بازار قیصریه اصفهان
امروزه بازدید از مراکز خرید پر زرق و برق و گشت و گذار در فروشگاه های رنگارنگ به بخش جدایی ناپذیری از سفر تبدیل شده و اغلب مسافران معمولا یک روز از برنامه ی سفر خود را به بازار گردی و خرید اختصاص می دهند. کلان شهر اصفهان نیز همچون سایر شهرهای بزرگ دارای مراکز خرید مدرن و متنوعی است که خریداران بسیاری را به خود جذب می کنند. با رفتن به این مراکز خرید می توانید کالاهای مورد نیاز خود را تهیه کنید، اما اگر می خواهید در کنار بازارگردی با هنر معماری عصر صفوی بیشتر آشنا شوید و در کنار خرید از مشاهده ی آثار صنعتگران و هنرمندان اصفهانی نیز لذت ببرید، پیشنهاد می کنیم از بازار قیصریه اصفهان که بخشی از بازار سنتی این شهر است نیز دیدن کنید.
معرفی بازار اصفهان
پیش از معرفی بازار قیصریه لازم است شناخت مختصری از بازار شهر اصفهان داشته باشیم، چرا که بازار قیصریه تنها بخشی از بازار شهر اصفهان است.
بازار شهر اصفهان یکی از زیباترین و قدیمی ترین بازارهای ایران و خاورمیانه است که در دل بافت قدیمی این شهر و در شمال میدان نقش جهان جای دارد. بنای اولیه بازار شهر اصفهان همچون مسجد جامع این شهر در سال 156 هجری قمری و در زمان خلافت ابو جعفر منصور (دومین خلیفه ی عباسی) ساخته شد.
ناصر خسرو قبادیانی، شاعر و جهانگرد معروف ایرانی که در سال 444 هجری قمری به شهر اصفهان سفر کرده بود، در سفرنامه ی خود در توصیف بازار این شهر اینچنین نوشت:
“و اندرون شهر همه آبادان و هیچ از وی خراب ندیدم و بازارهای بسیار، و بازاری دیدم از آنِ صرافان، که اندر او دویست مرد صراف بود و هر بازاری را دربندی و دروازه ای”.
بازار شهر اصفهان نیز همچون دیگر بازارهای سنتی ایران از قسمت های مختلفی همچون سراها، تیمچه‌ها، راسته‌ها، کاروانسراها، مساجد، مدارس و حمام تشکیل شده و در هر راسته اجناس مختلفی همچون ادویه جات، ظروف مسی، پارچه، پوشاک، فرش و … به فروش می رسیده است.
بازار قیصریه اصفهان که در دی ماه 1310 هجری خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید، شناخته شده ترین و چشم نواز ترین راسته ی بازار شهر اصفهان است که به بازار سلطانی، بازار بزرگ و بازار شاهی نیز شهرت دارد. بازار قیصریه در عهد صفوی از برجسته ترین مراکز داد و ستد در شهر اصفهان بود و برترین تجار و کاسبان اصفهانی در این بازار حجره داشتند و به خرید و فروش مشغول بودند. امروزه بازار قیصریه بیشتر محل فعالیت فرش فروشان است و افراد برای خرید فرش های اصیل و پر نقش و نگار ایرانی به این بازار می آیند.
وجه تسمیه:
دو نظریه درباره ی وجه تسمیه ی این بازار وجود دارد؛ نخست اینکه واژه ی قیصریه همانطور که پیداست از واژه ی قیصر مشتق شده؛ از آنجا که در این بخش از بازار اجناس و کالاهای گران و با ارزش خرید و فروش می شده، به بازار شاهی و سلطانی نیز شهرت یافته است.
مطابق نظریه ی دوم سردر بازار قیصریه که ورودی این بازار می باشد، در زمان صفویان و با الگو برداری از بناهای شهر قیصریه (Kayseri) در آسیای صغیر (ترکیه امروزی) ساخته شده است و به این دلیل نام قیصریه را بر آن نهاده اند..
تاریخچه بازار قیصریه:
بازار قیصریه در دوران صفویان بین سال های 1011 تا 1029 هجری قمری ساخته شد. این بازار در گذشته بسیار پر رونق بود و نقش یک مرکز داد و ستد جهانی را بازی می کرد، چرا که برخی از تجار و شرکت های خارجی در این بازار دفتر و حجره داشتند و به خرید و فروش مشغول بودند. جالب است بدانید برخی از حجره های این بازار نسل در نسل توسط اعضای یک خانواده اداره می شوند و سال هاست کاربری خود را تغییر نداده اند و به فروش یک کالای خاص مشغول اند.
