافت کرد.
با شنیدن اصطلاح گذر فرهنگی، یک مکان مشخص و ثابت به ذهن متبادر می‌شود. محله یا خیابانی که دارای قدمت تاریخی است و تبدیل به مکانی شده که علاوه بر آن که جنبه تاریخی دارد، محلی برای برگزاری رویدادهای فرهنگی و هنری سنتی و معاصر نیز است و می‌تواند در جذب گردشگر نیز مؤثر باشد.
با وجود آن که ایجاد محورهای فرهنگی و گردشگری سال‌ها در حال شکل‌گیری است و تجربه موفقی هم بوده اما شهر همدان با قدمت و پیشینه‌ای سترگ هنوز گذر یا گذرهایی برای به نمایش گذاشتن ظرفیت‌های تاریخی، فرهنگی و هنری خود ندارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه بوعلی‌سینا در این‌باره به خبرنگار ایسنا گفت: سالانه حدود یک میلیون گردشگر از همدان بازدید می‌کنند اما این گردشگران عملاً هیچ برنامه و مسیر مشخصی برای استفاده از فرصت‌های گردشگری در همدان ندارند.
دکتر صاحب محمدیان‌منصور ادامه داد: هر ساله حدود ۴۰۰ هزار نفر از آرامگاه بوعلی سینا و ۳۰۰ هزار نفر از آرامگاه باباطاهر دیدن می‌کنند و اگر بخواهند بین این دو آرامگاه حرکت کنند رینگ اول را انتخاب کرده و با خودروهای شخصی مسیر را طی می‌کنند.
بین پیاده‌راه بوعلی، اکباتان و تپه هگمتانه پیوستگی نیست
وی اضافه کرد: از طرف دیگر پیاده‌راه بوعلی به عنوان عنصری برای گردشگری طراحی شده است و باید برنامه‌ریزی شود گردشگران از این پیاده‌راه دیدن کنند در حالیکه در حال حاضر پیوستگی میان پیاده‌راه بوعلی، پیاده‌راه اکباتان و تپه هگمتانه وجود ندارد.
محمدیان‌منصور با بیان اینکه جاذبه‌های فراوانی در همدان وجود دارد اما متأسفانه برنامه‌ریزی برای حرکت مناسب گردشگر در آن دیده نمی‌شود، گفت: در این شرایط بسیاری از آثار باارزش دیده نمی‌شوند و گردشگران نیز دچار سردرگمی هستند بنابراین می‌توان با طراحی مسیر گردشگری باعث ماندگاری بیشتر گردشگران در همدان شد.
این مدرس دانشگاه افزود: تمام تلاش مدیریت شهری باید روی تقویت محور یا محورهایی باشد که موجب شود گردشگر، نما و چهره خوبی از شهر را ببیند همانطور که در بسیاری از کشورها این اتفاق افتاده، اگرچه در همدان برای تحقق این قضیه بسیار دیر شده است و این کار باید زودتر عملی شود.
وی توضیح داد: به نظر می‌رسد برای انتخاب مسیر مورد بحث چند مسئله وجود دارد و شاید با یک مسیر نتوانیم تمام آثار را ارائه دهیم؛ مثلاً گنجنامه، سنگ شیر، آرامگاه بوعلی سینا و باباطاهر هر کدام یک طرف شهر هستند و شاید مجبور باشیم چند مسیر را تعریف کنیم بنابراین به یک مسیر تاریخی، فرهنگی و یک محور طبیعی نیاز داریم تا گردشگر زمان بیشتری را در آنها بماند.
محمدیان‌منصور ادامه داد: مهمترین عایدی که این امر برای ما دارد، این است که می‌دانیم گردشگران کجای شهر هستند و برای کدام قسمت باید برنامه‌ریزی کنیم و مدیریت داشته باشیم، علاوه بر این مسیر یاد شده یک شاهرگ اقتصادی خواهد بود که بر زندگی و رفاه اهالی بومی تأثیر می‌گذارد.
وی تصریح کرد: تعریف گذر فرهنگی به طور مستقیم و غیرمستقیم تأثیرات اقتصادی بر روی کیفیت زندگی مردم همدان خواهد داشت و هدف این نیست که صرفاً فضای بهتری برای توریست فراهم شود بلکه توریست صنعت، اقتصاد و شغل ایجاد می‌کند.
این مدرس دانشگاه در مورد معیارهای انتخاب مسیرهای موردنظر مطرح کرد: معیارهای زیادی در تعیین مسیر دخیل هستند و در حال حاضر پروژه‌هایی در دست انجام است که با فرآیندهای کاملاً علمی برنامه‌ریزی شده‌اند.
وی شرح داد: در مبانی برنامه‌ریزی شهری گفته می‌شود یکی از راه‌های توسعه و نگهداشت بافت‌های باارزش شهری ایجاد مسیرهای گردشگری در آن است و تا وقتی بافت جذابیت اقتصادی برای مردم نداشته باشد کسی روی آن سرمایه‌گذاری نمی‌کند و اهالی کهن محل نیز آنجا را ترک می‌کنند مانند اتفاقی که امروزه در محله‌های قدیمی همدان افتاده است بنابراین بهترین راه حل این است که جذابیت اقتصادی این محلات را با استفاده از پروژه‌های گردشگری و ایجاد محورهای تاریخی، توریستی بالا ببریم، از طرف دیگر توصیه می‌شود از محورهای گردشگری در راستای احیای بافت‌های تاریخی بهره‌مند شویم.
گردشگری بوم‌گردی‌ها از هتل‌های لوکس موفق‌ترند
محمدیان‌منصور درباره ظرفیت محلات قدیمی همدان برای ایحاد گذر فرهنگی بیان کرد: تجربه نشان داده همانطور که امروز در زمینه گردشگری بوم‌گردی‌ها از هتل‌های لوکس موفق‌ترند، گردشگران نیز تمایل زیادی برای بازدید از این مناطق دارند، در واقع گردشگر برای دیدن هویت و تاریخ به همدان می‌آید.
وی درباره ظرفیت پیاده‌راه‌های همدان برای تبدیل به محور فرهنگی گفت: پیاده‌راه‌ها اگر با هدف جذب توریست و در محورهایی که برای توریست ارزشمند است، طراحی شوند در این حوزه می‌گنجند اما گاهی پیاده‌راه‌ها صرفاً برای مردم شهر طراحی می‌شوند و به نظر می‌رسد در حال حاضر پیاده‌راه بوعلی بیشتر برای همدانی‌ها جذاب است اما اگر آرامگاه بوعلی سینا، موزه میدان، پیاده‌راه اکباتان و تپه هگمتانه نیز فعال شوند، توریست هم به این مسیر و قدم زدن در آن علاقمند خواهد شد.
مدیرعامل توسعه گردشگری ایران و آسیا نیز به خبرنگار ایسنا گفت: در بسیاری از فضاهای عمومی دنیا مسیرهایی وجود دارد که به آنها گذر یا مسیر گردشگری می‌گویند و این گذرها شاخصه‌هایی دارند که سبب جذب توریست می‌شود.
چقدر بهانه توریستی در پیاده بوعلی وجود دارد؟
بهنام افتخاریان ادامه داد: در حال حاضر خیابان بوعلی به پیاده راه تبدیل شده است اما چقدر بهانه توریستی در آن وجود دارد؟ ابتدا باید در چنین مسیرهایی جاذبه‌های شهری و خدماتی برای استفاده توریست و مردم بومی درنظر گرفته شود البته باید ببینیم هدف از ایجاد خدمات برای مردم است یا توریست؟
وی توضیح داد: در ابتدا باید بررسی کرد در همدان چه مناطقی این ویژگی‌ها را دارد که هم بافت قدیم و هم هویت شهری داشته باشد و هم خدمات گردشگری و جاذبه در آن موجود باشد، یکی از جاهایی که مستحق این اتفاق است، چمن‌های همدان است که با تغییر کاربری بناهای قدیمی آنها شکل فرهنگی به خود می‌گیرند.
افتخاریان اضافه کرد: محله جولان ظرفیت تبدیل به گذر فرهنگی را دارد و ویژگی‌های مانند حمام، مسجد، چندین خانه تاریخی، نزدیک بودن به تپه باستانی هگمتانه و جاری بودن سبک زندگی قدیم همدانی‌ها در آن وجود دارد و اگر آثار تاریخی‌اش به کاربری‌های جدید تبدیل شوند می‌تواند یک گذر منحصربفرد باشد اما متأسفانه در ایران تغییر کاربری به درستی انجام نمی‌شود.
وی با بیان اینکه هدف از ایجاد جاذبه‌های جدید نگهداری بیشتر گردشگر و بهانه‌ای برای حضور گردشگر در شهر است، تأکید کرد: متأسفانه عزم جدی و علم آن در مدیران شهری و گردشگری همدان وجود ندارد و به مرور زمان پتانسیل‌ها از بین می‌رود.
این راهنمای تورهای گردشگری اظهار کرد: میدان مرکزی همدان با وجود داشتن ظرفیت‌های گردشگری فوق‌العاده هنوز نتوانسته به عنوان یک جاذبه درنظر گرفته شود و خیابان بوعلی هیچ گونه کانسپتی برای مانور دادن ندارد؛ مثلاً موزه، گالری هنری، فروشگاه عرضه محصولات صنایع دستی یا اجرای پرفورمنس شهری در آن گنجانده نشده و این پیاده‌راه عملاً به یک پروژه تبلیغاتی شهری تبدیل شده است.