ساختار بازار:
بازار قیصریه که در ضلع شمالی میدان نقش جهان واقع شده است؛ از سردر قیصریه شروع می شود و در ادامه به دیگر راسته های بازار شهر اصفهان میرسد. بازار قیصریه از دو طبقه تشکیل شده است؛ در طبقه ی بالا دفاتر تجار و کسبه قرار داشت و امور دفتری و بازرگانی در آن انجام می شد. در طبقه ی اول نیز کاسبان در دکان ها و حجره های خود به خرید و فروش مشغول بودند.
بازار قیصریه مسقف ساخته شده است و در دوران گذشته به منظور تامین روشنایی بازار در طول روز، نورگیرهایی بر روی سقف گنبدی بازار تعبیه کرده بودند. این نورگیرها در کنار روشنایی وظیفه ی تهویه ی هوا را نیز بر عهده داشتند.
بازار قیصریه خود از بخش های مختلفی همچون چندین راسته، مسجد و مدرسه تشکیل شده که از گذشته تا به امروز محل عبادت کسبه و تحصیل دانش آموزان بوده است. در گذشته برخی از جهانگردانی که از بازار قیصریه دیدن کرده اند، لقب “نگارخانه ی سرپوشیده” را به آن داده بوده اند، چراکه سرتاسر بازار همچون یک اثر هنری بی همتا جلوه گر آثار هنرمندان و معماران اصفهانی عهد صفوی بود. امروزه این آثار هنری به دلیل کم توجهی دیگر رنگ و لعاب گذشته را ندارند، اما همچنان استوار و پابرجا برای ما به یادگار باقی مانده اند.
سردر قیصریه
سردر قیصریه ورودی بازار بزرگ شه اصفهان است که در گذشته از سه طبقه تشکیل شده بود. همانطور که پیشتر گفته شد طبقه ی دوم به امور دفتری و بازرگانی اختصاص داشت و در طبقه ی اول نیز مغازه ها در کنار هم قرار داشتند. در طبقه ی سوم که متاسفانه امروزه اثری از آن باقی نمانده است، نقاره خانه قرار داشت و نقاره زن ها با نواختن موسیقی اوقات شرعی و دیگر مناسبت ها را به مردم اعلام می کردند.
ساخت سردر بازار قیصریه را به استاد علی اکبر اصفهانی (1011 هجری قمری) نسبت داده اند. سردر قیصریه از یک ورودی اصلی و چهار ورودی فرعی تشکیل شده است و یک حوض آب مستطیل شکل رو بروی آن قرار دارد.
اگر از زیر سردر قیصریه به بالا نگاه کنیم، سقف زیبای آن را خواهیم دید که با مقرنس هایی آجری رنگ و طرح های اسلیمی بسیار زیبا تزئین شده است. کمی که به پایین تر نگاه کنیم دیواری با سه پنجره ی چوبی مقابل خود می بینیم که متاسفانه قسمتی از نقوش نقش بسته بر آن از بین رفته است. بر روی این دیوار شاهد نبرد ارتش شاه عباس با ازبک ها هستیم.
بر روی دیوار سمت راست تصاویر زن و مرد اروپایی نقش بسته است که به جشن و شادی و می گساری مشغول اند. این نقاشی نیز در اثر فرسایش تا حد زیادی از بین رفته است، اما خوشبختانه نقاشی های دیوار سمت چپ که شاه عباس را در حال شکار نشان می دهند، رنگ و لعاب خود را حفظ کرده اند. تصاویر عمارت عالی قاپو و کاخ چهل ستون نیز از دیگر نقاشی های نقش بسته بر روی سردر قیصریه هستند. تمام این نقاشی ها با دستان هنرمند رضا عباسی -مشهورترین نقاش زمان شاه عباس- خلق شده اند.
شاید امروزه بازار اصفهان و راسته ی قیصریه دیگر شکوه و رونق عهد صفوی را نداشته باشند، اما همچنان یکی از مهمترین بازارهای شهر اصفهان و بهترین مکان برای خرید سوغاتی و صنایع دستی اند. قدم زدن در میان حجره های این بازار سنتی و مشاهده ی آثار هنری و دست ساز صنعتگران و پیشه وران اصفهانی در کنار لمس هنر معماری عهد صفوی، تجربه ای لذت بخش و به یاد ماندنی خواهد بود. پس در سفر به شهر تاریخی اصفهان بازدید از بازار قیصریه را حتما در برنامه ی خود قرار دهید.