وی افزود: اگر مسیری را از میدان آرامگاه بوعلی سینا تا تپه هگمتانه درنظر بگیریم جاذبه‌های فراوانی مانند میدان امام، بازار سنتی همدان، مسجد جامع، مقبره استرومردخای، تپه باستانی هگمتانه و بسیاری آثار دیگر وجود دارد اما هیچ‌گونه پیوستگی فرهنگی بین آنها نیست که باعث جذب توریست شود.
افتخاریان با بیان اینکه در همدان طرح‌ها بخشی انتخاب شده‌اند، گفت: به عنوان مثال کف سازی میدان امام(ره) انجام شد اما جداره‌سازی صورت نگرفت همچنین در طرح‌های کلان، مباحث گردشگری و راهنمایان تور نیز در آن تعریف نشد.
وی مطرح کرد: اگر از حجم اعتبارات عمرانی برای محله جولان استفاده شود می‌توان طی دو سال تبدیل به یک محور گردشگری بی نظیر شود در ضمن می‌توان برای گذرها نمایشگاه‌های خیابانی تدارک دید و بستری فراهم کرد که گردشگر در این مسیر امنیت ذهنی داشته باشد.
افتخاریان ادامه داد: گردشگران در مسیر گردشگری باید فرهنگ آن منطقه را ببینند و فعالیتهای ۲۴ ساعته در آن جاری باشد، علاوه بر این ضرورت دارد ساکنان محلات در این امر مشارکت کنند و تنوع خدمت، تردد راحت به مسیرهای اصلی شهر و پیوستگی مسیری و مفهومی و عملکردی وجود داشته باشد.
رئیس کمیسیون اقتصاد، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر همدان نیز با اشاره به اینکه همدان دارای هویت تاریخی و فرهنگی خاصی است، گفت: بافت تاریخی شهر همدان می‌تواند هویت مورد نظر را به خوبی معرفی کند.
حسین قراباغی در گفت‌وگو با ایسنا، با بیان اینکه گذر فرهنگی می‌تواند مسیر تاریخی و گردشگری و در مکان‌هایی که نشان دهنده هویت ما هستند، تاریخ و تمدن را به نمایش بگذارد، یادآور شد: ایجاد گذر تاریخی و فرهنگی در بعضی از شهرها مانند یزد و اصفهان مرسوم و تجربه موفقی است و اگر در همدان نیز ایجاد شود علاوه بر اینکه جذابیت فراوانی برای گردشگران دارد همدانی‌ها نیز به اهمیت آن پی خواهند برد.
وی با اشاره به اینکه توریست‌های خارجی به دنبال دیدن تاریخ و هویت ما هستند، اظهار کرد: باید این تاریخ و هویت کهن را برای گردشگران به نمایش بگذاریم و در این مسیر فرهنگسازی و مستندسازی کنیم تا تمام آثار موجود معرفی شوند.
در بودجه ۱۴۰۰ ایجاد گذر فرهنگی رقم خوبی گرفته
قراباغی مطرح کرد: در بودجه سال ۱۴۰۰ برای ایجاد گذر فرهنگی رقم خوبی در نظر گرفته شده است و امیدواریم با ایجاد آن اتفاق مبارکی برای بافت تاریخی و فرهنگی همدان بیفتد همچنین کمیسیون گردشگری شورای شهر این قضیه را به طور مرتب رصد و بررسی می‌کند.
رئیس کمیسیون اقتصاد، سرمایه‌گذاری و گردشگری شورای اسلامی شهر همدان در پایان بیان کرد: یکی از مسیرهایی که به دنبال تبدیل آن به گذر گردشگری و طبیعی هستیم، مسیر رودخانه گنجنامه است که می‌تواند محور بسیار خوبی برای گردشگری همدان باشد و با پیگیری‌های انجام شده مقرر شد مسیر بازسازی و مرمت شود.
به گزارش ایسنا، شهر همدان با داشتن جاذبه‌های تاریخی و طبیعی منحصربفرد و قدمت طولانی می‌تواند شاهراه‌های فرهنگی و گردشگری بی نظیری داشته باشد که علاوه بر استفاده اهالی بومی، جذابیت فراوانی نیز برای گردشگران داشته باشد اما متأسفانه جای خالی این گذرها در شهر حس می‌شود و انگار نیازی به ایجاد آن وجود ندارد.
منبع:ایسنا
